Nu de Britse premier May de stemming in het Lagerhuis die voor vanavond gepland stond voor onbepaalde tijd heeft uitgesteld, is het opnieuw de vraag hoe het verder gaat met de brexit. En waarom dat uitstel? Dat blijkt een erg riskante gok van Theresa May te zijn, en eentje die de Britten wel eens zuur zou kunnen opbreken.

Eigenlijk zou het Britse Lagerhuis vandaag stemmen over de brexitdeal die May kon sluiten met de EU. Maar al snel werd duidelijk dat die deal onmogelijk op een meerderheid kon rekenen in het Britse parlement. Daarom werd gisteren dus besloten om de stemming voorlopig op de lange baan te schuiven.

Backstop, baby

May wil nu opnieuw met Europese leiders om de tafel om het te hebben over de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Als eerste praat ze vanochtend in Den Haag met premier Rutte. Bij de gesprekken zal het vooral gaan om de zogenoemde backstop: een verzekeringspolis die inhoudt dat de Britten deel blijven uitmaken van de douane-unie van de EU, zolang er geen technische oplossingen zijn gevonden die de grens tussen Ierland en Noord-Ierland ‘zacht’ kunnen houden.

Zowel de EU als het VK zijn ervan overtuigd dat die grens hoe dan ook open moet blijven, ook als de Britten geen lid meer zijn van de Europese Unie. Om er zeker van te zijn dat dat gebeurt, hebben de partijen een noodoplossing bedacht: als er niet tijdens de overgangsperiode een goede oplossing voor de Ierse grens wordt gevonden, dan blijft het het hele VK in een douane-unie met de EU, zodat goederen zonder problemen van Ierland naar Noord-Ierland vervoerd kunnen worden.

Maar die douane-unie houdt ook in dat de Britten niet zelf handelsverdragen af mogen sluiten na de brexit én aan veel Europese regels gebonden zijn. Bovendien kan het VK niet eenzijdig besluiten om een eind aan de regeling te maken. Britse parlementariërs vrezen dus voor onbepaalde tijd vast te zitten aan de EU, zonder stemrecht.

Wat hoopt May dan te bereiken met dat uitstel?

Premier May heeft nu de stemming over de deal uitgesteld om nogmaals in Brussel te gaan onderhandelen over de backstop. Zij hoopt het parlement over de streep te trekken met extra toezeggingen van de EU dat de backstop echt tijdelijk is. Maar dat wordt ingewikkeld. De EU heeft namelijk al laten weten dat er niet opnieuw wordt onderhandeld over de deal. Wat hoopt May dan te bereiken?

Alleen al meer tijd zou waardevol kunnen blijken voor May. Terwijl er opnieuw wordt onderhandeld in Brussel, schroeft de Britse regering de voorbereidingen voor een harde brexit op en daarmee wordt ook de druk op haar parlement verder opgevoerd. Waarschijnlijk komt er een stemming over de brexitdeal in januari, en dan zitten we nog maar twee maanden voor de brexit. Mays gok is deze: hopen dat het Lagerhuis dan denkt: “als dit het is, of niets, dan moeten we toch maar instemmen met de deal”.

Het is een serieuze gok, want als het parlement onder druk besluit om zonder deal uit de Unie te stappen en te kiezen voor een harde brexit, zijn de gevolgen desastreus voor de Britten. Een harde brexit betekent namelijk dat er per 29 maart 2019 per direct controles aan de grens moeten komen en dat alle verdragen die het VK in EU-verband heeft gesloten, komen te vervallen. Dat kan voor opstoppingen aan de grens zorgen, problemen in het vliegverkeer en hogere prijzen voor bedrijven en consumenten omdat er dan invoerheffingen komen op Britse goederen.

En de problemen zijn nog veel groter. Bij een no deal-brexit weet bijvoorbeeld niemand wat er gebeurt met de rechten van de EU-burgers die in het VK wonen en werken, en omgekeerd. De problemen zijn bijna niet te overzien.

Overigens is er nog een optie op papier: geen brexit. Dat zou in theorie de uitkomst kunnen zijn van een tweede referendum. Een uitspraak van de hoogste Europese rechter gisteren (Lees: Uitspraak Europees Hof geeft Britten een superkans om makkelijk in EU te blijven) maakt die geen-brexit-optie iets aannemelijker. Het Europees Hof van Justitie is namelijk van oordeel dat de Britten eenzijdig mogen besluiten om de hele brexit af te blazen.

Voorlopig is de politieke trots nog te groot daarvoor: Theresa May benadrukte gisteren in het parlement nogmaals dat het wat haar betreft ondenkbaar is dat het Britse volk nogmaals geraadpleegd wordt, nadat het in 2016 al voor de brexit stemde. Voor een tweede referendum is trouwens ook geen meerderheid te vinden in het parlement op dit moment en voor het afblazen van de brexit al helemaal niet.

Niks, nada, noppes

En dus is er 1) geen meerderheid voor de deal van May, 2) geen meerderheid voor een harde brexit zonder deal én 3) geen meerderheid voor geen brexit.

Dat maakt ook dat er in bij de andere EU-leden niet het gevoel leeft dat May nog iets te bieden heeft. Het probleem ligt niet in Brussel, maar in Londen, waar het parlement het niet eens is over hoe de brexit moet plaatsvinden.