De pandemie manifesteert zich steeds meer als een complex en multidimensionaal probleem. Maar ze werd nooit gepercipieerd als een probleem van lange duur. Dat zijn volgens de Zambiaanse econome en schrijfster Dambisa Moyo twee van de drie zaken die de globale aanpak tegen Covid-19 meest hebben gehinderd. Vele politici laten opmerken dat we onvoldoende voorbereid waren op een uitdaging van dit formaat. De saga rond de mondmaskers en de vaccins bevestigen dit.

Zondag herhaalde WHO-topman Tedros Ghebreyesus nog eens dat deze pandemie niet de laatste zal zijn. De wereld is desondanks niet klaar om nieuw onheil te voorkomen, zei hij. Toch waarschuwde het World Economic Forum (WEF) al in januari 2020 in zijn jaarlijks Global Risks Report voor de eventuele gevolgen van een pandemie. 

Het WEF rangschikt besmettelijke ziekten jaar na jaar in het rijtje van evenementen die een enorme impact kunnen hebben. Zo’n pandemie zou “tot massaal verlies van mensenlevens leiden en de economie totaal verstoren”, stond er te lezen. Enkel het gevaar van massavernietigingswapens rangschikt hoger, maar is minder waarschijnlijk.

Toch moest niet tot begin dit jaar worden gewacht om invloedrijke individuen de alarmbel te horen luiden. Tech-ondernemer Bill Gates, ondertussen de belangrijkste filantroop wereldwijd, waarschuwde in 2017 al voor ‘een epidemie die aan 30 miljoen mensen het leven kon kosten.’

Klimaatwijziging en cyberaanvallen

Naast besmettelijke ziektes en een eventuele kernoorlog, brengt het rapport nog twee andere grote dreigingen in kaart. Want potentiële catastrofes als “extreme weersomstandigheden”, “verlies van biodiversiteit”, “natuurrampen”, “milieurampen”, “watersnood”, “voedseltekort” enerzijds en “pannes in de internetinfrastructuur’ en “cybergeweld” anderzijds kunnen onder twee noemers worden gerangschikt: “klimaatwijziging” en “cyberaanvallen”.

2020 bracht de klimaatwijziging voor de zoveelste keer naar het voorplan. Met extreme temperaturen zowat overal ter wereld en een Atlantisch Orkaanseizoen met een recordaantal van 30 stormen. De Amerikaanse staat Louisiana kreeg tussen eind augustus en eind oktober drie orkanen en twee tropische stormen te verduren. Dat alles in een periode van zes weken. Orkaan Laura was daarbij zelfs destructiever dan Katrina in 2005. Een ramp die door Covid-19 grotendeels uit de actualiteit werd verdrongen.

Diversiteit van aanbod beschermt beter tegen onregelmatigheden

Dan zijn er de cyberaanvallen en -pannes. De voorbije weken haalden twee daarvan het wereldnieuws. Een panne op 14 december bij Google legde urenlang delen van het globale mail- en internetverkeer lam. Woningen die met Google Home zijn uitgerust zaten zonder licht. 

Als de pandemie ons al iets leerde is het dat diversiteit van aanbod ons beter beschermt tegen onregelmatigheden. Wie al zijn eieren in de Google-mand had gelegd was eraan voor de moeite. Maar er was meer dan elektriciteit. Dat 70 procent van de actieve ingrediënten waarmee geneesmiddelen worden gemaakt, door China wordt geleverd, heeft tijdens de pandemie tot tekorten geleid. Om dezelfde reden moeten we de voedselketen terug in eigen handen nemen. Een les die ook de Britten de voorbije dagen leerden. Toen Frankrijk zijn grenzen sloot en een aantal landen het trein-, boot- en vliegtuigverkeer tussen het VK en de EU tijdelijk opschortte, ontstonden over het Kanaal tekorten. 

Britten importeren 84 procent van hun vers fruit

Het weekblad The Spectator berekende dat 84% van het over het Kanaal geconsumeerde verse fruit wordt ingevoerd. Dat geldt ook voor bijna de helft van de groenten en iets meer dan een derde van het varkensvlees. De meeste levensmiddelen die worden geïmporteerd komen uit de EU. 26% van alle in Groot-Brittannië geconsumeerde levensmiddelen komen uit het Continent.

Vorige week dan werden verschillende landen getroffen door een reeks grootscheepse succesvolle cyberaanvallen. Gemikt werd daarbij op “overheidsdiensten en bedrijven in Noord-Amerika, Europa, Azië en het Midden-Oosten”. Ook België werd geraakt. In september stierf in Dusseldorf een vrouw nadat een lokaal ziekenhuis slachtoffer was geworden van een cyberaanval. 

De Britse minister van Nationale Veiligheid zei recent voor “95 procent zeker” te zijn dat hackers in opdracht van de Russische staat Britse, Amerikaanse en Canadese organisaties geviseerd hebben om informatie te stelen over de ontwikkeling van een Covid-19-vaccin. 

Met geld en collectieve wil wordt alles mogelijk

Maar de pandemie heeft ons wel verplicht onmiddellijk te reageren. De klimaatwijziging en mogelijke cyberaanvallen worden nog altijd als minder urgent gepercipieerd. De recordtijd waarin een vaccin werd ontwikkeld en het geld dat daarvoor ter beschikking werd gesteld, hebben nochtans aangetoond dat wanneer een collectieve wil bestaat om catastrofes te bestrijden, alles mogelijk wordt.