Facebook werd opgericht in 2004 en maakte zijn eerste crisis mee in 2012, nog voor zijn beursgang. De omzet daalde, de kosten explodeerden en de concurrentie was sneller mee met de mobiele revolutie. Maar vandaag is de schade nog groter.

Binnen twee jaar kon Facebook zijn slechte koers van toen bijsturen. In het eerste kwartaal van 2014 was de verkoop met 72 procent gestegen, herinnert CNN Business zich. De winst is zelfs verdrievoudigd nadat het bedrijf zich had gereorganiseerd in de richting van “mobile first” (alles voor smartphones). Sindsdien is de macht van Facebook alleen maar toegenomen en heeft het bedrijf de ene na de andere concurrent (en zijn ideeën) opgeslokt: WhatsApp, Instagram.

Tien jaar later zit Facebook, nu Meta, opnieuw in het slop. Eind vorige week zakte de waarde van het aandeel met 26 procent; het grootste eendagsverlies voor een aandeel. De redenen zijn uitvoerig toegelicht: een wijziging in het privacybeleid van Apple, een reclamemodel dat waarschijnlijk verouderd is, een historisch verlies in gebruikersaantallen en ambitieuze concurrentie (TikTok). Om nog maar te zwijgen van de recente schandalen die door een klokkenluider onthuld werden.

Gok op de metaverse

Mark Zuckerberg heeft een paar maanden geleden een weddenschap afgesloten. Hij hoopt dat de virtual reality-revolutie even groot zal zijn als de revolutie voor mobiele apparatuur.

Hij kan gelijk hebben. Maar de zorg is dat de technologie achter de metaverse nog lang niet in de buurt komt van het technologisch niveau van smartphones op het prerevolutionaire moment. In 2012 werden honderden miljoenen smartphones verkocht. In 2021 daarentegen werden volgens marktonderzoeksbureau IDC slechts 9,4 miljoen VR-headsets in alle modellen verkocht.

Hetzelfde geldt voor augmented reality: alles wat we tot nu toe hebben gezien in dat veld, is nog experimenteel. Weinigen hebben er echt behoefte aan, in tegenstelling tot de smartphone, waarvan nu haast iedereen een model heeft.

Bovendien is Meta misschien niet de best geplaatste speler om het metaversum te domineren. Bedrijven als Apple, Roblox, Microsoft, Nvidia en Epic zullen een stukje van de taart willen.

Een twijfelachtig reclamemodel

De Facebook-CEO erkent zelf dat de weg naar de metaverse “nog niet is uitgestippeld”. Het is niet zozeer dat augmented of virtual reality een slechte gok is voor Facebook. Het is veeleer zo dat deze gok op lange termijn Facebook niet uit zijn huidige slechte situatie zal halen.

Facebook haalt het grootste deel van zijn inkomsten uit gerichte reclame, tot 99 procent. Maar over de houdbaarheid van dit verdienmodel rijzen meer en meer twijfels. Omdat Facebook niet over het concurrentievoordeel beschikt van bijvoorbeeld Google: een besturingssysteem. Waar Google de advertentie-targeting zelf creëert via zijn zoekmachine, moet Facebook een beroep doen op anderen: Google (Android) en Apple (iOS).

En het toeval wil dat Apple afgelopen april zijn privacybeleid heeft gewijzigd, waardoor het moeilijker is geworden om gerichte advertenties te plannen. De slechte resultaten van Facebook in het vierde kwartaal, waardoor het aandeel kelderde, zijn een direct gevolg van dit nieuwe beleid.

Europese Unie

Maar dat is niet alles. Er zijn ook institutionele actoren. De Europese Unie (EU) staat de technologiereus al geruime tijd in de weg. De EU wil haar burgers en hun privacy beschermen, vooral tegen een buitenlands bedrijf; zelfs een uit de VS.

Het voorbije weekend probeerde Meta zélf druk uit te oefenen op de EU, door aan te kondigen dat het Facebook en Instagram uit de Europese markt zou halen. Niemand gelooft deze bluf. Maar het bedrijf speelt met vuur. De technologische reuzen zijn het recht, en meer bepaald het Europese recht, altijd een stap voor geweest, maar het recht past zich altijd aan en loopt zijn achterstand in.

Ook hier zouden de economische gevolgen voor Meta enorm kunnen zijn. En het bedrijf zal evenmin kunnen rekenen op zijn crypto-project, dat onlangs werd verkocht. Noch zal Facebook kunnen rekenen op het uitkopen van concurrenten, zoals het in 2012 deed. Dat is veel gecompliceerder wanneer je je zowel in Europa als de VS verschillende anti-trust rechtszaken op de hals hebt gehaald.

Wat de revolutie naar de metaverse betreft, vragen sommige analisten zich nog steeds af of Facebook ons niet wilde afleiden van de schandalen die de krantenkoppen haalden.

Om zijn reclamemodel te redden, zal Meta met (n)iets anders op de proppen moeten komen dan een goocheltruc.

(lb/ns)