Op één weekend tijd heeft de Europese Unie een historische brug overgestoken. Na een indrukwekkend pakket sancties aan het adres van Rusland, volgen nu verdere stappen. De Europese Commissie kondigt aan om voor 450 miljoen euro wapens te kopen en te leveren aan Oekraïne. Daarbij zijn ook gevechtsvliegtuigen, zo kondigt Josep Borrell, de baas van de EU-diplomatie aan. Tegelijk spreekt Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zonder pardon over Oekraïne opnemen in de EU: “Ze zijn een van ons, en we willen hen in de Unie”, zo stelde ze gisteren. Daarbij heeft ze het over een ‘keerpunt’. Daarmee maakt de Commissie alvast haar belofte waar, nu in uitzonderlijke omstandigheden, dat ze de eerste échte geopolitieke Commissie zou worden. Plots speelt de EU mee op het wereldtoneel. Vladimir Poetin reageert daarbij op de felst mogelijke manier: met nucleaire dreiging.

In het nieuws: “Ze behoren tot Europa, ze zijn een van ons. Wij willen hen erbij.” Ursula von der Leyen spreekt duidelijke taal op Euronews.

De details: Als antwoord op de Russische agressie gaat de EU nu meer dan één versnelling hoger.

• Een bijzonder strijdvaardige Ursula von der Leyen verscheen zondagavond voor de camera’s, met de Europese vlag op de achtergrond: “Voor de eerste keer ooit gaat de EU de aankoop en levering van wapens organiseren. Wij blijven onze steun verhogen om het hoofd te bieden aan de agressor, het Rusland van Vladimir Poetin“.
• Daarmee zet Von der Leyen de EU op een koers die niemand enkele weken geleden had kunnen voorspellen, maar die vooral Oost-Europese landen enorm moet plezieren: het antwoord aan Rusland kan moeilijk duidelijker. Het argument dat er gepraat moet worden, en vooral dat de gaskraan moet openblijven, geldt niet langer.
• De EU toont daarbij dat ze wel degelijk drastische beslissingen kan en wil nemen. Maar die zouden er nooit gekomen zijn, zonder de radicale koerswijziging in Berlijn. Daar hield kanselier Olaf Scholz een historische speech, waarin hij het defensiebudget van Duitsland in één ruk tot 2 procent van het bbp optrok, en alle voorzichtige standpunten ten opzichte van Rusland liet schieten. Op die manier duwde de Duitsers de hele Commissie richting assertiviteit. Het schrappen van de Nord Stream 2-pijplijn was daarbij de eerste stap, de speech van afgelopen weekend de tweede.
• Europa hield zich ook in de symbolenoorlog met Rusland niet langer in. Ongenadig worden Russia Today en Sputnik, de Russische propagandazenders, van de Europese schermen geschrapt. Tegelijk hield de Europese Commissaris voor Digitalisering Thierry Breton een overleg met de CEO van Google en YouTube, om ook daar de Russische propaganda af te sluiten van hun kanalen. En evengoed is er plots een totaal vliegverbod voor alle Russische vliegtuigen. “Inclusief de privéjets van de allerrijksten”, zo voegde Von der Leyen er expliciet aan toe, kwestie van het er nog even goed in te smeren voor de kliek rond Poetin. 
• Daarnaast heeft de EU ook de financiële atoombom effectief gedropt: Rusland is uit SWIFT gegooid, en elke transactie met de Russische centrale bank is nu verboden. Meteen is bijna de helft van de Russische oorlogskas zo verdwenen: hun reserves in dollars en euro’s die bij de G7-landen stonden, zijn nu bevroren.
• Dat er straks nog veel hogere gasprijzen aankomen, zeker als men Gazprom simpelweg niet meer kan betalen omdat die geen toegang hebben tot SWIFT, neemt men erbij. 40 procent van het Europees gas komt immers nu nog uit Rusland. Er lijkt nu geen andere optie dan versnelde energie-onafhankelijkheid voor de EU.
• Ook in dat opzicht kwam gisteren bijzonder belangrijk nieuws uit Berlijn: de groenen, de regeringspartners van de sociaaldemocraat Scholz, zetten de deur naar kernenergie weer helemaal open. Vicekanselier Robert Habeck, de minister van Economie en Klimaat, had het op ARD over “geen enkel ideologisch denkverbod meer“, waarbij hij de deur wagenwijd openzette om de levensduur van de Duitse kerncentrales te verlengen. Belangrijk voor eigen land, want als het regent in Berlijn, druppelt het bij Vivaldi.
• De reactie van Moskou was er niet naast, de Russische beer gromde naar het Westen: plots sprak Poetin over een verhoogde staat van paraatheid voor zijn nucleair arsenaal. Een verdere escalatie die tot enorme zenuwachtigheid leidde.
• Dat leverde felle reacties op, onder meer van de Amerikaanse president Joe Biden, die het over “een compleet onaanvaardbare zet” had. In eigen land lijkt Biden de schade van de Afghanistan-crisis te herstellen: in peilingen blijken de Amerikanen massaal achter Oekraïne en de aanpak van hun president te staan. Om maar te zeggen: van de-escalatie is geen sprake op dit moment.

Concreet: Plots levert de EU dus wapens.

• “Wij gaan een pakket wapens leveren, via onze lidstaten. Daarbij kijken we naar straaljagers voor de luchtmacht van Oekraïne. We hebben samen met Oekraïne bekeken wat ze nodig hebben“, zo kondigde Josep Borrell, de hoge gezant van de EU, zeg maar de buitenlandminister van de Commissie, dit weekend aan, nadat hij een telefoontje had gedaan met Dmytro Kubela, de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken.
• Kubela en de Oekraïense president Volodimir Zelenski belden afgelopen weekend zowat alle regeringsleiders in Europa op met de expliciete vraag om militaire steun. Ook de Belgische eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) kreeg zo’n oproep. En Oekraïne kreeg overal in de EU een duidelijk antwoord. Een heel pak landen, waaronder ook België, leveren wapens. Gisteren besloot België, na interne discussie, om in totaal 5.000 machinegeweren, 200 antitankwapens en 3 miljoen liter brandstof te leveren.
• De ommezwaai van België, om wapens te leveren aan een land in een actief conflict, komt in een grotere, Europese beweging. Vooral de keuze van de Duitse kanselier Olaf Scholz, om een decennialang taboe omver te werpen, en wapens te leveren, is daarbij spectaculair.
• Maar net zo goed dus de houding van de EU zelf, die plots met het chequeboek zwaait en de depots opent. Daarbij gaf Kubela zijn verlanglijstje door. Daarop ook MiGs, gevechtsvliegtuigen van Russische makelij, waarmee de Oekraïense luchtmacht vliegt.

Wat dit betekent: Het is veel meer dan een symbolische geste.

• Vier dagen in de oorlog zijn er een aantal verbazingwekkende vaststellingen over de manke militaire aanpak van Moskou in het conflict. Een daarvan is dat de Russen er niet in geslaagd zijn het Oekraïense luchtruim helemaal te domineren: de luchtmacht van Zelenski is nog steeds actief en dodelijk voor de buitenlandse invasie.
• Daarbij speelt propaganda ook een belangrijke rol, om de moraal van de Oekraïners te boosten. Zo is er ondertussen de bijna legendarische gevechtspiloot ’the ghost of Kiev‘ van hun luchtmacht, die al tien Russische jets zou hebben neergehaald. Waarheid of bluf: het is niet te achterhalen, maar het speelt mee in het essentiële spel om Oekraïners moed in te spreken, tegen een overweldigende troepenmacht van Russen.
• Borrell bekeek met Kubela de levering van MiGs, toestellen die hoe dan ook uitgefaseerd worden bij de NAVO-landen die ook lid zijn van de EU, maar die wel operationeel zijn: de luchtmacht van Polen, Bulgarije en Slovakije hebben MiG-29-gevechtsvliegtuigen klaar. Polen heeft ook nog oudere Su-25’s.

Ingezoomd: De Belgische donaties zijn misschien toch wat een vergiftigd geschenk.

• Vanmorgen kwam Yves Huwart, de baas van de militaire vakbond ACMP op Radio 1 nog een klaagzang afsteken: hij vond de levering van 200 antitankwapens uit de Belgische militaire depots voor de Oekraïners “problematisch”. “Want op een dag zouden we dat materiaal wel eens nodig kunnen hebben. We mogen onszelf niet in de voet schieten, en iets weggeven dat we zelf nodig zouden kunnen hebben”, zo stelde hij.
• Daarbij bevestigt hij eigenlijk wat bij Defensie zelf al dagen te horen is: er is geen overschot, België heeft simpelweg geen overstocks, om leveringen te kunnen doen. Dat leidde tot dagenlange spanningen tussen minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS), die haar stocks wilde beschermen, en minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR), die mee op de golf van militaire leveringen wilde surfen. Uiteindelijk duwde eerste minister De Croo door: hij forceerde de levering van die 200 antitankwapens.
• Die aantallen verbleken overigens bij wat andere Europese landen leveren. Denemarken zegde dit weekend liefst 2.700 antitankwapens toe en de Zweden sturen 5.000 van die wapens uit hun stock richting Oekraïne.
• Voor de machinegeweren geldt dat minder: België schenkt eigenlijk geweren weg die uitgefaseerd werden. Het gaat om oude types FNC (Fabrique Nationale Carabine), die vervangen worden door de modernere SCAR. De vraag is of Oekraïne hier veel aan heeft.
• Een zelfde verhaal voor de de 3 miljoen liter brandstof, die De Croo aankondigde “om uit de depots van België te leveren”. Huwart klaagde dat Defensie helemaal geen capaciteit heeft om dat tot bij de Oekraïners te brengen: “De enkele tankwagens waar we nog over beschikken, dat is om onze eigen brandstofbevoorrading te organiseren. Als we die moeten inzetten om de beloofde brandstof te leveren, kunnen we onszelf niet bevoorraden. Eigenlijk hebben wij geen reservecapaciteit.” Tussen droom en daad staat een jarenlang ondergefinancierd Belgisch leger.

The Big Picture: “Amateurs talk tactics and professionals talk logistics”, is een boutade in oorlogstijden.

• De Oekraïense legereenheden hadden bij het begin van het conflict volgens militaire specialisten voor zo’n tien dagen munitie. De smeekbedes van Zelenski zijn dus geen pr-show: het is bittere noodzaak voor de Oekraïense regering om weerstand te kunnen blijven bieden.
• Het toezeggen van steun, wat nu massaal gebeurt, is één zaak. Het tot in Oekraïne krijgen, bij het leger, of straks rebellen, is een andere. Bijna geen enkele luchthaven in het land is nog operationeel, de transporten lopen via land, grotendeels via Polen dat meer dan 500 kilometer landsgrenzen deelt met Oekraïne. De meeste leveringen van NAVO-landen gaan nu richting Polen.
• Voorlopig is het westen van Oekraïne, met Lviv als belangrijkste stad, nog stevig in handen van Zelenski. De stroom aan bevoorrading verloopt van daar. Maar vermoedelijk zullen de Russen er alles aan doen om die lijn vroeg of laat af te snijden: het is de enige manier om het conflict in hun voordeel te beslechten, zo lijkt.
• Tegelijk circuleren er ook veel berichten over het slecht draaiend logistiek apparaat van Rusland: tanks en pantserwagens die zonder diesel zijn stilgevallen, of zelfs de grens niet over geraken omdat ze in panne vallen, terwijl Russische jongens zonder kogelvrije vesten en voldoende munitie vooruit worden gestuurd. Dat kan verklaren waarom het Russische offensief niet de kracht had om Oekraïne op enkele dagen op de knieën te krijgen.

Genoteerd: De EU pakt ook deze vluchtelingencrisis helemaal anders aan.

• Dat Oekraïne een speciale status krijgt voor de EU, anders dan vorige conflictgebieden, is nu ook formeel duidelijk. De Europese Commissie gaat een voorstel uitwerken van België om Oekraïners die vluchten voor de oorlog in hun land, automatische bescherming te geven. Dat legde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) zondagavond op tafel in de Raad van Europese Ministers van Binnenlandse Zaken en Migratie.
• Het is meteen voor het eerst dat de EU zo een richtlijn activeert die al dateert uit 2001, maar nooit werd toegepast. De effecten zijn spectaculair: geen enkele van de Oekraïense vluchtelingen moet een klassieke procedure doorlopen, ze krijgen voor drie jaar toegang tot de EU.
• Zo worden de diensten van de EU om asielzoekers een procedure te laten doorlopen alvast niet overbelast. Maar de effecten kunnen zeer groot zijn: ondertussen hanteert de VN al cijfers van tussen de 4 en 7 miljoen vluchtelingen.
• De gevolgen zijn ook hier fundamenteel voor de EU. Daarin stond de afgelopen jaren de solidariteit rond vluchtelingen enorm onder druk: Oost-Europese landen weigerden systematisch hun deel te doen, en asielzoekers op te vangen. De druk kwam volledig in West-Europa te liggen, op het sociale systeem. Nu wordt men wakker in een omgekeerde wereld.
• Dat er daarbij straks secundaire stromen op gang komen, waarbij illegale migratie een kans ruikt bij de lekke grens met Oekraine, lijkt nu al vast te staan. Ook West-Europa moet zich dus schrap zetten.
• Overigens ontstonden dit weekend al wat incidenten aan de grens met Polen, omdat daar Afrikaanse studenten die in Kiev zaten de toegang tot de EU ontzegd werden. Dat leidde tot boze reacties, onder meer uit Zuid-Afrika. Uiteindelijk kregen ook zij toegang. 

Over energie: De Europese ministers van Energie houden vandaag spoedberaad. Maar in eigen land kijkt iedereen naar de kernuitstap.

• Daarbij gaat het in de eerste plaats om logistieke uitdagingen: men bespreekt hoe men in de Europese Unie snel de gasvoorraden kan aanvullen, en een mogelijke energieschok op te vangen is. Daarbij komt het vooral aan op andere strategische leveranciers te vinden, als Rusland effectief niet meer zou leveren.
• Noorwegen, maar ook de Arabische landen en zelfs Amerikaans schaliegas zijn daarbij mogelijke opties. Net dit weekend kondigde Duitsland niet toevallig de bouw van twee gigantische LNG-terminals aan, om bevoorraad te kunnen worden vanuit die landen via de zee.  
• Daarnaast legt Tinne Van der Straeten (Groen) haar voorstel op tafel om de Europese gasprijzen te bevriezen. Daarover pleegde ze naar eigen zeggen overleg met haar Spaanse collega, die deel uitmaakt van de erg linkse regering onder leiding van premier Pedro Sanchez. Spanje pakte de energiesector in eigen land zwaar aan, en legde de olie- en gasbedrijven zware taksen op, om de facturen te verlagen. Maar die aanpak wordt niet in heel Europa gevolgd: het is onduidelijk of het voorstel van Van der Straeten Europees enige kans maakt, in de huidige context.
• Tegelijk staat de groene minister onder immense druk om een bocht te nemen in het energiedossier in eigen land. Dat de Duitse groenen hun kar keren over kernenergie, was gisteren ook Egbert Lachaert (Open Vld) niet ontgaan, die meteen tweette daarover. De liberalen blijven duwen om toch kerncentrales open te houden.
• “Straks zal het niet meer gaan over twee, maar over zeven kerncentrales openhouden”, zo was dit weekend met de knipoog te horen binnen Vivaldi. Maar daar heeft iedereen de Duitse bocht, in een paarsgroene coalitie, wel netjes gezien.
• Van der Straeten maar ook anderen binnen Groen houden daarbij netjes vast aan hun communicatielijn: het plan A blijft de eerste keuze, de sluiting van de centrales. “Verlenging blijft mogelijk, al is dat voor ons een onwaarschijnlijk scenario”, zo klinkt het stellig.
• In die zin was het weekendinterview van Groen-vicepremier Petra De Sutter in De Tijd veelzeggend. Ook daar nam De Sutter geen bocht: “Het ziet er niet naar uit dat de Oekraïnecrisis snel voorbij zal gaan. Vanzelfsprekend moeten we onze afhankelijkheid van Rusland heel erg in vraag stellen. Maar die is vandaag groter voor olie en uranium dan voor gas. Net om onze afhankelijkheid te verkleinen hebben we de kernuitstap nodig. Het is oude technologie die investeringen in nieuwe, hernieuwbare technologie afremt.”
• Alleen, of de groenen daarbij de ultieme forcing willen en kunnen voeren, en een regeringscrisis zouden uitlokken over het thema, blijft de grote vraag. De Sutter pookte alvast de sfeer niet op: “Het zou onverantwoord zijn om nu te zeggen: we stoppen ermee”, zo stelde ze.
• Overigens voerde het online onderzoeksbureau Quorum de afgelopen dagen een peiling uit bij 755 Belgen, zo bericht La Libre. Dergelijke online peilingen zijn niet van het niveau dat klassieke peilingen met stemintenties, maar de resultaten zeggen toch iets.
  • “Betekent het conflict in Oekraïne dat we het sluiten van de alle kerncentrales tegen 2025 moeten uitstellen”, vroeg men.
  • Liefst 67 procent van de Belgen antwoordde ‘zeker’ of ‘waarschijnlijk’. Slechts 33 procent stelde ‘zeker niet’ of ‘waarschijnlijk niet’.
  • De verschillen zijn ook communautair: 71 procent van de Vlamingen wil de centrales openhouden, tegenover 63 procent van de Walen en 56 procent van de Brusselaars.
  • Ook eerdere peilingen toonden aan dat een meerderheid van de Belgen de centrales wil openhouden.

Opvallend: Vlaams Belang maakt zich druk over wie “in de kliek van Dewinter” zit. Niemand wil dat tegenwoordig.

• “Leugens“, waren het volgens Parlementslid Hans Verreyt (Vlaams Belang) en “onwaarheden”, volgens de partijwoordvoerder, over wat deze nieuwsbrief berichtte rond Filip Dewinter en diens trotse banden met het Russische regime.
• Daarbij wezen we erop dat Vlaams Belang-kopstuk al jarenlang wel heel intense banden onderhoudt met het regime van Poetin. Dewinter ontmoette tal van Russische kopstukken, en ging zelfs zo ver van op de koffie te gaan, dankzij de Russische connecties, bij de Syrische dictator Assad.
• Over financiële banden met de Russen wilde Dewinter nooit iets kwijt, maar andere bronnen binnen Vlaams Belang wezen erop dat onder meer een reis naar Griekenland, om daar de extremisten van Gouden Dageraad te ontmoeten, betaald is met Russisch geld. Hetzelfde met de trip naar Syrië.
• Tot vandaag is en blijft Dewinter lid van Vlaams Belang. En hoewel voorzitter Tom Van Grieken hem wel op de vingers tikte over het bezoek aan Assad, is er nooit formeel en krachtig opgetreden, door Dewinter bijvoorbeeld uit de partij te gooien.
• Deze nieuwsbrief suggereerde vrijdag dat het geen toeval was dat in de Interparlementaire Unie het voorzitterschap van Rusland, met Hans Verreyt, en Wit-Rusland, met Anke Van dermeersch, vastgehouden wordt door Vlaams Belangers, “uit de kliek van Dewinter”.
• Dat laatste wilde Verreyt, en daarna de ook de partijwoordvoerder, in alle toonaarden ontkennen. Verreyt toonde daarbij foto’s van zijn aanwezigheid op een demonstratie voor Oekraïne, waar hij aan deelnam, als bewijs.
• Over Van dermeersch haar houding kon de partij moeilijk rond de pot draaien: “Het is geen geheim dat Filip en Anke goede vrienden zijn”, zo klinkt het.
• Op vragen of de partij nu formeel afstand neemt van Dewinter, en diens banden met Poetin, klinkt het “dat Filip de partijpositie onderschrijft, dat we loyaal zijn, maar kritisch ten opzichte van de NAVO”. Geen koerswijziging dus, ten opzichte van het aangebrande boegbeeld.