Facebook gaat vanaf volgende week berichten die te maken hebben met blank separatisme of blank nationalisme verwijderen. Ook steunbetuigingen en goedkeuringen van zo’n berichten kunnen niet meer door de beugel. Dat doet het bedrijf van Mark Zuckerberg naar aanleiding van de extreemrechtse aanslagen in Christchurch waarbij vijftig mensen omkwamen. Wat dit in de praktijk zal beteken voor pagina’s die op het randje zijn, zoals Schild & Vrienden, is nog koffiedik kijken.

Medewerkers van Facebook hebben het nieuws over het nieuwe beleid zelf bekend gemaakt in hun Newsroom.

Sociale netwerksites lagen de jongste dagen wereldwijd onder vuur omdat ze volgens critici een platform zouden bieden aan rechtsextremisten.

De aanleiding voor de kritiek was het feit dat de dader van de schietpartij op twee moskeeën in Nieuw-Zeeland zijn beelden live kon uitzenden op Facebook zonder dat die meteen verwijderd werden. De beelden werden door maar liefst 4.000 mensen bekeken voor ze verwijderd werden. Facebook wist in de eerste 24 uren na de aanslag 1,5 miljoen video’s te verwijderen, 1,2 miljoen bestanden kregen rood licht nog voor ze online gezet konden worden.

(De aanhang van islamofobe haatgroepen groeit in de VS. Velen wijzen naar Trump en rechtse media.)

Blank nationalisme, separatisme en blanke suprematie

Gebruikers die vanaf volgende week zoeken naar content die gelinkt wordt met blanke suprematie of blank racisme, zullen doorgestuurd worden naar Life After Hate, een organisatie die mensen helpt om op een veilige manier uit te treden uit gewelddadige, extreemrechtse groeperingen.

De beleidsmakers van Facebook verantwoordden de beslissing voor hun nieuw beleid zo: “We hebben de jongste drie maanden conversaties gehad met leden van het maatschappelijk middenveld en academici die allemaal experten zijn op het vlak van etnische relaties en racisme. Zij hebben bevestigd dat blank nationalisme en separatisme (of apartheid, red.) niet te onderscheiden zijn van blanke suprematie (de idee dat blanken superieur zijn en recht hebben op een voorkeursbehandeling tegenover van mensen met een andere etnische achtergrond, red.) en georganiseerde haatgroepen. Ook uit ons eigen onderzoek naar haatfiguren en -organisaties bleek dat er overlappingen zijn tussen blank nationalisme, separatisme en blanke suprematie. Mensen zullen nog steeds hun trots op hun etnische afkomst mogen uiten, maar steun voor blank nationalisme en separatisme wordt niet langer getolereerd.”

(Bierproducent Heineken lag vorig jaar zwaar onder vuur door een “extreem racistisch” reclamefilmpje.)

Facebook, jarenlang ‘partner’ van uiterst rechts

Vorig jaar maakte Facebook wel nog een duidelijk onderscheid tussen blank nationalisme en blanke suprematie. Heel wat mensen die actief zijn binnen een racistische (online) beweging doen dat echter niet. Het is een aloude, fel bekende strategie van extremistische haatgroepen om zich te verschuilen achter het begrip ‘blank nationalisme’ (niet te vergelijken met het staatsnationalisme dat politieke partijen aanhangen). Met hun beleid speelde Facebook dus, wellicht onbewust en ongewild, in de kaart van extremistische groeperingen.

Wie op het platform opriep om een nieuwe staat waarin enkel blanken toegelaten zijn (ook wel een etnostaat genoemd), in te richten, kreeg jarenlang gewoon groen licht van het bedrijf van Mark Zuckerberg. Waar lag de grens?

(Facebook speelde de persoonlijke gegevens van gebruikers door naar Netflix en Spotify: politieonderzoek gestart.)

Drie niveau’s van overtredingen, maar geen transparantie

Facebook hield altijd vol dat gebruikers op hun platform niet mogen discrimineren op basis van ras, afkomst, nationaliteit, religie, seksuele geaardheid, kaste, sekse, geslacht, genderidentiteit, of ernstige ziekten of beperkingen.

Voor overtreders, die haatdragende taalgebruik hanteerden, waren er sancties van drie niveaus. Dat lezen we in de communityrichtlijnen van Facebook.

Op niveau 1 staan straffen op het vergelijken van mensen met een immigratiestatus met zaken als insecten, vuil, bacteriën, ziektes en uitwerpselen. Strengere straffen van niveau 2 riskeer je als je van mensen met een immigratiestatus beweert dat ze een fysiek, mentaal of moreel gebrek hebben omwille van die afkomst. Aanvallen van niveau 3 schouwt Facebook als oproepen om een persoon of een groep personen buiten te sluiten of af te zonderen op basis van de hierboven weergegeven kenmerken. De precieze strafmaat voor bovenstaande, verschillende niveau’s van overtredingen maakt Facebook niet bekend.

(Zuckerberg zegt dat hij Facebook wil repareren, maar lees hier waarom dat een lastige zaak wordt.)

Algoritme als dooddoener

Facebook kondigde ongeveer een halfjaar geleden onder druk van Amerikaanse burgerbewegingen al aan dat het zijn beleid op het vlak van blank nationalisme en blanke suprematie zou herzien. Volgens critici was dat veel te laat, anderen vrezen dan weer dat de vrijheid van meningsuiting op het platform mogelijks bedreigd zou kunnen worden. Facebook benadrukt echter dat gebruikers nog steeds kritiek zullen mogen uiten op bijvoorbeeld het migratiebeleid van een bepaald land. Of het algoritme om haatspraak te detecteren meteen op orde zal staan, zal nog moeten blijken.

Datzelfde algoritme zorgt er trouwens voor dat mensen die een bepaalde interesse hebben of veel over een bepaald onderwerp opzoeken, suggesties van posts en pagina’s krijgen die in diezelfde lijn liggen. Dat lokt uit dat mensen met gelijkaardige denkbeelden bij elkaar gebracht worden en gedachten uitwisselen, dat hun ideeëngoed versterkt wordt en zelfs verder radicaliseert doordat ze zich gesterkt voelen door de ongenuanceerde boodschappen, memes en opvattingen die ze voorbij zien komen in hun newsfeed op Facebook.

(Facebook veranderde zijn algoritme: site met 12 miljoen ‘likes’ moet stoppen.)

YouTube, de speelplaats voor extremistische vloggers

Extreemrechts is de jongste tijd in opmars in het westen, mede door de vele terreuraanslagen door jihadisten in het westen. Critici, vooral uit de linkerzijde van het politieke spectrum, roepen dan ook op dat ook Twitter en YouTube hun beleid herzien op het vlak van blank nationalisme om radicalisering en uiteindelijk extreemrechtse terreurdaden zoals die van Christchurch en Charlottesville te voorkomen.

Vooral op YouTube zijn heel wat vloggers actief die zonder pardon uiterst regressieve wereldbeelden verkondigen. Ook YouTube heeft al een beleid om extremisten de mond te snoeren. Zo is het ook op de populairste videowebsite verboden om een bepaalde bevolkingsgroep expliciet te viseren. Veel van die vloggers halen maar al te graag uit naar joden en censureren zichzelf door een uitleg te beginnen en vervolgens het scherm zwart te laten worden met de boodschap dat ze niet verder mogen gaan van de wet en de YouTube-regels. De populairste zijn The Golden One, Thulean Perspective en (in minder mate) Milo Yiannopoulos.

(YouTube test langere reclameblokken, maar dat is eigenlijk goed nieuws.)

Wat met Schild & Vrienden?

Wie zal er nu getroffen worden door het nieuwe beleid van Facebook? Eerder zijn groepen zoals Proud Boys al verdwenen, die gebruikt werden voor de internationale werving van extremistische groeperingen. Ook krijg je bij het zoeken naar naziverwante codewoorden zoals ‘1488’ niet langer racistische foto’s en memes te zien.

Een twijfelgeval is Schild & Vrienden, de pagina van de extreemrechtse jongerenbeweging van Dries Van Langenhove, die in Vlaams-Brabant Vlaams Belang-lijsttrekker is op de Kamerlijst.

Een foto van een Vlaamse Leeuwenvlag zal door Facebook niet als blank nationalisme of separatisme beschouwd worden, maar een foto met stickers van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) kan al moeilijker liggen. Dat was een Nederlandse handelsonderneming van eeuwen geleden die in het oosten en Zuid-Afrika handel dreef en Nederland rijk maakte, deels door de lokale bevolkingen te onderdrukken en in sommige gevallen zelfs in de slavernij te dwingen.

Schild & Vrienden verheerlijkt de VOC wellicht als provocatie en als grapje, maar de operatoren en het algoritme van Facebook zouden weleens van oordeel kunnen zijn dat die foto van Van Langenhove en zijn trawanten een uiting is van blank separatisme of blank nationalisme. Hoe streng Facebook zal optreden, is voorlopig nog koffiedik kijken.

Ook is het nog afwachten of aanverwante, rechtse trollpagina’s, zoals De Fiere Vlaamse Meme, Make Vlaenderen Great Again, Vlammende Vlaemsche Memes en Dietschen Miemfaktorie, waarop soms kwetsende memes en foto’s verschijnen die op het randje zijn, sancties opgelegd zullen krijgen.

(Lees hier waarom Schild & Vrienden thuis hoort in een lang rijtje losers.)