In Johan Daisne’s magisch-realistische roman De Trein der Traagheid dommelt de naamloze hoofdfiguur op een warme lenteavond tijdens een treinreis in. Wanneer hij vervolgens weer ontwaakt, blijken ook al z’n medepassagiers in een diepe slaap verzonken. Zat de man op het traject tussen Brussel en Straatsburg?

De Europese portefeuille Volksgezondheid is in handen van Stella Kyriakides. Nooit van gehoord? Na zich enkele jaren verdienstelijk te hebben gemaakt in het Cypriotische parlement, leidt ze nu wat het belangrijkste EU-programma is sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar net als 25 van de 27 huidige EU-commissarissen heeft Kyriakides geen enkele ervaring in de zakenwereld. Misschien was iets meer bewezen competentie op dat terrein toch aangewezen geweest.

Traagheid hier, daar en overal …

De Europese Commissie vroeg de lidstaten vorige week om het ritme van de vaccinering van de bevolking dringend te versnellen. Maar als een reeks landen amper of nog niet kan vaccineren heeft dat enkel te maken met de traagheid die de beslissingsneming in Brussel regeert. 

Het Europese Geneesmiddelenagentschap (EMA) is het orgaan dat van alle westerse landen langst nodig heeft gehad om de vaccins van Pfizer en Moderna goed te keuren. Het vaccin van AstraZeneca is door de EMA nog steeds niet goedgekeurd. Terwijl dat in het VK al in december gebeurde. Vaccinering is nochtans een race tegen de tijd, want er staan vele duizenden mensenlevens op het spel. Zonder te spreken over de toename in mentale problemen die nu overal opduiken. Vooral bij onze jongeren.

Ook is er de bureaucratische rompslomp van quota’s en herverdelingsmechanismen, die de distributie van de vaccins in de 27 EU-landen vertraagt. Alles moet verder gebeuren tegen een zo laag mogelijke prijs, alsof dat de hoofdbekommernis is. Volgens Guntram Wolff, directeur van het Bruegel Instituut en nochtans een loyale fan van Brussel “kost deze goedkope aanpak op onbegrijpelijke manier mensenlevens. Dat terwijl lockdowns honderden miljarden kosten”.

Volgens het doorgaans goed ingelichte Franse blad Le Canard Enchainé heeft de EU ook geen enkel bonussysteem voorzien voor de snellere levering van vaccins. Wat AstraZeneca ertoe zou hebben aangezet de gedeeltelijk in België geproduceerde vaccins naar het VK uit te voeren.

De foute “whatever it takes“?

Hadden we dus niet beter ingezet op een “wathever it takes” waar het de aankoop van vaccins betreft? Eerder dan op een “whatever it takes” om zieken, werknemers en bedrijven overeind te houden. Andere landen deden dat wel, maar bij ons is kostbare tijd verloren gegaan. 2 op elke 100 EU-inwoners zijn vandaag al ingeënt tegen Covid-19. Drie keer minder dan in de VS, vijf keer minder dan in het VK en twintig keer minder dan in het hyperefficiënte Israël. 

Dan is er het met veel brouhaha aangekondigde Europese noodfonds van 750 miljard euro. Tweederde van de door de VS aan bedrijven beloofde hulp is al op hun rekening gestort. Maar EU-landen hebben tot eind april om hun plannen op dat vlak voor te leggen. Het geld zou dan tussen deze zomer en … eind 2025 worden overgemaakt. 

Het noodfonds: een politiek succes, maar economisch ontoereikend

Volgens Adam Tooze, de Britse historicus en directeur van het European Institute, die doceert aan de Columbia University, is de omvang van het noodfonds nu al kleiner dan de terugval in investeringen die in de EU wordt opgemeten. Ook voormalig Duits minister van Financiën Schaüble denkt dat er te lang is gepalaverd over de omvang van het fonds. Te weinig is nagedacht over waar en hoe het geld moet worden ingezet. Het noodfonds moest dienen als een politiek succes, maar is economisch gewoon ontoereikend.

Dat het Internationaal Monetair Fonds dinsdag zijn economische groeiprognoses voor de EU verlaagde, terwijl die voor de VS en Japan naar boven toe werden aangepast, moet dus niet verwonderen.

Uiteraard werken al deze landen met verschillende, vaak onvergelijkbare parameters. De EU biedt een veel robuuster sociaal vangnet dan de VS. Het Avondland werpt zich ook graag op als een voorloper in de strijd tegen de klimaatwijziging. 

Toch kan niemand zich van de gedachte ontdoen dat we bij elke crisis achterlopen op de feiten. Na de mondmaskers en de testcapaciteit, zijn het nu de vaccins. Terwijl de EU ondertussen iedereen behalve zichzelf de schuld tracht te geven voor alles wat fout loopt, stapelen de problemen zich op. De economische achterstand en het daaraan gelinkte verlies dat we oplopen omdat wij amper of niet vaccineren en de VS, het VK en anderen wel, zal uiteindelijk resulteren in nog een bijkomende factuur. Die zal niet – zoals we onszelf graag wijsmaken – worden betaald door de volgende generatie belastingbetalers, maar ook door de huidige. En indien we er niet in slagen de bevolking snel en efficiënt te vaccineren, zal de buitenwereld de EU niet langer als een grootmacht beschouwen.