Om jaloers op te worden: hoe Chili misschien wel 's werelds best draaiende vaccinatiecampagne heeft opgezet

Op de vierde plaats in het wereldkampioenschap vaccineren tegen het coronavirus staat momenteel een verrassing: Chili. Ze hebben daar een bijzondere vaccinatiestrategie in elkaar gestoken waar wij hier een puntje kunnen aan zuigen. Niet alleen hebben ze in het Zuid-Amerikaanse land gezorgd dat er genoeg vaccins zijn, er is ook een systeem opgezet dat vaccineren echt makkelijk en duidelijk maakt voor de bevolking. Dit is het verhaal van die successtory.

Chili heeft een geschiedenis van succesvolle vaccinatiecampagnes waarbij de eerstelijnszorg een elementaire rol speelt bij het bereiken van de hele bevolking. Het kan ook terugvallen op een robuust systeem voor basisgezondheidszorg en een functioneel nationaal immunisatieprogramma dat werkt met elektronische dossiers.

Het land zette vaccinatielocaties op bij universiteiten en stadions. Het Chileense ministerie van Volksgezondheid publiceert een kalender waarop duidelijk staat wie op welke dag in aanmerking komt voor een vaccin, zonder dat er een afspraak nodig is. Een nationaal vaccinatieregister betekent dat het gemakkelijk is om bij te houden wanneer mensen hun prikjes krijgen en wanneer ze hun tweede dosis nodig hebben, waar ze zich ook bevinden. De #YoMeVacuno-kaartjes (“Ik word gevaccineerd”) waarmee mensen op sociale media poseren, zijn slechts een extraatje.

De vaccinatiecampagne tegen Covid-19 in Chili begon begin februari. Sindsdien heeft Chili ongeveer 5 miljoen vaccindoses toegediend, waarmee bijna een kwart van de ongeveer 19 miljoen inwoners ten minste één injectie heeft gekregen. De vaccinatiecampagne van het land heeft de rest van Latijns-Amerika en een groot deel van de wereld ver overtroffen. Chili heeft zich ten doel gesteld om eind juni ten minste één dosis aan 15 miljoen mensen toe te dienen.

Chili maakte daartoe deals voor een waaier aan vaccins. Uit China, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en via de multilaterale inspanning Covax. Het land nam ook deel aan fase 3 klinische onderzoeken voor veel vaccinkandidaten, wat het een voorsprong gaf bij het onderhandelen over doses.

Effectieve vaccinatiecampagne als tegengif voor politieke malaise

Chili zag een grote toename van nieuwe infecties in de herfst- en wintermaanden, waardoor een strakke lockdown werd afgedwongen omdat gevallen het gezondheidszorgsysteem dreigden te overweldigen. De meest kwetsbare bevolkingsgroepen van Chili werden ook het hardst getroffen, een realiteit die het grotere debat weerspiegelt dat zich in Chili afspeelt over de ongelijkheid in het land. Dit alles zette de regering onder druk en verslechterde haar populariteit verder. Een effectieve vaccinatiecampagne is daar een tegengif voor.

Chili meldde zijn eerste geval van Covid-19 op 3 maart 2020. De planning voor de vaccinatiecampagne van het land begon al in de weken daarna, in april en mei. Verschillende ministeries van de regering van Sebastian Piñera – Wetenschap en Technologie, Gezondheid en Internationale Zaken, om er maar een paar te noemen – werkten samen het plan uit om veilige en effectieve vaccins te zoeken.

Het idee was om een groot portfolio aan vaccins te krijgen, die allemaal op enigszins verschillende technologieën waren gebaseerd. En om ze van zo veel mogelijk verschillende makers te krijgen. De Chilenen keken naar westerse, maar ook naar enkele Chinese producten. En ze sloten zich aan bij Covax.

Chili spreidde zo zijn risico en sloot deze pre-aankoopovereenkomsten nog voordat de werkzaamheid en veiligheid van de vaccins waren bevestigd. Daar kwam destijds kritiek op, ook al omdat de Chilenen meer vaccins kochten dan nodig waren om de bevolking te dekken. Maar zeker voor de Chileense bevolking blijkt die strategie nu een voordeel te zijn.

Agnostische vaccinatiediplomatie

Chili stelde zich ook open voor fase 3 klinische proeven voor verschillende Covid-19-vaccinkandidaten, waaronder voor Sinovac’s Coronavac, en de vaccins van Johnson & Johnson, AstraZeneca en CanSino Biologics, Inc., een Chinees farmaceutisch bedrijf. Dit gaf het land ook een voorsprong in termen van onderhandelen over de toegang tot doses.

En Chili heeft echt veel beloofde vaccindoses in de boeken. Volgens het ministerie van Financiën heeft het land sinds 1 maart een overeenkomst voor 14 miljoen doses met Sinovac (waarvan het al bijna 10 miljoen heeft ontvangen); 10 miljoen doses van Pfizer/BioNTech (waarvan het er ongeveer 700.000 heeft ontvangen); tot 4 miljoen van AstraZeneca; en tot 4 miljoen eenmalige vaccins van Johnson & Johnson.

Chili is ook een bijdragend lid van Covax, de multilaterale vaccinatie-inspanning, en verwacht 7,6 miljoen doses via die weg. Covax levert gratis vaccins aan tientallen lage-inkomenslanden, maar bijdragers zoals Chili hebben ook toegang tot de vaccinportfolio van Covax en krijgen in ruil daarvoor de mogelijkheid om te kiezen welke vaccinkandidaten ze ontvangen van Covax.

Chili onderhandelt naar verluidt ook met het Instituut Gamaleya in Rusland voor Sputnik V en met het Chinees-Canadese bedrijf CanSino Biologics. Met andere woorden, het land koopt van vrijwel iedereen, overal. Om dit te doen, zette het een soort agnostische vaccindiplomatie in. Als een land of bedrijf een vaccin maakte, stond Santiago ervoor open. Diplomatieke overwegingen werden nooit op tafel gelegd – Chili besloot zich voor het verwerven van vaccins geopolitiek niet op één lijn te zetten.

Een man verkleed als Superman vergezelt zijn moeder om zich te laten vaccineren in een centrum in Santiago, Chili. Twaalf maanden waarin het land van een van de zwaarst getroffen landen ter wereld door de pandemie is uitgegroeid tot de onbetwiste leider op het gebied van vaccinatie. Isopix

Het Sebastián Piñero-effect

Chili’s openheid en vrijhandelsbeleid onder het bestuur van de centrumrechtse president Sebastián Piñero heeft zeker bijgedragen tot het succes van het land bij het verwerven van vaccins. Voor sommigen is dat het bewijs dat het een voordeel is om een voormalige miljardair-zakenman te hebben die een efficiënte dealmaker is die de leiding heeft over het land. Anderen wijzen op een succesvolle vaccinatiecampagne als de enige reddingslijn voor Piñera voor zijn slechte omgang met de pandemie en zijn erbarmelijke populariteitscijfers, aangewakkerd door sociale en politieke onrust in Chili die dateerde van vóór de pandemie.

Chili nam ook een bijzonder grote gok door in zee te gaan met het in Peking gevestigde farmaceutische bedrijf Sinovac, dat het Coronavac-vaccin produceert. Een die zijn vruchten heeft afgeworpen. Dat komt omdat veel van de landen met een hoog inkomen, zoals de Verenigde Staten of de landen van de Europese Unie, geen deals probeerden te sluiten voor het Sinovac-vaccin. Dat gaf Chili een mate van toegang en prioriteit die misschien moeilijker was geweest bij grote fabrikanten als Pfizer en AstraZeneca. De Chinezen zijn ook dankbaar: de Chileense deal hielp bij het vergroten van de legitimiteit van het Sinovac-vaccin en bij het verminderen van een deel van de publieke scepsis rond dat vaccin.

Opiniepeilingen in Chili suggereren dat mensen de voorkeur geven aan Covid-19-vaccins gemaakt in Europa of de Verenigde Staten boven die uit China of Rusland – maar dat ze bovenal willen zo snel mogelijk gevaccineerd te geraken en dat elk vaccin beter is dan helemaal geen vaccin.

Niet alleen genoeg vaccins. Ook de rest klopt

En zoals het er nu uitziet, heeft Chili meer dan genoeg toegewijde vaccindoses om zijn bevolking twee keer te vaccineren. Dat is echter slechts het eerste deel van de puzzel. Een ander is: hoe krijg je die vaccins bij mensen in het hele land? Chili heeft geen enorme bevolking, maar de bevolking die het wel heeft, is verspreid over de lengte van meer dan 4.500 kilometer langs de westkust van Zuid-Amerika, en veel mensen wonen in afgelegen gebieden.

Daartoe vertrouwt Chili op zijn diepgaande ervaring met massa-vaccinatieprogramma’s en zijn openbare basisgezondheidszorgsysteem. Chili heeft een hybride publiek-privaat gezondheidszorgmodel, dat bekritiseerd is vanwege het creëren van ongelijkheden in de zorg. Maar het sterke openbare netwerk voor eerstelijnsgezondheidszorg heeft gediend als de ruggengraat van de vaccinatiecampagne Covid-19. Openbare klinieken zijn er in gemeenschappen in het hele land, en ze zijn ook nauw verbonden met die gemeenschappen.

Dat systeem heeft van oudsher geholpen bij het uitvoeren van vaccinatiecampagnes, waarvan ook Chili een lange traditie kent. Het Chileense nationale immunisatieprogramma heeft wortels die meer dan een eeuw teruggaan, tot aan het einde van de 19e eeuw, toen gevaccineerd werd tegen pokken. Het land voert sinds de jaren tachtig een seizoensgriepcampagne. En als gevolg van onder meer catastrofale aardbevingen waaraan Chili met de regelmaat van de klok wordt onderworpen, heeft het ook in de vingers hoe het snelle vaccinatiecampagnes kan lanceren als reactie op noodsituaties.

Een vrouw wordt geïnjecteerd met haar tweede dosis Sinovac-vaccin op een drive-thru-vaccinatieplaats op het terrein van het Nationale Stadion in Santiago. Isopix

Het is zo makkelijk in Chili dat je er ongemakkelijk van wordt

Toen de vaccins eenmaal waren aangekomen, waren ze dus in Chili in staat die efficiënt te verdelen en te beginnen met vaccineren. De Chilenen kennen en vertrouwen het programma op basis van succesvolle eerdere ervaringen, wat ook super belangrijk is om te slagen. Naast volksgezondheidsklinieken zette Chili mobiele vaccinatiecentra op in markten, universiteiten en voetbalstadions, en creëerde zelfs drive-through-centra voor inoculaties. Het land heeft inmiddels meer dan 1.400 vaccinatiecentra opgericht.

Het nationale immunisatieregister van Chili maakt het ook gemakkelijk om de vaccinatiestatus van iedereen bij te houden, omdat iedereen op hetzelfde systeem zit. Dat maakt het ook gemakkelijker voor Chilenen om hun tweede dosis te krijgen, en ze kunnen hun dosis vrijwel overal waar ze willen laten zetten. Wie bijvoorbeeld op vakantie is, op familiebezoek of op zakenreis, kan gewoon naar het dichtstbijzijnde centrum gaan.

De campagne gaf prioriteit aan eerstelijnsgezondheidswerkers, en vervolgens aan ouderen. Ook leerkrachten en opvoeders kregen voorrang, aangezien het schooljaar van Chili in maart begon. Momenteel vaccineert het land mensen met onderliggende aandoeningen. Elke dag van de week wordt aan een bepaalde groep toegewezen. Op woensdag komen bijvoorbeeld mensen van 55 en 54 jaar met onderliggende aandoeningen of ernstige handicaps in aanmerking. Op donderdag zijn het mensen tussen de 53 en 50 jaar met comorbiditeit, enzovoort. De kalender wordt vastgesteld door het ministerie van Volksgezondheid en is voor alle Chilenen hetzelfde, ongeacht in welke gemeente ze zich bevinden. Het enige dat mensen hoeven te doen, is de handigste vaccinatieplaats in hun regio of gemeenschap zoeken en daar naartoe gaan.

Niemand hoeft een afspraak te maken. Iedereen die klaar is voor zijn tweede dosis, kan ook overal binnenlopen en het vaccin meteen toegediend krijgen. Het is precies het tegenovergestelde van het moeras van vereisten en administratieve bottlenecks in landen zoals België. Het is zo makkelijk in Chili dat je er als Europeaan ongemakkelijk van wordt.

Chili heeft in wezen zijn oorspronkelijke doel bereikt om eind maart 5 miljoen mensen te vaccineren. Bijna 80 procent van de 70-plussers heeft al minstens één dosis vaccin gekregen en ongeveer 65 procent van de 60-plussers heeft er een gekregen.

Dat gezegd zijnde: het land worstelt ook om de Covid-19-pandemie in te dammen, terwijl iets meer dan 20 procent van de bevolking het vaccin al heeft gekregen, neemt het aantal nieuwe gevallen nu toe tot ongeveer 5.000 per dag. Volksgezondheidsexperts proberen wanhopig het goede nieuws van vaccinaties in evenwicht te brengen met pogingen om het publiek te overtuigen van de voortdurende behoefte aan maskers en sociale afstandelijkheid.