We dachten misschien dat we daar al waren gearriveerd, maar de vierde golf duwt ons met de neus op de feiten: we zijn daar nog niet. We zitten nog steeds in een pandemie met dit virus. Hoe weten we wanneer we wél in de endemische fase zullen zitten? Is er een duidelijke drempel of een maatstaf die ons dat objectief en onmiskenbaar kan vertellen? Ja en nee.

Om een ​​infectieziekte in de endemische fase te kunnen classificeren, moet het aantal infecties over de jaren min of meer stabiliseren (hoewel een incidentele toename, bijvoorbeeld in de winter, altijd wordt verwacht). Of: een ziekte is endemisch als het reproductiegetal stabiel op één ligt. Dat betekent dat één besmette persoon gemiddeld één andere persoon infecteert. Op dit moment zijn we daar niet in de buurt. Elke persoon die besmet is, besmet meer dan één persoon. Plus: er is geen sprake van stabiliteit – op dit moment gaan de besmettingen bijvoorbeeld weer steil omhoog.

Dat is grotendeels te wijten aan de hyperbesmettelijke deltavariant en ander nieuwe varianten en het feit dat het grootste deel van de wereldbevolking nog geen immuniteit heeft – hetzij door vaccinatie of infectie. Er was een tijdje hoop dat de komst van vaccins zou betekenen dat we groepsimmuniteit zouden bereiken – dat wil zeggen, wanneer genoeg van een populatie immuniteit heeft gekregen om iedereen bescherming te bieden. Maar die hoop is de bodem ingeboord omdat we hebben gefaald om voldoende mensen voldoende snel te vaccineren. Er zijn ondertussen meer besmettelijke varianten op grote schaal verspreid.

Een subjectieve aangelegenheid

Het reproductiegetal van het virus op één krijgen, is slechts het absolute minimum om de endemische classificatie te verdienen. Er zijn ook andere factoren die een rol spelen – en het beoordelen van deze factoren is een meer subjectieve aangelegenheid.

Over het algemeen wordt een virus endemisch wanneer gezondheidsexperts, overheidsinstanties en het publiek gezamenlijk besluiten dat we de mate van impact van het virus accepteren. En dat is natuurlijk een lastige zaak: mensen zullen van mening verschillen over wat een acceptabel niveau is.

De ergste uitkomst van besmetting met een virus is natuurlijk de dood. Aan de wintergriep sterven elk jaar 40.000 mensen in Europa. In België zijn dat er 1.000. Dat zijn gemiddelden: volgens viroloog en griepcommissaris Marc Van Ranst sterven in ons land jaarlijks tussen de 500 en 5.000 personen aan griep, afhankelijk van hoe erg de epidemie toeslaat en hoe effectief het griepvaccin dat jaar is. Is dat een acceptabel cijfers? Of is dat te veel?

Epidemiologen en virologen zullen je zeggen dat het te veel is, maar als samenleving hebben we impliciet besloten dat we dat sterftecijfer zullen accepteren in plaats van maatregelen te nemen om het te verlagen door bijvoorbeeld maskers te dragen in de winter of griepvaccins verplicht te maken. Evenzo zullen mensen het oneens zijn over wat een “aanvaardbaar” sterftecijfer is voor COVID-19.

Sterftecijfers is niet het enige dat we serieus moeten nemen

Sterfte is niet het enige type impact dat we serieus moeten nemen. COVID-19 kan in een minderheid van de gevallen leiden tot langdurige symptomen – schattingen lopen uiteen van 10 tot 30 procent bij niet-gevaccineerde mensen, waarbij ook een klein aantal gevaccineerde mensen wordt getroffen. De symptomen zoals hersenmist, een verzamelnaam voor een brede waaier aan klachten van vermoeidheid, concentratie- en geheugenproblemen tot angst, neerslachtigheid en slapeloosheid, zijn soms zo enorm slopend. De redenen waarom sommige mensen langdurige COVID krijgen en anderen snel herstellen, zijn nog steeds niet goed begrepen, en het pad naar effectieve behandelingen is onzeker.

Bij het bepalen van de endemiteit moet dus worden gekeken naar de beschikbaarheid van behandelingen voor langdurige COVID én behandelingen voor mensen in de vroege stadia van de ziekte. Mercks pil molnupiravir, waarvan de farmaceutische gigant zegt dat ziekenhuisopnames gehalveerd worden voor risicovolle patiënten, lijkt voor dat laatste een flinke stap vooruit.

Nog factoren die in overwegingen moeten worden genomen, zijn zaken zoals hoe het virus de capaciteit van ICU en ziekenhuisbedden beïnvloedt en zelfs welke impact het het heeft op de toeleveringsketen. Wat je wil, is een stadium bereiken waarin je je geen zorgen hoeft te maken dat COVID de normale werking van onze maatschappij verstoort. De pandemie is voorbij wanneer de crises stoppen – niet alleen wanneer we een bepaald niveau van overlijden bereiken.

Komt er een officiële verklaring?

nogmaals, bepalen wanneer iets niet langer een crisis is, kan een beetje subjectief zijn. Waar de meeste experts het wel over eens zijn, is dat het vaccineren van schoolgaande kinderen cruciaal kan zijn. Zowel omdat het hen zal beschermen als omdat het de verspreiding in de gemeenschap zal beperken.

Krijgen we trouwens een officiële verklaring dat de pandemie voorbij is? In maart 2020 verklaarde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het nieuwe coronavirus tot pandemie. De WHO zal uiteindelijk ook een einde aan de wereldwijde pandemie verklaren, net zoals in het verleden is gedaan voor bijvoorbeeld de H1N1-pandemie (de “varkensgriep”). Je moet gewoon niet verwachten dat die verklaring snel zal komen. Een pandemie is van nature wereldwijd, en hoewel we het beter doen bij ons en in andere rijke landen, is de beschikbaarheid van vaccins in veel lage- en middeninkomenslanden erg pover.

(lp)