In het kort

• Het bosverlies is in 2024 meer dan verdubbeld ten opzichte van het jaar daarvoor.
• Voor het eerst in de geschiedenis waren branden de belangrijkste oorzaak van bosverlies.
• Vooral Latijns-Amerika werd getroffen door deze branden. Brazilië was goed voor 42 procent van het totale verlies aan primair tropisch bos.

De wereld kende vorig jaar een ongekend bosverlies, grotendeels veroorzaakt door een alarmerende toename van bosbranden, meldt Euronews. Uit gegevens van het GLAD Lab van de Universiteit van Maryland blijkt dat alleen al in de tropische oerbossen maar liefst 6,7 miljoen hectare verloren is gegaan. Het dubbele van de hoeveelheid die in 2023 verloren ging. Dit komt neer op het verlies van ongeveer 18 voetbalvelden elke 18 minuten.

Voor het eerst in de geschiedenis waren bosbranden, in plaats van landbouw, de belangrijkste oorzaak van bosverlies. Ze waren verantwoordelijk voor bijna de helft van de vernietiging en hebben vijf keer meer tropisch oerbos doen afbranden dan in 2023. Vooral Latijns-Amerika werd zwaar getroffen door deze branden. In totaal kwam daarbij maar liefst 4,1 gigaton aan broeikasgassen vrij. Dat is meer dan vier keer de uitstoot van alle vliegreizen in 2023.

Door mensen veroorzaakte ramp

Hoewel bosbranden in sommige ecosystemen een natuurlijk verschijnsel zijn, worden ze in tropische gebieden voornamelijk door menselijk handelen veroorzaakt. Vaak worden deze branden aangestoken voor landbouwdoeleinden of om land gebruiksklaar te maken. Het jaar 2024 was het warmste ooit gemeten, met extreme omstandigheden zoals ernstige, grootschalige droogte als gevolg van klimaatverandering en het ‘El Niño’ fenomeen. Verschillende landen, met name in Latijns-Amerika, beleefden in 2024 de ergste droogte ooit.

Deze omstandigheden hebben de bosbranden verergerd en het moeilijker gemaakt om ze onder controle te krijgen in veel delen van de wereld. Hoewel sommige bossen zich van dergelijke branden kunnen herstellen, belemmert de gecombineerde druk van landovergang en een veranderend klimaat dat herstel, waardoor een terugkoppelingslus ontstaat die de kans op toekomstige branden vergroot.

De zwaarst getroffen landen op een rij

In Brazilië, waar later dit jaar de COP30 zal plaatsvinden, ging in 2024 het meeste tropisch bos verloren. Volgens gegevens was Brazilië verantwoordelijk voor 42 procent van het verlies aan primair tropisch bos. Hierbij veroorzaakten branden als gevolg van de ernstige droogte in het land 66 procent van dat verlies.

Andere oorzaken, zoals soja- en veeteelt, namen toe met 13 procent. Mariana Oliveira, directeur van het WRI Brasil-programma voor bossen en landgebruik, erkent de vooruitgang die onder president Lula is geboekt, maar benadrukt dat de Braziliaanse bossen nog steeds ernstig bedreigd worden.

Ook in Bolivia schoot het bosverlies vorig jaar met 200 procent omhoog, waarmee het land de Democratische Republiek Congo (DRC) voorbijstreefde en de tweede plaats achter Brazilië innam – ondanks dat Bolivia minder dan de helft van het bosoppervlak van de DRC heeft.

Hoewel de DRC op de ranglijst is gezakt, was het verlies aan oerbossen in 2024 het grootste dat ooit is geregistreerd. Dit met een stijging van 150 procent ten opzichte van 2023. Branden, verergerd door ongewoon hete en droge omstandigheden, veroorzaakten 45 procent van de schade. Net als het Amazonegebied fungeert het Congobekken als een cruciale koolstofput. Toenemende bosbranden en ontbossing bedreigen echter deze vitale functie.

Ook Colombia zag een toename van bijna 50 procent in het verlies van primair bos, hoewel branden daar niet de hoofdschuldige waren. Instabiliteit als gevolg van het mislukken van vredesbesprekingen leidde tot activiteiten zoals illegale mijnbouw en cocaproductie – de basisgrondstof voor cocaïne.

Verlies aan boombedekking

De toename in bosverlies beperkte zich in 2024 niet tot de tropen. Wereldwijd nam het verlies aan boombedekking toe met 5 procent vergeleken met 2023. Dat is een extra verlies van 30 miljoen hectare.

Intense brandseizoenen in Rusland en Canada droegen deels bij aan deze toename. Hoewel bosbranden van nature deel uitmaken van de ecosystemen in deze regio’s, zijn ze de afgelopen jaren intenser en langduriger geworden. Hierdoor is de tijd voor herstel van de vegetatie beperkt. Onderzoek toont aan dat boreale bossen steeds kwetsbaarder worden voor droogte en brand als gevolg van klimaatverandering.

Hoewel het rapport zorgwekkende trends laat zien, boekten sommige landen ondanks de uitdagingen vooruitgang. In Indonesië daalde het verlies aan primair bos met 11 procent, dankzij inspanningen onder voormalig president Joko Widodo om land te herstellen en bosbranden te beteugelen. Hierdoor bleef het aantal branden laag, zelfs tijdens wijdverspreide droogte.

Ook Maleisië zag een daling van 13 procent. Het land viel voor het eerst buiten de top 10 van landen met het meeste verlies aan primair tropisch bos.

Glasgow Leaders Declaration

Leiders van meer dan 140 landen ondertekenden in 2021 de Glasgow Leaders Declaration, waarin zij beloofden om het verlies aan bos tegen 2030 te stoppen en om te keren. Om dit doel te bereiken, moet de ontbossing met onmiddellijke ingang jaarlijks met 20 procent worden teruggedrongen. We liggen echter alarmerend ver van koers. Van de 20 landen met het grootste areaal aan primair bos verliezen er vandaag de dag 17 méér primair bos dan op het moment van ondertekening.

De auteurs van het rapport dringen aan op sterkere maatregelen voor brandpreventie, ontbossingsvrije toeleveringsketens, handhaving van handelsvoorschriften en meer financiële steun voor bosbescherming – met name via initiatieven van inheemse gemeenschappen.

Het in kaart gebrachte bewijs toont de effectiviteit van één zo’n initiatief, namelijk het recent opgerichte beschermde gebied Charagua Lyambae in Bolivia, dat er in 2024 in slaagde bosbranden buiten de deur te houden. Investeringen in systemen voor vroegtijdige waarschuwing en de handhaving van landgebruikbeleid wisten de verspreiding van vuur te voorkomen, terwijl het omringende bos voor het tweede opeenvolgende jaar in brand stond. Dit onderstreept de kracht van brandpreventie onder leiding van inheemse gemeenschappen.

Kelly Levin, hoofdwetenschapper voor gegevens en systeemverandering bij het Bezos Earth Fund, wijst op de kloof tussen beloften en daadwerkelijke vooruitgang en benadrukt de groeiende impact van een opwarmende wereld. Deze grimmige realiteit zou ons moeten wakker schudden en aansporen tot dringende actie om onze bossen te beschermen.