Het prille begin: Het gasveld van Groningen werd in 1959 ontdekt nabij de toenmalige gemeente Slochteren. 

• Aanvankelijk werd ervan uitgegaan dat de gasbel niet zo groot was, maar in 1960 werd ook in de nabijgelegen gemeente Delfzijl aardgas met gelijkaardige eigenschappen gevonden. Daardoor werd duidelijk dat het veld groter was dan aanvankelijk geschat. 
• De Nederlandse overheid was snel op de hoogte, maar hield de ontdekking aanvankelijk geheim voor het grote publiek uit angst dat buitenlandse bedrijven het zouden ontginnen. Toch leerden verschillende mensen, waaronder de Belgische Europarlementariër Victor Leemans, over het bestaan van de gasbel. Leemans onthulde het Groningse gasveld in een toespraak voor het Europees Parlement in Straatsburg, waarin hij sprak over de vondst van 300 miljard kubieke meter aardgas nabij Slochteren.
• Het Nederlandse kabinet zag zich door de uitspraken van Leemans genoodzaakt om zich uit te spreken over het nieuws, maar minimaliseerde het eerst door de omvang te ramen op zo’n 60 miljard kubieke meter. Binnen de Kamer ging men uit van zo’n 100 miljard. 
• Die ramingen bleken achteraf nog altijd zeer conservatief. Tegen 1963 was de omvang van het gasveld al toegenomen tot 1.110 miljard kubieke meter. Daarna werd steeds meer ontdekt. Uiteindelijk bleek het Groningse gasveld maar liefst 2.700 miljard kubieke meter aardgas te bevatten.

De Hollandse ziekte

De transformatie: Door de enorme omvang van het gasveld werd de Nederlandse economie getransformeerd.

• De aardgasbaten van het Groningse gasveld werden verdeeld tussen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), een bedrijf in handen van Shell en Esso en de Nederlandse staat. In totaal werd er sinds de jaren 60, gecorrigeerd voor de inflatie, meer dan 400 miljard euro winst gemaakt. 85 procent daarvan vloeide naar de Nederlandse staat, de rest naar de NAM. Al dat geld zorgde ervoor dat de Nederlandse welvaartsstaat fors kon worden uitgebreid. 
• Maar tegelijkertijd werd de regio een slachtoffer van zijn eigen succes. Waar de overheidsuitgaven in 1970 nog 45 procent van het nationaal inkomen bedroegen, steeg dat een decennium later tot 60 procent. Tegelijkertijd werd geen apart fonds opgericht om aardgasbaten te beheren, zoals bijvoorbeeld in Noorwegen wel werd gedaan. Dat staatsfonds, het grootste ter wereld, is vandaag de dag meer dan 1,3 biljoen euro waard. Enkel het jaarlijks rendement wordt uitgegeven, waardoor het blijft groeien. In Nederland gebeurde dat niet en raakte het aardgasgeld stilaan op.
• The Economist vatte het in een artikel uit 1978 goed samen: de Nederlanders leden aan de ‘Hollandse ziekte’. Door de sterke verkoop van aardgas steeg ook de waarde van de Nederlandse munt. Daardoor daalde ironisch genoeg de concurrentiepositie van het land en viel ook de export terug. Het gevolg: een krimpende economische productie en een stijgende werkloosheid. Later werd om die reden wel gekozen om fondsen op te richten, zoals het Fonds Economische Structuurversterking (FES), maar nooit op een schaal zoals in Noorwegen.

Aardbevingen

het begin van het einde: De totale kostprijs van het gasveld begint nu pas duidelijk te worden.

• De grootschalige gaswinning bij Groningen heeft ervoor gezorgd dat de bodem in de regio begon te verzakken. Sinds de jaren 90 leidt dat tot aardbevingen, waarbij al talloze huizen beschadigd zijn geraakt, alsook de (mentale) gezondheid van tienduizenden mensen. Om die reden werd in 2014 besloten om de gaswinning af te bouwen. De Nederlandse staat zal minstens 22 miljard euro moeten ophoesten aan de provincies Groningen en Drenthe om de schade te vergoeden.
• De productie werd de jaren erop gradueel teruggeschaald, van meer dan 50 miljard kubieke meter per jaar in 2013 tot 21,6 miljard in 2016. Na nog een grote aardbeving begin 2018 werden de plannen om Groningen stil te leggen versneld. 
• Sinds 2022 ging het veld op de zogenaamde waakvlam. Dat betekent dat er net genoeg aardgas wordt gewonnen om de gasputten operationeel te kunnen houden, zo’n 2,8 miljard kubieke meter per jaar.
• Vanaf vandaag gaat dus ook de waakvlam uit en gaat het gasveld van Groningen voor het eerst sinds de jaren 60 geen aardgas meer produceren. Indien de temperaturen deze winter uitzonderlijk laag uitkomen, is het nog mogelijk om de waakvlam op sommige locaties terug aan te zetten. Volgend jaar zal dat niet meer mogelijk zijn: de boorputten zullen dan volledig worden afgebroken. 

(nd)