Vanmorgen kondigde het Overlegcomité nieuwe maatregelen aan, onder meer geen publiek meer bij professionele sportwedstrijden. Daarbij focuste premier Alexander De Croo (Open Vld) opnieuw op de ‘standvastigheid’ rond de uitgezette koers, met nu nog een paar verscherpingen. Die komen er na een erg langdradig Overlegcomité, waarbij de N-VA een opvallende rol speelde, maar opnieuw ook Frank Vandenbroucke (Vooruit) zich fel opstelde. Alleen overheerste één gevoel voor heel de politiek: “We moesten opnieuw het laken naar ons halen, en de timing omgooien, of er kwamen weer uit elk keldergat 200 virologen naar boven gekropen om meer maatregelen te eisen”, zo is te horen.

In het nieuws: Een ochtendlijke persconferentie zet net voor het weekend de zaak op scherp.

De details: Alles draait rond momentum in politiek, dat heeft deze regering veel beter begrepen dan de vorige.

• “Wie krijgt nu de overhand?” Het is een vraag die telkens maar opduikt in deze crisis, waarbij de Wetstraat rekening moet houden met een heel nieuw type tegenspelers: de ‘experten’, die telkens, gedreven door media-aandacht, opnieuw naar voren komen, bijna altijd om ‘scherpere’ maatregelen te eisen.
• Heel deze week was het van dat, zeker aan Franstalige kant, waar de ene na de andere op het voorplan trad, om een “complete lockdown” te eisen. Nemen we een zekere Marius Gilbert, epidemioloog aan de ULB, die gisteren midden in het RTBF-journaal met grote stelligheid kwam melden “dat we geen andere keuze zullen hebben dan naar een complete lockdown te gaan”. Daarmee sprong de man op de kar van Emmanuel André, die eerder al heraut van hetzelfde doemdenken bleek.
• En ook aan Vlaamse kant blijft hetzelfde groepje bijzonder actief: zo verklaart Geert Molenberghs tegenwoordig zelfs dat “het eigenlijk om 3 tot 4 procent gaat” van de totale Belgische bevolking, die besmet zou zijn, ook al geven de cijfers nu 1.000 gevallen op 100.000 aan. Erg academisch is het allemaal niet, maar de angstboodschap gaat er natuurlijk lekker in.
• In regeringskringen was men zich zeer goed bewust van dat spel: het momentum was helemaal aan het verglijden richting die experts, die de toon wilden zetten. Al dagen was daarbij discussie heen en weer tussen de federale ploeg en de deelstaten, met name over de professionele sportwedstrijden, mét publiek.
• De federale regering keek daarbij naar de Pro League, de vereniging van de professionele voetbalclubs. Die waren in het voorjaar nog ontzettend gretig om alles stil te leggen, en al het professioneel voetbal te schrappen: toen kwam dat sportief gezien bijzonder handig uit voor het kransje topclubs dat die Pro League domineert.
• Maar deze week, met opnieuw grote uitdagingen over de massale verspreiding van het virus, gaven de professionele clubs geen kik: “Die zitten in een heel andere logica dan bezorgdheid over de gezondheid van hun fans, zoveel is wel duidelijk. Die wilden van sluiten niet weten”, zo valt daarover droog op te tekenen binnen de regering.
• Een oorspronkelijk Overlegcomité stond gepland vrijdagmiddag. Maar premier De Croo gooide die timing om: “Het had geen zin om passief te wachten, en er weer een nieuwscyclus over te laten gaan”, zo is op de Zestien te horen. En dus organiseerde men al donderdagavond een Overlegcomité. “Af en toe moet je de pers verrassen, en eens versnellen om iedereen te snel af te zijn”, zo stelt een topminister.
• “Dat deed men handig in een videocall. Daardoor kabbelt dat wat, loopt dat lang, en bovendien, dan kunnen journalisten achteraf geen quotes krijgen, en hebben ze geen zin om heel de nacht te staan wachten. Handig gespeeld om iedereen naar die persconferentie vanmorgen te krijgen“, zo stelt een ervaren regeringsbron. “Op dat vlak zie je hoeveel slimmer De Croo het aanpakt dan voorganger Sophie Wilmès (MR). Die besefte nooit dat je voorop moet lopen, en niet wachten tot anderen je overrompelen.”
• “We moesten echt opnieuw het laken naar ons halen, en de timing omgooien, of er kwamen weer uit elk keldergat 200 virologen naar boven gekropen om meer maatregelen te eisen“, zo stelt een deelnemer aan het Overlegcomité droog.

Hoe het liep: Het Overlegcomité leverde de klassieke spanningen op.

• In de aanloop naar de meeting lag nadrukkelijk de discussie over de professionele sportwedstrijden op tafel. Daarbij drong het federale niveau aan op een stopzetten van die matchen. Maar de Vlaamse regering hield de afgelopen dagen nog fel de boot af: dit was hun bevoegdheid, niet die van de federale regering.
• Maar zeker vanuit de horeca klonk gemor: cafés en restaurants moeten dicht, met een paar tientallen klanten, maar voetbalstadia vullen zich wel nog, met duizenden fans? Dat was ook het ‘foute beeld’ dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez deze week had aangehaald: “Dit krijg je niet uitgelegd“. Zelf is Bouchez voorzitter van voetbalclub Francs Borains, en hij drong er vanuit die rol op aan “om de boel stil te leggen”.
• Ook federaal drong men erop aan om amateursporten stop te zetten. Zo was bijvoorbeeld in Brakel, de thuisbasis van de premier, de lokale voetbalclub een plek waar het virus een uitbraak van infecties forceerde.
• Zeker bij het begin van de meeting zette Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) de hakken in het zand: “Sport is en blijft een bevoegdheid van de deelstaten, het is dus aan ons om te beslissen”, onderstreepte die. En opvallend: ook Vlaams minister van Sport en Onderwijs Ben Weyts (N-VA) vervoegde de meeting, hoewel aan Franstalige kant geen tegenhanger opdook.
• Donderdag in de loop van de dag al had de N-VA ook van bij de voorzitter Bart De Wever (N-VA) stevige druk gezet. In een Facebook-post onderstreepte die dat hij absoluut een algemene lockdown, “zoals die steeds luider in Franstalig België wordt geëist”, wilde vermijden. Hij haalde daarbij ook uit naar de gebrekkige aanpak in de hoofdstad. Maar tegelijk zette de Antwerpse burgemeester zo wel pressie op z’n eigen N-VA-kopstukken, in de Vlaamse regering, om zich niet zoals vorig weekend weer in een hoek te laten zetten op het Overlegcomité.
• “Wilde Jambon zichzelf wat veiligstellen, door aan z’n zijde een scherpslijper te zetten, met Ben Weyts, en die flank wat af te dekken? Ben heeft zijn gekende stijl, met veel nadruk op de ‘Vlaamse autonomie’, maar uiteindelijk zijn we toch tot een goed resultaat gekomen”, zo licht een insider toe. Wat sport betreft, ging men uiteindelijk akkoord om scherper in te grijpen.
• Ook op vlak van cultuur manifesteerde Jambon zich: de pil van de horeca, die dicht moest tegen de zin van de N-VA in, bleek vorige week bitter om te slikken. “Jambon probeerde ook daar de lat wel bijzonder hoog te leggen, en quasi alles open te houden. Maar hij stond daarbij toch behoorlijk alleen, en moest inbinden. Naarmate de meeting vorderde, zakte de lat steeds lager“, zo is bij een federale vicepremier te horen.
• “Het was niet houdbaar voor cultuur, om alles open te houden. We zijn geland op enkel de kleinschalige initiatieven. En ja, dat was een compromis voor Jambon”, stelt een andere onderhandelaar.
• Naast die opvallende rol voor de N-VA, was er de onvermijdelijke Frank Vandenbroucke (Vooruit), de minister van Volksgezondheid. Die waarschuwde verschillende keren over de ernst van de situatie in de ziekenhuizen. Hij citeerde daarbij steeds opnieuw de cijfers, en aarzelde niet om dat allemaal in detail uit te leggen. Maar dat leverde, alweer, animositeit op.
• “De reacties op Vandenbroucke, van zodra die z’n mond opendoet, die zijn echt wel fel. Blijkbaar roept z’n stijl toch wel scherpe tegenkanting op”, zo stelt een waarnemer aan tafel vast.
• “Onderschat toch niet: zeker voor de Franstaligen was Vandenbroucke gisterenavond diegene die durfde zeggen waar het op stond. Daar zitten ze ondertussen, onder meer met Elio Di Rupo (PS), toch wel op de ‘strenge’ lijn, die staan dus sterk achter Vandenbroucke”, duidt een ander.
• “We zijn allemaal bezorgd over de ziekenhuizen, want er is niet veel marge. Maar normaal gezien gaan we er toch nipt geraken“, zo sust een andere deelnemer. “Ieder speelt daarbij z’n rol, Frank is diegene die ‘zijn’ sector moet beschermen.”

De communicatie: De regering wilde vooral standvastigheid tonen, én empathie.

• Op een persconferentie vanmorgen werd dan de ‘nieuwe’ set maatregelen aangekondigd, al wilde zeker de federale regering daar niet al te veel de focus op leggen: “Anders worden de mensen helemaal zot. Het gaat om kleinere aanpassingen nu”, zo was in de wandelgangen te horen. “We volgen nu nog altijd de lijn die we begin deze week gezet hebben”, zo is op de Zestien te horen.
• Wat zit er dan bij de ‘nieuwe’ maatregelen vandaag:
  • Geen publiek meer bij alle professionele wedstrijden.
  • Geen amateursporten boven 18 jaar meer.
  • In theaters, bioscopen en concertzalen niet meer dan 200 toeschouwers.
  • Geen binnenactiviteiten meer bij de jeugdbewegingen boven de 12 jaar.
  • De pretparken gaan dicht.
  • Maximum 20 procent van de studenten in het hoger onderwijs aanwezig, behalve voor de eerstejaarsstudenten.
• Opvallend was hoe premier De Croo daarbij toch een soort collectieve esprit wilde aanspreken: “Het gaat over één ploeg van 11 miljoen Belgen, die het virus moet verslaan.”
• Bovendien toonde De Croo zich van een empathische kant, met een wat emotionele oproep: “Ik zou willen vragen om goed voor elkaar te zorgen. Dit worden moeilijke weken, moeilijke maanden, vanaf zondag worden de dagen een stukje korter. Als u zelf stevig staat, help de zwakkeren. Het gaat over kleine dingen: eens een persoon opbellen, waarvan u het weet dat die het moeilijk heeft. Ieder van ons is ooit in z’n leven kwetsbaar.”
• In de choreografie van de persconferentie was het vervolgens snel aan Jambon, “het zijn tenslotte onze bevoegdheden”, zo stelde de Vlaamse minister-president met een lachje. Jambon verdedigde de beslissingen onder meer over de sportwedstrijden: “We volgen de lijn van de Ronde van Vlaanderen vorige week: zonder publiek, maar wel een hele mooie koers.”
• Ook voor de cultuursector gaf Jambon de uitleg, waarbij hij probeerde de verdere sluitingen als toch een positieve boodschap te verkopen: “We hebben ervoor gezorgd dat cultuur toch niet stopgezet wordt“.
• Zo zat Vandenbroucke helemaal achteraan, na ook de Franse en zelfs Duitse Gemeenschap, in de persconferentie. Maar dat maakte z’n betoog op het eind niet minder vurig: “Ziekenhuiscapaciteit, dat is niet enkel bedden en machines, maar dat zijn ook mensen. En die mensen zijn moe. De omvang en de kracht van de storm die op hen afkomt, dat hebben zij niet in handen; dat is in onze handen”, zo stelde die met de nodige dramatiek.
• “We moeten samen een dam vormen, met een team van 11 miljoen, rond onze zorg, om te zorgen dat die dam niet springt“, zo besloot Vandenbroucke.
• Overigens, bijzonder veelzeggend: het format waarmee zowel VRT als VTM de persconferentie brengen, is er eentje waarbij het koor van experten live in de studio al commentaar mag en kan geven. Bij VRT zat Marc Van Ranst als vaste gast, bij VTM zat Pierre Van Damme. Die laatste vond “dat de premier erg goed en empathisch gecommuniceerd had”.
• Dat maakte meteen dat de nodige dosis angst opnieuw in de communicatie naar het groot publiek geïnjecteerd werd. “We zitten op een gevaarlijk punt in de epidemie. De cijfers gaan steil omhoog. Dan kan je natuurlijk proberen met rustige vastheid te zeggen dat de reeds genomen maatregelen zullen werken. Iedereen is daar een beetje nerveus over, politici zeker ook wel. Wanneer we de break in die curve niet vlug zien, dan dringen zich andere maatregelen op”, zo stelde Van Ranst.
• Overigens lachen ze bij Canvas blijkbaar zelf al met de alomtegenwoordigheid van de man. Zo kondigt host Wim Helsen, in de trailer van Winteruur, zijn nieuw seizoen aan als “het enige programma zonder Marc Van Ranst“, om zichzelf daarna te corrigeren: “met Marc Van Ranst”. Ook daar zal de viroloog dus straks aanwezig zijn.

De essentie: Premier De Croo zou straks aan de Vlaamse regering nog wel eens de grootste bondgenoot kunnen hebben.

• Binnen Vivaldi is ondertussen een interessant machtsspel bezig. De aanpak van deze crisis is er een tussen de economie openhouden (eerder een liberale bekommernis) en het medisch apparaat in stand houden (duidelijk nu de bekommernis van de socialisten, zeker met Vooruit-minister Frank Vandenbroucke).
• Daarbij heeft premier De Croo zelf wel z’n nek uitgestoken. In z’n regeerverklaring stelde hij heel fel dat de economie “niet nog een complete lockdown verdraagt”. Dat is meteen dus een benchmark, waarop z’n regering afgemeten zal worden.
• Maar binnen Vivaldi, met een sterk blok aan socialisten en ook groenen, die veel minder om die belofte geven, en vooral de epidemie willen stoppen, heeft De Croo niet altijd veel medestanders om die neiging richting lockdown af te houden.
• Laat de sterkste tegenstanders daarvan net in de Vlaamse regering zitten, bij de N-VA. Het is dus in dat Overlegcomité, met Jan Jambon (N-VA), maar buiten z’n eigen regering, dat De Croo de felste bondgenoten momenteel vindt, in de aanpak van de crisis.
• Die dynamiek zal zich minstens nog één week doorzetten: ook volgende week is een Overlegcomité gepland. Daarbij komen de huidige tegenstellingen ongetwijfeld terug, en is het afwachten of er enig effect te zien is in de besmettingen en opnames in de ziekenhuizen, als de strengere maatregelen dan tien dagen van kracht zijn.