When They See Us is een mini-reeks op Netflix over de Central Park Five. Wij moeten al eens gaan googelen om te weten waar het dan precies om draait, maar in de Verenigde Staten is deze zaak een begrip. Dat de reeks sinds zijn lancering eind mei élke dag de meest bekeken reeks was op Netflix zegt ook veel. De Central Park Five waren vijf zwarte tieners die veroordeeld werden voor verkrachting en mishandeling op een jogger en onschuldig veroordeeld werden, zonder enige vorm van bewijs. Het is regisseur Ava DuVernay (van onder andere Selma) die zich in dit verhaal vastbeet en er een reeks over maakte. En het begon allemaal met een tweet.
Het is de zomer van de eindes: de ene na de andere reeks eindigt of kondigt zijn einde aan, Game Of Thrones voorop, maar ook (langlopende) reeksen als Veep, The Good Place, Lucifer of Orange Is The New Black zijn afgelopen en in de cinema zijn franchises als The Avengers en X-Men afgerond. Hell, zelfs Deadwood heeft nu na een dozijn jaar wachten een einde gekregen in de vorm van een film.
Het opvallende is dat die eindes zelden bevredigen. Een einde breien aan een reeks is dan ook – naast weten wanneer te stoppen – wordt twaalf jaar na datum nog altijd gepraat. De oplossing lijkt ‘m te liggen in miniseries en dan al helemaal in op historische feiten gebaseerde miniseries. Het recente Chernobyl van HBO – dat we eerder al onder de loep genomen hebben – heeft in de IMDb Top 250 van de beste series aller tijden zelfs de allereerste plaats weggekaapt. En ook When They See Us staat er op moment van schrijven al op 31.
Het grote voordeel met dat soort verhalen is dat er een begin, een midden en een einde aan zit. En dat, ook al scoort de reeks uitmuntend, het verhaal verteld is na enkele afleveringen.
Het begon met een tweet
Maar beginnen deed het allemaal met een tweet toen één van de Central Park Five Ava DuVernay liet weten dat hij Selma gezien had en haar simpelweg vroeg of ze het verhaal van de Central Park Five niet onder houden zou willen nemen.
Ava DuVernay vond het verhaal fascinerend, maar hoe meer ze te weten kwam, hoe meer ze wist:dit moet ik doen. Het verhaal werd nooit eerder verteld vanuit het perspectief van de vijf jongemannen en dat werd hoog tijd dus nam ze de tijd om hen en hun families te leren kennen. Vier jaar lang praatte ze met hen in interviews, maar kwam ze ook bij hen thuis over de vloer, at er lunch en diner.
Het resultaat is nu een vierdelige reeks waarin achtereenvolgens het begin van de zaak, de rechtszaak, de impact op hun levens en als vierde en laatste het verhaal van Korey (Jharrel Jerome) wordt verteld. Die laatste kreeg een aparte aflevering omdat hij destijds als 16-jarige als een volwassenen werd berecht en dus ook naar de gevangenis voor volwassenen moest.
Drie personages om te zien:
- Linda Fairstein (Felicity Huffman)
Als actrice of acteur lijkt het ons soms wel leuk om de schurk te spelen, maar als het dan echt om de geschiedenis gaat kunnen we ons evengoed voorstellen dat je als acteur of actrice aan de goeie kant wil staan. Dat doet Felicity Huffman hier niet: ze speelt Linda Fairstein, de officier van justitie, belast met de zedendelicten in New York.
Ook zij wil het eens goed doen deze keer en wil dat de slachtoffers van verkrachting gehoord worden en de daders gestraft worden. Ze balanceert hier wel op het randje tussen goed en kwaad, want ook zij weet dat er geen bewijsmateriaal is die de jongens kan linken aan de feiten. Maar zoveel toeval kan geen toeval meer zijn, denkt ze. Felicity Huffman slaagt erin om deze ‘schurk’ neer te zetten als een mens.
Een extra boeiende terzijde is dat Netflix een film met Huffman voorlopig op het schap laat liggen omdat net zij nu de actrice bekend heeft dat ze fraude pleegde om haar dochter toe te laten aan een universiteit. Zijn de rollen toch nog een beetje omgekeerd.
2. Mickey Joseph (Joshua Jackson)
Het is Joshua Jackson die ons in de gedaante van Mickey Joseph (de advocaat van Arnton McCray) in herinnering brengt dat rechtszaken iets weghebben van een boksmatch. Het lijkt evident: er is geen DNA gevonden, geen ander bewijsmateriaal dat de vijf kan linken aan de verkrachting en geen ooggetuigen. In de rechtszaak wint Mickey Joseph dan ook duidelijk op punten. En toch lijkt hij ons bij uitstek dé persoon die enkele weken geleden perfect kon inschatten hoe Delfine Persoon zich voelde.
3. Bobby McCray (Michael Kenneth Williams)
En tot onzer verbazing kwamen we ook nog een oude bekende tegen in When They See Us: Michael Kenneth Williams. Hij speelde Omar Little in The Wire, hij speelt één van de twee hoofdrollen in Hap & Leonard en hij speelde een bijrol in The Night Of.
Michael Kenneth Williams weet hoe de jongens zich voelden. Hij heeft er zelf een ruw verleden opzitten, werd tweemaal veroordeeld voor autodiefstal en herinnert zich de angst die hij toen voelde levendig, vertelt hij in een interview met Rolling Stone. En nu is hij er weer bij. Een kleine rol, maar wel weer een bepalende rol, want hij speelt de vader van Arnton McCray. In een indrukwekkende scène zegt hij dat hij het is geweest die zijn zoon opgedragen heeft om de politie te vertellen wat ze willen horen. “Dan zien ze ons als een getuige en laten ze ons gaan.” Nadien wordt hij weggevreten door schuldgevoel.
Waarom kijken?
Net als Chernobyl draait het in deze reeks om de waarheid. When They See Us roept herinneringen op aan The Night Of, alleen is hier verhaal waargebeurd en het onderzoekswerk nog knulliger en meer wraakroepend. In The Night Of was er effectief twijfel over de schuld of onschuld van Nasir, hier is er maar weinig reden om aan te nemen dat de jongens schuldig zijn. De onderzoekers willen vooral snelle resultaten en verbinden dus die puntjes waarvan ze zelf al twijfelen of ze wel bij elkaar horen. Maar: verzin een verhaal en doe het kloppen.
Om tot dat resultaat te komen gebruiken ze de lafste der lafheden: ze zetten kinderen onder druk. Maken hen bang. Zetten hen tegen elkaar op. Zaaien angst en dingen getuigenissen af op een illegale manier. Ons hart breekt wanneer we in de eerste aflevering de kleine Kevin (Asante Blackk) bijna in tranen zien uitbarsten.
Trump
Nadien zien we hoe snel het proces van de Central Park Five wordt gemaakt, publiekelijk, door de pers. Het vermoeden van onschuld wordt overboord gegooid en omdat de vijf uit een achtergestelde buurt komen besluit de verslaggever: “Ze hadden maar één doel: slaan, pijn doen, beroven, verkrachten.”
Laat het nu typerend zijn dat net een zekere Donald Trump, destijds, in 1989 al op televisie zei dat hij hen die dat meisje hadden verkracht haatte. Laat het nu typerend zijn dat net hij met een advertentiecampagne in vier kranten pleitte voor een herinvoering van de doodstraf. Het is een detail in de reeks, maar het feit dat DuVernay er bewust voor koos om echte nieuwsbeelden te gebruiken doet je slikken en denken: “Dit is de huidige president van de Verenigde Staten.” Want ja, het slachtoffer was blank en de vermeende daders zwart en van bescheiden komaf. Maar dat Trump net in deze zaak zo’n fel standpunt innam, was meer dan toeval.
De koers van de geschiedenis is nu eenmaal genomen, maar tijdens When They See Us krijgen we heel even een inkijk in hoe groot de factor ‘ongelukkig toeval’ in een mensenleven kan zijn. Nancy Ryan (Famke Janssen) wil graag de zaak komen overnemen, maar Linda Fairstein (Felicity Huffman) heeft zich al zodanig in de zaak vastgebeten dat ze die niet meer wil afgeven. De kans is groot dat het lot van de Central Park Five niet het lot van de Central Park Five geworden zou zijn als Nancy Ryan de zaak wél had mogen overnemen. Maar helemaal zeker zullen we dat natuurlijk nooit weten.
When They See Us is één van de meest bekijkenswaardige reeksen die we dit jaar al gezien hebben, ook al zijn we er ons heel bewust van dat Ava DuVernay regelmatig net iets te nadrukkelijk op onze innerlijke emotionele knopjes zit te duwen. Los daarvan is het een belangrijk verhaal, omdat het waargebeurd is en appelleert aan ons gevoel voor onrechtvaardigheid. Politiek en politioneel haastwerk heeft vijf mensenlevens verwoest en dat mag niet zomaar vergeten worden. En zoals Raymond Santana nu weet: soms kan je de dingen echt in beweging zetten met een tweet.
When They See Us is nu te bekijken op Netflix.