Het was deze week één van de meest opmerkelijke video’s op de sociale media: wetenschappers zouden een orka geleerd hebben om te praten. Wikie is een orka die in een aquarium in het Franse Antibes leeft. Ze lijkt inderdaad een paar woorden te kunnen imiteren, maar terwijl we allemaal verbaasd luisteren, dreigen we te vergeten in welke omstandigheden dit eerder dwaze onderzoek gebeurd is.

“Hello”, “bye”, “one, two, three”, … Het zijn enkele woordjes die orka Wikie zou kunnen imiteren. Het ene is al meer geslaagd dan het andere, maar het feit was dat de orka even wereldnieuws werd. Alleen gebeurde dat om de verkeerde reden. De studie is hooguit entertainment, volgens experts van de Orca Research Trust in Nieuw-Zeeland draagt ze niks bij tot de bescherming van deze dieren. “Ik zou mijn naam zeker niet onder die studie willen zetten”, zegt Dr. Ingrid Visser aan news.com.au.

Omstreden dierenpark

Behalve het gegeven dat het onderzoek volslagen nutteloos was, benadrukt Visser ook nog eens dat de orka’s in slechte omstandigheden moeten leven. Ze heeft de meeste aquariums bezocht en komt telkens tot dezelfde conclusie. “Dat park is nogal tragisch”, zegt ze. “En het is toch ironisch dat een dierenpark met deze studie helpt aan te tonen hoe intelligent deze dieren zijn, maar zelf niet erkent dat er een verantwoordelijkheid bij komt kijken om voor zo’n intelligente dieren te zorgen.”

Wat ook niet vermeld werd in de filmpjes en artikels over de pratende orka, is het feit dat het park in Antibes, Marineland Aquarium, drie jaar geleden flink ter discussie stond. Toen stierf één van de orka’s in het park na felle overstromingen in het zuiden van Frankrijk. Volgens Visser gedragen de dieren zich ook vreemd door de stress die ze in gevangenschap ervaren. “De orka’s in Marineland hebben verschrikkelijke tanden, het gevolg van het kauwen op de betonnen tanks en de stalen poorten. Ik zag het gebeuren toen ik er was”, zegt ze.

Orka’s horen niet in een tank

Ongeacht de omstandigheden horen orka’s natuurlijk gewoon niet thuis in een aquarium. De dieren zijn heel sociaal en kunnen in het wild meer dan honderd kilometer per dag afleggen. Ze duiken tot dieptes van 700 meter. En toch zitten er wereldwijd nog zo’n 60 van deze bijzondere wezens in een tank of aquarium. De dieren communiceren in het wild ook met elkaar, maar in Marineland leren ze nu dus vooral mensentaal spreken.

Visser wil helemaal niet dat de gevangen orka’s plots allemaal in de oceaan worden gedumpt. Wikie, bijvoorbeeld, is in gevangenschap geboren en zou niet lang overleven in het wild. Dat is ook het argument dat dierenparken zelf gebruiken om het bezit van de orka’s goed te praten. “Wat we vragen, is dat we het geval per geval bekijken, en dat de dieren een overgangsperiode krijgen in een reservaat. En waar mogelijk kunnen ze dan in het wild vrijgelaten worden”, zegt Visser.

Voorlopig zal het park in Frankrijk nog wel een hele tijd orka’s blijven huisvesten. Deze week konden ze er de champagne laten knallen omdat de Franse overheid een verbod op het kweken van dolfijnachtigen in gevangenschap heeft afwezen. Californië heeft dit wel recent verboden, en SeaWorld heeft beloofd om geen orka’s meer te kweken. Als er dus al sprake kan zijn van een beetje vooruitgang, dan heeft dat voor een groot stuk te maken met de documentaire Blackfish uit 2013. Daarin zagen we hoe orka’s in gevangenschap gewelddadig en bang kunnen worden.

Niet praten, maar imiteren

Dat een orka kan praten mag de realiteit dus niet verdoezelen. Bovendien heeft Visser ook haar vragen bij het feit dat Wikie zou kunnen praten. “De media hebben dat op een verkeerde manier opgepikt. Het gaat duidelijk om een poging van het dier om te kopiëren.” Maar dat een orka kan imiteren is zeker niet nieuw voor de wetenschappers. “Trouwens, als ze zo intelligent zijn dat ze ons kunnen nabootsen, waarom sluiten wij ze dan in hemelsnaam op in die betonnen tanks?”