Groen dreigt de grote verliezer van de onderhandelingen van 2019 te worden. Voor de verkiezingen waren ze 200 procent klaar om in regeringen te stappen, ministers te leveren en kabinetten te vullen. Nu lijken ze achter te blijven in oppositie, en in een verhouding met Ecolo die weegt op de eigen strategie.

Spoel de film even terug naar eind 2018. De federale regering is gevallen, Groen heeft op spectaculaire wijze de gemeenteraadsverkiezingen gewonnen, en is in een pak centrumsteden los over de sp.a de nummer één op links geworden. Maar er is meer: samen met de liberalen vormen ze onder meer in Mechelen, Oostende en Gent een goed draaiend bestuur. Zodanig zelfs dat voorzitter Meyrem Almaci (Groen) spreekt van een “groene-blauwe motor” voor een volgende regering.

Nu, negen maanden later is van die hoge verwachtingen nauwelijks iets ingelost. Goed, Groen is wel vooruit gegaan bij de verkiezingen, de fracties zijn iets versterkt. Twee zitjes erbij in de Kamer, vier zitjes erbij in het Vlaams parlement. Maar het is allerminst de grote groene golf die velen verwachtten en voorspelden.

Federaal eraf gereden, ‘dankzij’ Ecolo

De regeringsonderhandelingen lopen zo mogelijk nog lastiger. Want een machtig breekijzer, een wapen om zichzelf in de regeringen te loodsen, ontploft nu ongenadig in het gezicht van Groen: de federale fractie, gedeeld met Ecolo.

Dat project loopt al langer: in de vorige legislatuur boksten Groen en Ecolo samen zo boven hun gewicht. In plaats van twee keer zes zetels, hadden ze samen 12 stuks, die Kristof Calvo aanvoerde. Heel regelmatig pochten de groenen dat zij “de verpersoonlijking van het samenwerkingsmodel” waren, de “bruggenbouwers”, terwijl de N-VA en bij uitbreiding heel de regering Michel “verdeelden”.

Met 21 zitjes in deze legislatuur zijn de groenen na de N-VA zelfs de grootste fractie. Een gewicht dus, dat telt in deze tijden van moeilijke coalitievorming. Maar ‘dankzij’ de houding van Ecolo wordt dat plots dood gewicht.

Bij de Franstalige ecologisten heerst een andere partijcultuur en ook wel een lichtjes ander ideologisch regime dan dat van Groen. Ecolo is om te beginnen linkser, militanter dan Groen. In een Franstalig landschap, waar de communisten natuurlijk ook zwaar wegen, is dat niet verwonderlijk. Maar daar waar Groen op veel plekken met Open Vld samenwerkt en eigenlijk met onder meer Kristof Calvo en Filip Watteeuw een ‘rechtervleugel’ heeft van mensen die ondernemersbloed hebben, is dat aan de kant van Ecolo onbestaande. Daar zijn het de Zoë Genots van deze wereld, activisten die de revolutie prediken, die de toon zetten.

De afgelopen vijf jaar voerde Groen de boventoon bij de ecologisten. Ecolo had ook opnieuw een verkiezing verloren, terwijl Groen gewonnen had. Deze keer is het anders, Ecolo ging forser vooruit. En onder meer Zakia Khattabi, de co-voorzitter, doet geen enkele poging om bruggen te bouwen. Integendeel. In Brussel weigerde ze MR erbij te nemen en schoffeerde ze Gwendolyn Rutten (Open Vld). En federaal liet ze er zich door informateurs Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) als een kind afrijden.

Zelfde scenario in Wallonië: een exit van Ecolo?

Je hoeft geen genie te zijn om te zien dat die informateurs werken aan een Bourgondisch project: socialisten, liberalen en N-VA. Dat Ecolo niet wilde komen naar de rondetafel, loste al veel op voor de informateurs, en bij uitbreiding de andere partijen. En ‘dankzij’ die federale fractie zit Groen dus ook in de tang. Want ze kunnen moeilijk meewerken aan een federaal project als de helft van hun fractie niet eens wil praten. Einde rit dus daar.

Hetzelfde lijkt nu te gebeuren in Wallonië. Daar klikte de PS zich onmiddellijk muurvast aan Ecolo, de “winnaar van de verkiezingen”. Weken palaveren over een klaprooscoalitie, die mathematisch niet mogelijk was, eindigden met het onvermijdelijke: de MR schuift mee aan. Dat maakt Ecolo mathematisch plots overbodig. Dat nu nota’s lekken in Le Soir, met nog “aangescherpte eisen” van Ecolo (die in werkelijkheid al 3 weken oud zijn), moet hen twee keer doen nadenken. Alles wijst erop dat ze als overbodige partij ofwel geloosd gaan worden, ofwel zelf opstappen.

De Antwerpse stadstram gemist in 2018, geen plaats in 2019?

Vlaams is het verhaal eigenlijk nog simpeler voor de groenen. In 2018 wilde Bart De Wever (N-VA) de ‘grote verbinding’ al maken en de poort naar links open zetten. Waarom met een lastige centrumpartner liggen worstelen, als je met een loyale partner op links dat centrum doodknijpt, was de redenering. En dus kon CD&V beschikken en mocht in eerste instantie Groen aanschuiven. Maar Meyrem Almaci, de voorzitter zelf, kwam nooit op het toneel. Het was Wouter Van Besien, de lijsttrekker van Groen in Antwerpen, die kwam onderhandelen. Of eerder, luisteren. Want een echt gesprek werd het nooit, ondanks een aanbod van De Wever om een coalitie te smeden in Antwerpen die handig verder zou kunnen lopen op Vlaams niveau in 2019.

Sp.a hapte wel, wat het vandaag immens veel makkelijker maakt voor De Wever om met de socialisten te gaan regeren: hij doet het immers al in Antwerpen. Groen koos toen voor de egelstelling, en koos voor een campagne van de confrontatie met N-VA. Na de verkiezingen werd het contact nooit hartelijk, en pasten de groenen simpelweg in geen enkele puzzel van De Wever. Die werd door de speling van het lot en de kiesuitslag plots de enige die kan beslissen wie hij meeneemt in deze coalities.

In z’n plannen kwam Groen initieel al nauwelijks voor. En de groenen deden ook geen moeite. Hun Vlaamse fractieleider Björn Rzoska maakte intern van in het begin wel duidelijk dat hij graag wél in de regering zou stappen. Niet toevallig is hij de man die mee achter de schermen in Oost-Vlaanderen het provinciebestuur maakte: N-VA én Groen samen. Maar zijn partij volgde niet, de top bewoog nauwelijks, en op het Vlaamse niveau kwam het signaal veel te laat: pas deze week meldde Rzoska zich plots om Groen kandidaat-coalitiepartner te verklaren. Vijgen na Pasen, want de groenen liggen er al lang af. En gênant voor de samenwerking met Ecolo federaal: de ene weigert met N-VA te praten, de andere wil zich aan tafel worstelen? Niet echt coherent.

Zo dreigt oppositie, tegen een coalitie die waarschijnlijk weliswaar opnieuw N-VA bevat, maar ook een stevige linkse poot. Wie dat voorspeld had in het voorjaar van 2019, toen wekelijkse klimaatbetogingen het nieuws beheersten, CEO’s zich allemaal fan van actie tegen klimaatopwarming verklaarden en Groen piekte in de peilingen, was een pure doemdenker. Maar Groen lijkt nu ongenadig haar reputatie over peilingen, electorale verwachtingen en vooral regeringsonderhandelingen waar te gaan maken: een eeuwige underperformer.