Terwijl het huidige Facebook onder de kritiek bedolven wordt wegens zijn vele nefaste effecten op de samenleving, opent CEO Mark Zuckerberg met de bouw van het metaverse en de bijhorende naamswijziging tot Meta een nieuwe doos van Pandora. Gaan we over een jaar of tien ons leven vooral beleven via 3D-avatars in virtuele werelden?

The Matrix meets Second Life. Zou zou je het metaverse, Zuckerbergs toekomstvisie op het internet, kunnen samenvatten. In de cultfilm The Matrix (met Keanu Reeves) leiden mensen een gesimuleerd leven via hersenstimuli, terwijl ze in werkelijkheid bewegingsloos in een soort couveuse liggen. Second Life was een virtual reality-spel dat bijna twintig jaar geleden een hype was, waarbij de speler een tweede leven kon leiden en aankopen kon doen in een parallelle digitale wereld.

In Zuckerbergs presentatie van het metaverse, vrijdag in een online conferentie, zijn elementen van beide oudere fantasiewerelden terug te vinden. “Het metaverse zal een sociale, virtuele 3D-ruimte zijn waar je meeslepende ervaringen met andere mensen kan delen, zelfs als je niet in persoon bij elkaar kan zijn. Je zal ook samen dingen kunnen doen die je in de fysieke wereld niet zou kunnen doen”, is de definitie die Facebook/Meta gebruikt.

Hyperrealistische 3D-avatars

In dat nieuwe 3D-internet dat Meta, liefst samen met andere techbedrijven, wil bouwen, staan avatars – ofwel digitale representaties van jezelf – centraal. Maar denk daarbij niet aan de cartoonachtige avatars van vandaag. Zuckerberg mikt op avatars die zo realistisch zijn, dat het voor de “ontvangers”, via een slimme bril of projectie, lijkt alsof er een mens van vlees en bloed aanwezig is.

“Avatars zullen net zo gewoon zijn als profielfoto’s vandaag. Maar in plaats van een statisch beeld, worden ze levende 3D-representaties van jou – je uitdrukkingen, je gebaren – die interacties veel rijker zullen maken dan alles wat tegenwoordig online mogelijk is”, zegt Zuckerberg.

Handen, ogen, stem, hersengolven

“In plaats van te typen of te tikken, kun je gebaren maken met je handen, een paar woorden zeggen of zelfs dingen laten gebeuren door er gewoon over na te denken. Je apparaten zullen niet meer het middelpunt van je aandacht zijn. In plaats van in de weg te zitten, zullen ze een gevoel van aanwezigheid genereren.”

Die realistische “aanwezigheid” (“presence” in het Engels) wordt cruciaal voor het succes van het metaverse, verklaarde de Meta-baas nog. Als je in je huiskamer je 3D-bril opzet en een digitale verbinding maakt met vrienden op een live concert, moet het voor jou lijken alsof je echt in de concertzaal bent. En omgekeerd: voor je vrienden moet de virtuele representatie die plots naast hen opduikt, levensecht op jou lijken.

De researchers bij Facebook concentreren zich daarom op de simulatie van handgebaren, oogcontact en het stemgeluid, zodat je avatar in de concertzaal een “sociale aanwezigheid” heeft, zelfs al sta je in werkelijkheid in je huiskamer. In techjargon heten die hyperrealistische digitale versies van jezelf “codec avatars”.

In Zuckerbergs toekomstvisie zal ook het omgekeerde mogelijk zijn: je kan je vrienden die fysiek elders zijn, digitaal allemaal naar je huiskamer brengen. Bijvoorbeeld om samen te fitnessen.

Nieuwe privacyvragen

Bovenop de vele technologische vragen, doet het metaverse ook een heleboel privacyvragen rijzen:

• Gaan je gebaren, stemgeluiden, oogbewegingen – en misschien zelfs hersengolven – dan rechtstreeks verbonden worden met het internet?
• Zal je dat kunnen weigeren, bijvoorbeeld als een socialmediaplatform dat vraagt?
• Wie krijgt toegang tot al die biometrische gegevens?
• Hoe zal de identiteit van de avatar geverifieerd kunnen worden? En wat als je avatar gehackt of gekopieerd wordt?

Zuckerberg erkende vrijdag dat de koppeling van ID-gegevens aan avatars een van de belangrijke kwesties wordt.

In de huid van een ander

Zuckerberg opperde ook de mogelijkheid dat we vaak van avatar gaan wisselen, afhankelijk van de gelegenheid. Waarom zouden we op een feest niet als een vrolijk monster verschijnen, bijvoorbeeld? En we kunnen onze avatar ook het uitzicht en de kleren geven die we willen, voegde hij eraan toe. Dat roept herinneringen op aan Second Life, waar de meeste avatars veel mooier en sterker bleken te zijn dan de werkelijke mens die erachter schuilde.

Terwijl bewezen is dat Instagram een nefaste impact kan hebben op het zelfbeeld van tienermeisjes, opent Meta hiermee mogelijk de deur naar nieuwe identiteitsproblemen. Een jongen zou zich bijvoorbeeld als meisje kunnen projecteren in het metaverse. Of een zwaarlijvig tienermeisje zou zichzelf een slank modellenfiguur kunnen geven. Wat als het metaverse zo overweldigend is, dat het onderscheid tussen realiteit en de virtuele wereld vervaagt, zoals in The Matrix?

Nieuwe reclamemarkt

Zuckerberg gaf ook aan dat voor onze avatars merkkledij en allerhande spullen zullen kunnen kopen in het metaverse, net zoals in het oude Second Life. Zo ontstaat voor reclameverkopers bij Facebook/Meta een nieuwe, puur digitale markt.

De aangekondigde integratie van NFT’s, digitale verzamelobjecten die het voorbije jaar zo’n opgang maakten, past in dat zakenmodel. Een waarschijnlijke volgende stap is eigen digitale Facebookmunt. Gelijktijdig met de lancering van de nieuwe naam Meta groepeerde Facebook ook zijn betaaldiensten.

Goddelijke technologie-optimist

Zuckerbergs ergste critici zeggen dat hij alles doet om de inkomsten uit online reclame verder op te krikken. Maar tijdens zijn presentatie viel vooral een andere drijfveer op: een sterk geloof dat technologie tot utopia, of op zijn minst tot een betere wereld, leidt.

“Met al de onderzoeken en het publieke debat rond ons bedrijf, vragen sommigen van jullie zich misschien af ​​waarom we dit nu doen”, zei hij. “Het antwoord is dat ik geloof dat we op deze aarde zijn gezet om te creëren. Ik geloof dat technologie ons leven kan verbeteren. En ik geloof dat de toekomst niet op zichzelf zal worden gebouwd.”

“Onze hoop is dat, als we er allemaal aan werken, de metaverse binnen het volgende decennium miljarden mensen zal bereiken, honderden miljarden dollars aan digitale handel zal hosten en banen zal ondersteunen voor miljoenen creatievelingen en ontwikkelaars.”

Zuckerberg hamerde erop dat Meta het nieuwe 3D-internet niet op eigen houtje wil bouwen. Maar als Meta de dominante partij wordt in dat toekomstige metaverse, worden de huidige vragen rond de grote machtsconcentratie bij Zuckerberg en zijn team van getrouwen alleen maar urgenter.

De nog steeds maar 37-jarige Zuckerberg heeft de meerderheid van de stemrechten bij Meta in handen en is niet alleen de CEO, maar ook de voorzitter van de raad van bestuur. Er is dus geen externe voorzitter die bij problemen hem op het matje zou kunnen roepen.

En hoe noemen we iemand die nieuwe werelden bouwt en alleen aan zichzelf verantwoording verschuldigd is? Juist: een god.

(kg)