Wie komt aan zet? PS en sp.a leggen als 'grootste familie' heel voorzichtig claim om dans te openen

Wie heeft, bij afwezigheid van de koning en een ‘opdrachthouder’, het recht om initiatief te nemen? Is het de regering, zoals in feite afgesproken was bij de start van Wilmès II? Of eerder ‘de grootste familie’ of ‘de grootste partij’, zoals dat in deelstaten de gewoonte is, na verkiezingen? De socialisten zijn alvast heel zachtjes in gang geschoten, zo bevestigen andere voorzitters.

In het nieuws: Wie vervangt de koning?

De details: De Wetstraat zit in een situatie zonder precedent: wie ‘mag’ de regering proberen maken?

De regering van premier Sophie Wilmès (MR) heeft weliswaar maar 38 zeteltjes op 150, maar ze kreeg wel een zeer brede meerderheid van 9 partijen achter zich, die het vertrouwen gaven.
Toen premier Wilmès op 17 maart het vertrouwen vroeg in haar regeerverklaring, had ze het over “volmachten voor 6 maanden, met een evaluatie na 3 maanden”. Maar die evaluatie in juni zal meteen het moment zijn dat de volmachten stoppen: het systeem werkt niet, zo vinden de deelnemende partijen, maar evengoed de regering zelf.
Alleen, dat betekent niet dat de regering ‘valt’ of dat ze opnieuw in lopende zaken gaat, zo is bij de regeringspartijen te horen. Want wat stond in de regeerverklaring?
- “Het vertrouwen tussen het Parlement en deze regering wordt bevestigd via een formele stemming, een motie van vertrouwen.”
- “Deze stemming zou de regering in staat stellen haar prerogatieven in volle bevoegdheid uit te oefenen. Wij zullen dit vertrouwen loyaal uitoefenen in het licht van de strijd tegen het coronavirus.”
- “Bovendien zal ik uiterlijk over zes maanden opnieuw het vertrouwen vragen van het Parlement. Daardoor zullen we het kader van de lopende zaken voor de onderwerpen buiten deze crisis niet overstijgen.”
Met andere woorden: toen de Kamer op 19 maart het vertrouwen gaf, was dat voor een regering voor zes maanden, in volle bevoegdheid, maar enkel om de crisis aan te pakken. Voor alles wat daar niet toe behoort, is Wilmès II in principe nog steeds in ‘lopende zaken’.
Maar één ding is duidelijk: zolang er Wilmès II is, komt de koning niet aan zet. Dan is er dus geen sprake van een ‘informateur’ of andere opdrachthouder, die namens het Paleis wordt uitgestuurd. Dat zal vermoedelijk dus heel de zomer lang zo zijn.
Net daarom sprak de regering bij de start van Wilmès II af in de zogenaamde Atoma-schriftjes, dat zijn de deals naast wat officieel gemaakt wordt, dat het initiatief bij die regering, en dus de premier, zou komen te liggen om een ‘doorstart’ te maken. “De bedoeling moet blijven om op termijn een federale regering te vormen die beschikt over een parlementaire meerderheid voor een globaal en positief project voor ons land”, zo refereerde Wilmès daarnaar, in haar regeerverklaring op 17 maart.
Alleen: de premier maakt weinig tot geen aanstalten om initiatief te nemen. En onder meer op het CD&V-hoofdkwartier geeft men aan dat het logischer zou zijn dat men het ‘Vlaamse systeem’ toepast: daar is na de verkiezingen gewoon de grootste partij aan zet.

The big picture: Politiek-organisatorisch zitten we in niemandsland.

Men voelt dus aan dat er ‘iets’ in de plaats moet komen van het Paleis. Veel van de informele contacten tussen de partijvoorzitters gingen daarover. Maar een echte conclusie was er niet. “Zonder regie loert de chaos snel om de hoek. Iedereen praat met iedereen, maar dat is de beste manier om nergens te komen”, zo is de commentaar van een partijvoorzitter.
De these van een aanpak zoals in de deelstaten, waar de grootste aan zet komt, maakte ondertussen wel opgang. Dat brengt ons bij de federale krachtverhoudingen. Als partij is N-VA de grootste, met 24 zetels (Jean-Marie Dedecker is onafhankelijke), gevolgd door de PS, met 19 zetels (Emir Kir werd uit de partij gegooid).
Maar federaal redeneert men nu eerder in termen van ‘families‘, en dan zien de krachtverhoudingen er zo uit:
- PS (19) en sp.a (9) hebben samen 28 zetels
- N-VA heeft er 24
- MR (14) en Open Vld (12) hebben samen 26 zetels
- Ecolo (12) en Groen (9) hebben samen 21 zetels
- CD&V (12) en cdH (5) hebben 17 zitjes
Meteen zou het dus aan PS en sp.a zijn, een soort duo van Paul Magnette (PS) en Conner Rousseau (sp.a). Dat suggereert ook Le Soir, die het een “logisch scenario voor de socialistische familie” noemt. Vraag is of de facto er niet al één en ander is bewogen. “De sossen zijn in gang geschoten“, zo bevestigen verschillende partijvoorzitters.
Maar voorlopig wil men bijzonder weinig kwijt over het hoe en wat. Eén ding is wel duidelijk: de relatie tussen beide socialistische voorzitters is flink hersteld. Na het cruciale weekend midden maart, waarbij uiteindelijk Wilmès II gevormd werd, bekoelde de omgang tussen Rousseau en Magnette stevig. Die eerste voelde zich danig in de steek gelaten, omdat die tweede zich niet aan gemaakte afspraken rond een ‘brede’ regering hield.
PS en sp.a spelen ‘samen uit, samen thuis‘. Scenario’s waarbij de ene wel, en de andere niet in een regering zou stappen, zijn dus ondenkbaar, zo bevestigen bronnen.
Niet iedereen is overigens van plan zich zomaar bij die informele rol voor de socialisten neer te leggen. “De PS mag praten met wie ze wil. Geen probleem. Maar het is onzin dat ze dit niet ‘volwaardig’ willen doen dan. Magnette heeft werkelijk nul legitimiteit om die rol te claimen, dat weet hij zelf ook. Zolang hij niet zegt ‘Ik doe het en ik zal het leiden’ is dit allemaal toch van weinig waarde”, is binnen de federale regering te horen.
Onder meer bij Open Vld opperde Egbert Lachaert om “vanuit de centrumpartijen” van de federale regering te werken, “eventueel aangevuld met de sp.a”. En in Knack verklaarde Koen Geens (CD&V) deze week ook dat het logisch zou zijn dat het initiatief voor regeringsvorming bij de huidige ploeg ligt. Afwachten dus of er straks toch een consensus groeit.

Opvallend wel: Het lijkt niet meteen alsof Magnette zich ondertussen gematigder gaat opstellen.

De PS-voorzitter mag dan wel een soort informele informateur willen zijn, hij vermindert z’n eigen profiel wel niet. Op Bel RTL gisteren legde hij nogmaals een voorstel op tafel om de ‘alledaagse helden‘ in de eerstelijnszorg te belonen. Over een mogelijke informele rol, om een regering te gaan maken, zei hij tegelijk bitter weinig in dat radio-interview.
De PS-voorzitter wil “dat er een premie van 750 euro netto komt”. De PS zal met een wetsvoorstel in het Parlement komen. De werkgever moet betalen, maar kan dat via de vennootschapsbelasting aftrekken.
“Het is fundamenteel dat we iedereen die tijdens deze crisis is blijven werken belonen, ongeacht of ze werknemer of zelfstandige zijn.” Eerder was er sprake van een dergelijke premie, de regering dacht erover na. Maar het werd juridisch drijfzand, en het geheel was binnen Wilmès II een stille dood gestorven.
Maar Magnette duwt, en wil zelfs nog een andere premie: een extra steun van 200 euro voor alle steuntrekkers.
Ondertussen groeit de kritiek op de exploderende uitgaven, zeker in de Kamer, waar allerlei steunpakketten voor doelgroepen worden goedgekeurd: De Standaard spreekt over een “gat in het hand van het Parlement”, De Tijd heeft het over “Sinterklaas is springlevend in coronatijd” en Le Soir schrijft “Dépenses: faute de vrai gouvernement, le Parlement se fait très généreux“.

Opgetekend in de Kamer: Egbert Lachaert (Open Vld) loopt goedgemutst rond deze dagen: hij en z’n team lijken de zege in de race om het voorzitterschap al te proeven. Zodanig dat hij in het halfrond, tijdens het vragenuurtje met de premier, niet kon laten om toch even volgende grap te maken: “Als de Wetstraat open is, dan kunnen we toch ook verwachten dat de dierentuinen open kunnen, naar analogie.” De rest van het halfrond kon er wel mee lachen, voor zover ze niet met hun smartphone aan het spelen waren. Overigens: een spervuur aan vragen over de Nationale Veiligheidsraad kreeg de premier allerminst, in tegenstelling tot wat werd verwacht. De aandacht was gisteren in de Kamer helemaal verschoven naar het dossier van Brussels Airlines.

Vanmorgen in de Wetstraat: De top van Lufthansa komt langs bij de top van de federale regering.

Het is eerder het obligate stukje theater, dat nu eenmaal hoort bij onderhandelingen: elkaar eens in de ogen kijken, eens face to face (zelfs in tijden van corona) praten over wat mogelijk is. Zelfs de top van Lufthansa, met CEO Carsten Spohr, die de reputatie heeft van behoorlijk arrogant te zijn, beseft dat ze toch eens moeten passeren bij die Belgen, als ze straks een paar honderd miljoen euro willen krijgen. Noblesse oblige.
Het bezoek van Spohr, met links van hem CEO van Brussels Airlines Dieter Vranckx en rechts van hem covoorzitter Thorsten Dirks, moet toelaten dat premier Sophie Wilmès (MR), maar vooral Alexander De Croo (Open Vld), als minister van Financiën, en Nathalie Muylle (CD&V), als minister van Werk, hun rol kunnen spelen.
België heeft wel een paar eisen, specifiek voor Brussels Airlines. Het laatste voorstel dat voorlag, was een kredietlijn van 390 miljoen voor de ‘home carrier’ in Zaventem, en een participatie van 25 procent plus één aandeel in Brussels Airlines, via de FPIM, de federale investeringsmaatschappij. Maar de Duitsers willen niet weten van een intrede in het kapitaal. Hoe dan ook wil de Belgische regering garanties over het aantal bestemmingen, het personeel en de langetermijntoekomst van Brussels Airlines.
Het echte spel wordt echter in Berlijn gespeeld, nog steeds. Want zolang moedermaatschappij Lufthansa niet gered is, heeft het weinig zin om over Brussels Airlines garanties te eisen. En daar gaat het ook hard tegen hard, en zit het volgens de Duitse pers “in de laatste rechte lijn”: de vraag is dus of Spohr veel tijd zal hebben om zich met een paar honderd miljoen bezig te houden, terwijl hij in Berlijn praat over een kleine 10 miljard euro.
Spohr z’n grootste bondgenoot politiek lijken de Duitse christendemocraten. Die houden voorlopig de Duitse minister van Financiën Olaf Scholz, een socialist, af. Die laatste wil 25 procent plus één aandeel voor de Duitse overheid in Lufthansa, en overlegt regelmatig met De Croo. Maar het CDU van Angela Merkel duwt terug.
Vanmorgen verscheen een interview in de Rheinische Post, met Volker Bouffier, de eerste minister van de Duitse deelstaat Hesse. Die wijst erop dat Lufthansa moet beschermd worden tegen mogelijke vijandige overnames uit de VS, het Midden-Oosten of China. Maar een participatie wil hij niet: “De overheid moet zich niet mengen in het dagelijkse bestuur.”
En ook de Duitse liberalen willen absoluut niet weten van een overheidsparticipatie in Lufthansa. Een heel andere positie wordt in België ingenomen door de Franstalige liberalen: die willen koste wat kost dat België een stuk van de aandelen van Brussels Airlines verwerft. Een interessant gesprek dus, straks in de Zestien.

Opvallend om te volgen: De witte woede in Franstalig België tegen Maggie De Block (Open Vld) gaat naar een kookpunt.

Vanmorgen heeft de CSC, de Franstalige vleugel van de christelijke vakbond, een stakingsaanzegging gegeven. Het ACV wil actie gaan voeren in de zorginstellingen, tegen de Waals-Brusselse federatie meer bepaald. Want onder de volmachten zijn beslissingen genomen die “onaanvaardbaar” zijn.
De CSC neemt al langer een bijzonder felle houding aan in de coronacrisis. De woede over de aanpak van de federale regering en met name minister van Volksgezondheid Maggie De Block was zo groot, dat ze weken aan een stuk het ontslag eisten van de minister.
Dat kwam er nooit, maar nu richten ze dus hun peilen opnieuw op de politiek. Alle zorginstellingen van de Waals-Brusselse federatie (de andere naam van de ‘Franse Gemeenschap’) gaan actievoeren, ergens tussen 18 mei en 18 juni, zo kondigen ze aan. Of het een staking, betoging of stiptheidsactie wordt, is niet duidelijk: protest in coronatijden is niet evident.
Ze zijn woedend over de manier waarop “onder het voorwendsel van de volmachten” beslissingen genomen zijn. Zo zijn bedragen uit het fonds voor verplegers gebruikt om hospitalen te herfinancieren, zo stellen ze. Zo is er ook de maatregel om personeel op te roepen en verder de mogelijkheid om niet-verplegend personeel toch medische zorgen te laten toedienen.

Afwachten wat het wordt: Hoe reageert Ecolo straks, als ze hun oud-voorzitter niet benoemd krijgen als rechter?

Vandaag afspraak in de Senaat, die voor het eerst sinds de crisis weer samenkomt. Ecolo stuurt er nog steeds aan op de benoeming van oud-voorzitter Zakia Khattabi, maar dat dreigt een koude kermis te worden.
Immers, Khattabi heeft expliciet niet de steun van N-VA en Vlaams Belang, maar kan dan nog makkelijk 44 op 60 senatoren halen. Om verkozen te raken, heeft ze twee derde van de stemmen nodig. Maar daaraan zal Ecolo niet raken. Immers: Els Ampe (Open Vld) gaf al openlijk aan tegen te stemmen. Maar belangrijker: bij de MR zijn ze niet meer van plan voor te stemmen. De Franstalige liberalen waren bijzonder expliciet: “Een afgewezen gerecht serveert men ook niet een tweede keer.”
Maar Ecolo lijkt allerminst niet van plan te buigen. Integendeel, ze roepen de racismekaart in: “Die post in het Grondwettelijk Hof komt onze politieke familie toe. We hebben Zakia Khattabi democratisch verkozen bij Ecolo om die post te nemen. Maar ze is duidelijk slachtoffer van haar roots”, zo stelt Brussels staatssecretaris Barbara Trachte (Ecolo) vanmorgen bij LN24.
Ecolo houdt dus koppig vol, zo lijkt. Maar dat eindigt dan geheid op een forse reactie van voorzitter Jean-Marc Nollet. Die was al na de twee mislukte stemmingen in januari, toen Khattabi strandde op 38 stemmen, in alle staten.
“Wat er op 17 januari is gebeurd, was ongezien. Dat vereist een ongezien antwoord“, stelde hij toen strijdlustig. “Haar opnieuw wegstemmen, zou ons een gevaarlijk pad op sturen. En met ons, bedoel ik diegenen die belang hechten aan de rechtsstaat. Het kan diepe instabiliteit veroorzaken. Het zou het Grondwettelijk Hof en de rechtsstaat in gevaar brengen.”
Volgens Nollet ging het niet over Ecolo en Khattabi, maar “over het functioneren van onze instellingen”. “Het Grondwettelijk Hof is beschadigd. We willen dat de instelling opnieuw in ere hersteld wordt.” Vraag is dus maar of dit nu zal gebeuren, en indien niet, hoe Nollet reageert.
Bij Groen sloeg met name de Facebook-campagne van N-VA diepe wonden. Daarin ging het over een incident met Khattabi op een vlucht die een repatriëring uitvoerde, waarbij de Ecolo-politica tussenkwam. Volgens de N-VA verhinderde ze die uitwijzing, maar een politierapport van de zaak sprak dat expliciet tegen. “Een agressieve, seksistische en racistische campagne“, noemde Nollet het toen. Het dreigt er vandaag in de Senaat niet vrolijker op te worden.

Geen voetje terugzetten: Ook politici hebben recht op privacy, Goedele Liekens (Open Vld) laat zich niet doen.

Kamerlid Goedele Liekens (Open Vld) dient een klacht in bij politiewaakhond Comité P. Niet onlogisch, na wat haar overkwam. Vorig weekend werd ze plots overladen met negatieve berichten op social media, waarbij ze aan de schandpaal genageld werd omdat ze op een illegale corona-BBQ aanwezig zou zijn geweest.
Niets bleek minder waar. De politie in Sint-Truiden legde wel een BBQ stil waarop te veel mensen aanwezig waren, maar op de oprit van de woonst stond een wagen die op naam van Liekens stond. Meteen verspreidde het nieuws, via een aantal kranten ook, dat het Kamerlid op de BBQ was. Het bleek om de vriend van de dochter van Liekens te gaan, die de wagen had gebruikt.
Maar het kwaad was geschied. En daarbij gaat het duidelijk om een schending van de privacy: wie anders dan die lokale politie kan de nummerplaat hebben gecheckt en vervolgens het nieuws hebben verspreid? De politie in Sint-Truiden maakte zich in elk geval erg vrolijk over de zaak, en liet niet na ook te lekken dat een ex-schepen van Open Vld op de BBQ was.
In Sint-Truiden is Veerle Heeren (CD&V) burgemeester, de politie valt onder haar bevoegdheid. “Ik hoop dat de burgemeester van Sint-Truiden even verontwaardigd is over het gebrek aan beroepsethiek bij haar politiekorps als over dat feestje. Ik zat thuis in mijn kot, en toch werd overal gesuggereerd dat ik daar aanwezig was. De Truiense politie maakte zich zaterdagnacht bijzonder vrolijk. Benieuwd of ze daar nu nog steeds zo vrolijk zijn“, zo zegt Liekens in Het Laatste Nieuws.