Hoewel er een waslijst aan maatregelen kwam dit weekend na een superkern, blijft het toch maar wat rommelen in de marge. Serieuze relancemaatregelen zijn niet genomen. Lukt het om deze week wél inhoudelijk te bewegen, voor de top van vrijdag? En kan van daaruit een coalitie ontstaan? De kans is niet groot.

In het nieuws: Vrijdag is er een laatste, belangrijke superkern.

De details: De regering Wilmès II kan proberen om daar een ‘brede coalitie’ rond een plan te verzamelen.

• Afgelopen zaterdag kwamen de tien partijen die de volmachten steunen samen in het Egmontpaleis, voor de eerste keer was dat ook fysiek, na maanden van videoconferenties. Het enthousiasme was groot om toch minstens elkaar fysiek eens te zien: dat blijft een honderd keer aangenamere manier van vergaderen voor dit soort politieke oefeningen.
• Bovendien leverde een week van voorbereidend werk tussen de sherpa’s van meerderheid en oppositie een compromis op waar voor iedereen wel iets in zat. Een beetje koehandel, zou je oneerbiedig kunnen zeggen, en het akkoord bevatte dus allerlei maatregelen.
• Maar dat waren eerder ‘steunmaatregelen’ dan echte relanceplannen: daarvoor is het vertrouwen tussen regering en oppositie te klein, maar vooral, de ideologische tegenstellingen tussen de tien zijn te groot.
• Daarbij tekenden zich wel duidelijk de tegenstellingen op: de N-VA is de enige partij die zich ‘rechts’ van de huidige regering bevindt, en eiste onder meer dat bij heel het pakket minstens evenveel financiële middelen gaan naar maatregelen ten gunste van ‘actieven’ (mensen die werken) dan voor ‘inactieven’ (gepensioneerden, zieken, werklozen, steuntrekkers).
• Aan de linkerkant van de restregering Wilmès II zitten eigenlijk alle anderen: zowel de socialisten als groenen, maar ook cdH en DéFI wilden graag nog veel meer maatregelen voor armoedebestrijding. Dat de N-VA dat afblokte, frustreerde.
• Maar tegelijk komt het zeker de groenen handig uit: het toont aan dat ideologisch de kloof met N-VA groot is, terwijl een blok op links zit waarmee je een regering kan maken die wél coherent is, zo leeft de gedachte daar.
• Overigens keken de linkse partijen met plezier naar de positie van CD&V, dat vanuit het kabinet van Nathalie Muylle (CD&V) een hele reeks ‘linkse’ voorstellen neerlegde in het rondje maatregelen. “Over die voorstellen van Muylle, zeker over arbeidsduurvermindering, moeten we echt kunnen spreken”, zo stelde Paul Magnette (PS) veelbetekenend in De Zevende Dag. Muylle werkt met dezelfde ACW-kabinetschefs die onder Kris Peeters (CD&V) systematisch de centrumrechtse Zweedse regering naar links probeerden te krijgen.
• In die zin wordt deze week opnieuw een interessante oefening: welke allianties ontstaan er, en wie doet water bij de wijn, in aanloop naar het einde van de week en de laatste superkern? Of wordt er helemaal geen akkoord gemaakt, en verscherpt het de tegenstellingen?
• Eén ding is zeker: in het midden staat de regering, en premier Sophie Wilmès (MR). Dat is exact waar zowel Open Vld-vicepremier Alexander De Croo (Open Vld), maar dit weekend ook CD&V-vicepremier Koen Geens (CD&V) die regering en hun partijen graag hebben: op de plek waar je aan de touwtjes trekt.

De naakte waardheid: De laatste superkern gaf ondertussen wel weer het beeld van een methode die niet werkt.

• Veel enthousiaste gezichten na afloop. Een horecaplan kwam erdoor, en ook het bankenplan van De Croo kreeg groen licht. De horeca krijgt een btw-verlaging, een maatregelen waar zowat alle economen het over eens zijn dat ze weinig tot niets helpt voor de hele economie.
• Het bankenplan wordt aangepast op maat van kmo’s, waardoor Open Vld kon scoren voor De Croo.
• Voor bedrijven die met technische werkloosheid kampten, komt er nog een korting in de bedrijfsvoorheffing.
• Vervolgens verlengde men de tijdelijke werkloosheid én het coronaouderschapsverlof, het pakket waar Muylle mee kon pronken.
• Daarnaast was er dus het fameuze compromis tussen links en rechts: een consumptiecheque van 300 euro, belastingvrij en honderd procent aftrekbaar voor ‘rechts’, en exact hetzelfde bedrag voor de zwaksten zoals leefloners en gehandicapten, 6 keer 50 euro erbij.
• Tenslotte kregen de groenen hun voorstel erdoor om het openbaar vervoer te ondersteunen: tien gratis ritten bij de NMBS.
• Die laatste maatregel ontspoorde meteen communicatief: NMBS-baas Sophie Dutordoir nam haar telefoon niet om even te bellen, maar te tweeten. Ze sneerde over de “sanitaire veiligheid van reizigers en personeel” en viel frontaal haar aandeelhouder, de regering, aan door te fulmineren over “de manier waarop zaterdag zonder enig overleg een beslissing is genomen”.
• Die houding deed denken aan het boze optreden van Margot Cloet, topvrouw van Zorgnet-Icuro, die nochtans van CD&V-kabinetten komt, maar zich bijzonder weinig loyaal opstelt naar haar ‘eigen’ partij. Ook Dutordoir komt van CD&V-kabinetten, maar koos eveneens voor de publieke confrontatie, terwijl de situatie toch helemaal anders is: haar eigen bezettingscijfers zijn op dit moment dramatisch.
• “Die treinen rijden toch, en zijn nu zo goed als leeg”, zo klinkt het bij de groenen. Maar daar was, net zoals bij de socialisten, wel opperste verbazing over het feit dat de regering niets had afgetoetst met de NMBS. Blijkbaar was bevoegd minister François Bellot (MR) ook niet op voorhand op de hoogte. “Dat voorstel ligt al van vorige week woensdag op tafel, wat een amateurisme weer”, zo stelde een partijvoorzitter.
• Op Radio 1 strooide N-VA-fractieleider Peter De Roover gretig zout in de wonde: “Meyrem Almaci (Groen) heeft ons verzekerd dat het geen extra geld kost en dat het haalbaar is. Maar als dat niet zeker is, moeten we die maatregel maar herroepen. Dat moet realistisch zijn, en afgetoetst worden.”

De essentie: Een coherente, federale regering is de oplossing. Maar die puzzel lijkt haast onmogelijk. Wat wil welke partij? Een overzicht:

De PS: Wie dacht dat een opening richting N-VA in de maak is, vergist zich toch schromelijk.

• Paul Magnette (PS) kwam bepaald heftig op De Zevende Dag zijn positie in de verf zetten. Een paar opvallende quotes:
  • De N-VA komt volgens Magnette “smeken om aan de macht te komen”.
  • “Als ze met ons willen spreken, zullen ze moeten luisteren naar de socialisten.”
  • “De socialisten zijn incontournable, de N-VA is dat niet.”
  • “Met de methodes van de Zweedse coalitie gaan we er niet komen.”
• Belangrijker nog om te noteren, waren de conclusies die Magnette naar eigen zeggen haalt uit z’n ronde met de andere partijvoorzitters:
  • Het institutionele kan naar 2024: “De staat moet efficiënter, maar dat moet niet meteen nu.”
  • De begroting hoeft echt niet meer in evenwicht, ook niet tegen 2024.
  • Besparingen op de gezondheidszorg kunnen nooit meer.
• Dat eerste punt, ‘het institutionele’, lijkt meteen het breekijzer om straks N-VA uit elke bespreking te duwen, en de oude droom van Vivaldi te verwezenlijken. Met CD&V, waar Koen Geens (CD&V) nochtans die eis om een staatshervorming systematisch blijft herhalen, lijkt er wel een open lijn, tussen Magnette en Coens. En die laatste stelt zich inschikkelijk op.
• Want opvallend, toen Magnette, die even later bij RTL zat, daar zijn ‘podium’ moest samenstellen van politici met wie hij kan werken, stond Coens met stip op één, met daarna Egbert Lachaert (Open Vld). “Ik versta mij beter met Coens dan met Georges-Louis Bouchez (MR)“, voegde hij eraan toe.
• Nog een veeg teken aan de wand: de hele heisa rond de rode vakbondsbaas Robert Vertenueil. De grote baas van het ABVV, FGTB in Wallonië, kampt met een opstand in eigen rangen vanuit extreemlinks. Nadat hij een dubbelinterview gaf met Bouchez gingen de poppen aan het dansen.
• Magnette steunt hem expliciet, maar vandaag moet Vertenueil een stemming overleven. Het is bijzonder veelzeggend over de radicalisering op links in Franstalig België: zonder ruggensteun van het FGTB is het moeilijk denkbaar dat Magnette iets gaat doen met de N-VA. Maar als die al zelf zo verzwakt zijn?
• Vraag is wat de ‘eindnota’ precies wordt, die Magnette en Conner Rousseau (sp.a) samen willen neerleggen: gaat de PS daarin scherpe keuzes maken? En wordt die nota publiek gemaakt?

De N-VA: De deur staat open voor de PS, maar niet onconditioneel.

• De N-VA schat de slaagkansen van Vivaldi bijzonder laag in, ondanks openingen bij CD&V en zelfs kopstukken bij Open Vld die de deur op een kier houden. Want er is nog altijd de MR-voorzitter Bouchez, die op oorlogspad is met Vivaldi en de groenen.
• Door de crisis en de noodzaak aan een breed draagvlak is een coalitie zonder de grootste Vlaamse partij toch bijzonder complex. “Laat ze dat maar eens proberen zonder ons”, is de houding aan de top.
• Bovendien maakt die crisis, plus de uitspraken van de kopstukken, al maandenlang dat de achterban van N-VA helemaal mee is: regeren met de PS kan. En daarbij wil men behoorlijk ver gaan in denkoefeningen met Magnette.
• Maar op geen enkele manier kan het institutionele helemaal in de frigo. De analyse is immers meer dan ooit dat het land in z’n huidige vorm is uitgeleefd.
• In een brede coalitie, met acht partijen, en dus N-VA én de groenen erbij, is geen enkel geloof.

De MR: De positie van de Franstalige liberalen is opvallend gedraaid.

• Terwijl Georges-Louis Bouchez in de eerste formateursopdracht van Magnette Vivaldi afschoot, deed hij er daarna alles aan om die formule te doen lukken, toen hij zelf informateur was. Toen werd paars-geel te allen prijze afgehouden.
• Maar nu is hij weer gedraaid: hij wil absoluut de N-VA erbij, in de regering. “Hij heeft twee telefoons, maar drie persoonlijkheden”, zo stelde een kopstuk lachend dit weekend daarover.
• Daarvoor wil Bouchez hoe dan ook een front maken met Open Vld, om “samen en ondeelbaar” naar buiten te komen.
• De belligerente houding van Bouchez ten opzichte van Ecolo, maar evengoed de PS, is echt opvallend: de ene verbale schermutseling volgt op de andere. Zo bestookte Bouchez een hele zondag deze keer de PS-burgemeester van Brussel Philippe Close, omdat die een betoging tegen racisme toeliet in de hoofdstad, waarbij de regels rond corona zwaar geschonden werden.
• Het lijkt weinig waarschijnlijk dat Bouchez in deze fase Magnette ook maar één succesje gunt, laat staan dat de MR plots in een Vivaldi-coalitie stapt.
• Maar er is bij de Franstalige liberalen ook de rol van de premier, Sophie Wilmès (MR). Die lijkt er helemaal anders in te zitten: consequent houdt zij de boot af voor N-VA, zeker op institutioneel vlak is ze een hardliner. Haar pleidooi om een “brede coalitie” te maken, is in elk geval een methode om ook Vivaldi als piste open te houden.
• Alleen: tegen wervelwind Bouchez, toch de voorzitter, kan ook een premier niet op. Voorlopig toch niet.

De groenen: Dromen van een linkse regering.

• Voor Ecolo en Groen is het glashelder: het moet Vivaldi worden. Daarbij sturen ze al maanden aan op een alliantie met de PS en sp.a, maar zeker die laatste partij heeft dat altijd afgehouden. Magnette daarentegen, houdt de lijnen wel kort met de groenen.
• Maar de overtuiging is meer dan ooit dat een regeringsdeelname moet, om het verschil te maken. Zeker bij de Kamerfractie leeft dat gevoel, niet toevallig had Kristof Calvo (Groen) afgelopen week een zeer uitgebreid contact met premier Wilmès, in de Kamer.
• Meyrem Almaci is als voorzitter iets voorzichtiger, en zeker Jean-Marc Nollet (Ecolo) heeft tegelijk ook een principiële houding. Die bestaat erin dat ze wel in de regering willen, maar nooit met de N-VA.

CD&V: Voorzitter Coens heeft nu de leiding.

• CD&V heeft, net als MR, ook een metamorfose ondergaan in de onderhandelingen. Maandenlang, onder impuls van Koen Geens (CD&V) en Hilde Crevits (CD&V), was er de duidelijke houding dat enkel paars-geel een optie was. Geens voegde daar zelfs nog een heftig pleidooi voor een staatshervorming aan toe.
• “Mijn partij is niet de dweil van de Wetstraat, geen passe-partout”, zo stelde de CD&V-vicepremier begin dit jaar, nadat zijn opdracht mislukte als opdrachthouder.
• Maar vandaag lijkt dat nu net de positie van de christendemocraten, waar Coens de onderhandelingen heeft overgenomen: alle opties liggen open.
• Of daarbij dan vanuit de regering wordt onderhandeld, iets waar zowel Geens als De Croo zoals gezegd op aandrongen de afgelopen dagen, is ook niet duidelijk vanuit het CD&V-voorzitterschap.

Open Vld: De voorzichtigheid van Egbert Lachaert valt op.

• Open Vld was onder Gwendolyn Rutten (Open Vld) een van de architecten van een paars-groene constructie in het najaar van 2019. Lachaert leek wel de leider van het verzet daartegen.
• Maar vandaag valt op hoe behoedzaam men is aan de Melsensstraat: Open Vld laat zich niet vastzetten op gelijk welk spoor. Lachaert kan niet bepaald betrapt worden op een uitgesproken voorkeur, of uitspraken die tot een blokkering kunnen leiden.
• Alleen zijn de signalen naar de PS wel zeer duidelijk: een coalitie zonder N-VA gaat een gigantische prijs hebben. En het premierschap voor De Croo, waar allerlei gezoem rond is, dat zal niet de prijs zijn, zo herhaalt men maar op het Open Vld-hoofdkwartier.
• Voor Lachaert zou dat scenario dodelijk zijn: met een Vivaldi-coalitie die hij niet wil, én een premier boven hem wat hem als partijvoorzitter machteloos maakt.

De sp.a: De Vlaamse socialisten hebben zich wat heruitgevonden, maar kan Conner Rousseau verzilveren?

• De sp.a kwam bekaaid uit de verkiezingen en nam daarna een stevige gok, door een 27-jarige kerel partijvoorzitter te maken. Maar Conner Rousseau verrast vriend en vijand, onder meer door zich assertief en lefgozerig op te stellen in de onderhandelingen.
• Daarbij rijden de Vlaamse socialisten hun eigen koers: begraven worden in een Vivaldi-coalitie, waarbij ze mathematisch niet nodig zijn, en weinig profiel kunnen opbouwen, is nooit een voorkeursoptie geweest.
• Maar tegelijk is een permanente breuk met de PS ook niet mogelijk. Na de heftige clash tussen Magnette en Rousseau over de vorming van Wilmès II, zijn de ruzies tussen PS en sp.a bijgelegd. De vraag is wat dat straks oplevert.
• Want Rousseau nam, mee met Magnette deze keer, het risico om als “grootste familie” naar buiten te komen en het initiatief te claimen. Het maakt dat de sp.a voor geen enkele oplossing in de weg zal gaan liggen, maar dat er wel best straks een resultaat komt.

Het cdH (en ook DéFI): De echte passe-partout in de Wetstraat.

• Deze minipartijtjes zijn enkel in verre noodscenario’s relevant:
  • Een klassieke tripartiete (socialisten, liberalen, christendemocraten) heeft geen meerderheid, maar kan een minderheidskabinet worden.
  • Een andere mogelijkheid is dat er een coalitie komt met N-VA en PS, maar zonder MR, en dan kan cdH relevant zijn.
  • Of als er ooit een Vivaldi zonder ofwel Open Vld ofwel CD&V moet gemaakt worden, kunnen deze zetels meetellen om een meerderheid te halen.
• Bovenstaande bewijst meteen dat enkel in uitzonderlijke gevallen zij echt een rol van betekenis kunnen spelen.

Opmerkelijk: Slaande ruzie tussen de MR en PS over de betoging tegen racisme van gisteren.

• Een aantal betogingen tegen racisme en politiegeweld zorgen voor grote politieke beroering, zeker in Franstalig België. In Antwerpen en Gent waren dergelijke manifestaties, die in strijd zijn met de coronarichtlijnen (maximum bubbels van tien mensen), verboden door de burgemeesters, respectievelijk Bart De Wever (N-VA) en Mathias De Clercq (Open Vld). Dat leidde tot wat arrestaties in Antwerpen, maar geen ernstige incidenten.
• In Gent vergisten de manifestanten zich overigens van koning: in het Zuidpark stonden ze bij het standbeeld van Albert I, Leopold II (die een donker koloniaal verleden meedraagt) staat iets verderop in het park.
• Maar in Brussel verbood Philippe Close (PS) de betoging niet, ondanks het feit dat dit land uit een heftige medische crisis komt, en 11 miljoen mensen zich aan coronamaatregelen moesten houden.
• Dat leidde tot rellen achteraf, in de Matonge-wijk, waarbij ook geweld tegen de politie werd gebruikt: manifestanten smeten onder meer stenen naar de politie. Daarbij waren er 240 aanhoudingen nodig, een paar ook gerechtelijk.
• Maar de echte politieke discussie gaat over de toelating van Close om te demonstreren. Want dat maakte dat er een massa volk bijeenstond, op het Poelaertplein aan het Justitiepaleis in Brussel, waarbij het bij momenten onmogelijk was om de social distancing-regels na te leven.
• Overigens leidde een soortgelijke demonstratie op de Dam in Amsterdam tot net dezelfde rel tussen de burgemeester daar, Famke Halsema, en de nationale politiek: om maar te zeggen, het stond in de sterren geschreven.
• Close kreeg de wind van voren van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die zeer fel uithaalde naar deze “onverantwoordelijke actie van de burgemeester“. Hij was heel de dag actief op Twitter, om uit te halen. Maar ook premier Sophie Wilmès reageerde zelf: ze betreurde het “dat er geen alternatief werd gevonden om dit protest te laten doorgaan”.
• Close haalt vanmorgen op de Franstalige radio hard uit: “Je moet als burgemeester de balans geven tussen de vrijheid van meningsuiting en de volksgezondheid. We kunnen niet doof zijn voor de woede van deze mensen. Als we deze mondiale beweging niet erkennen … Tja, we zijn de Europese hoofdstad van 500 miljoen Europeanen, dan mogen we niet doof blijven.”
• Maar meer specifiek kregen zowel Bouchez als Wilmès een sneer: “Het is misschien het thema van het evenement waar sommige leden van de MR moeite mee hebben?”, zo haalde hij uit. En tegen de eerste minister rechtstreeks: “Ze had mijn telefoonnummer en ze kon me sinds donderdag bellen. Ik merk vooral op dat er één partij is die zich voedt met telkens de controverse van de dag.”
• En hop, meteen diende Bouchez de Brusselse burgemeester van antwoord, op Twitter: “De houding van Philippe Close is onaanvaardbaar. De MR mobiliseert zich elke dag in de strijd tegen het racisme, ook gisteren. Wij deden dat met respect voor de gezondheidsregels. Ik eis van hem waardigheid en excuses voor zijn onaanvaardbare insinuaties.“