Dat vegan eten beter is voor het welzijn van dieren, daar twijfelt niemand aan. Maar veel veganisten halen ook dat alle dierlijke producten schrappen duurzamer is en dus beter voor iedereen. Maar is dat ook zo, is veganisme echt een duurzamere manier van leven dan wél melk, yoghurt of kaas eten?
Eet jij de laatste tijd ook wat minder vlees? Of je nu overtuigd raakte omdat je van dieren houdt of je meedoet aan Dagen Zonder Vlees, de kans is groot dat je dit argument al hoorde: vegetarisch eten is véél duurzamer. Als iedereen veggie eet, is dat dus beter voor de planeet én voor iedereen die erop woont. Maar als we dierlijk eten dan helemaal elimineren, zou dat dan niet nog beter zijn? We bekijken het even.
Wat is duurzaam?
Eerst en vooral moeten we ons afvragen wat ‘duurzaam’ eigenlijk is. Als we over eten spreken, dan gaat het natuurlijk over landbouw. En dan zien we al snel dat je, afhankelijk van met wie je spreekt, de definitie anders is. Op Vlaanderen.be, de website van de overheid, staat bijvoorbeeld het volgende: “Een economisch duurzame landbouw blijft op wereldschaal voldoende voedsel produceren, en wie verantwoordelijk is voor de voedselproductie, kan daarvan leven. Een ecologisch duurzame landbouw wil het ecosysteem dat de landbouw omgeeft, gezond houden. Dat probeert de landbouw te bereiken door: het beperken van negatieve effecten op het milieu en de zorg voor biodiversiteit in al zijn facetten (relatie landbouw-natuur).” .
Vrij vertaald: duurzaam wil zeggen dat de wereld genoeg eten moet produceren om iedereen te voorzien. Tegelijk mag je ook de toekomst niet op het spel zetten: dus geen landbouw uitvoeren die de grond kapot maakt, zodat de volgende generatie er niets meer mee kan. Een ander aspect is natuurlijk de vervuiling en belasting op het milieu (CO2-uitstoot en waterverbruik.)
Waterverbruik
We kijken even naar dat laatste. Waterverbruik is één van de argumenten die vegetariërs en veganisten aanhalen om duidelijk te maken dat een veggie of vegan lifestyle duurzaam is. En daar hebben ze honderd procent gelijk in: alles wat van dieren afkomstig is, daar heb je veel meer water voor nodig om het te produceren. Hier is een lijstje met alle gegevens, maar we geven je wat vergelijkingspunten.
Zo kost het ongeveer 15.000 liter water om een kilo rundsvlees te ‘groeien’ en te verwerken, terwijl kippen kweken voor vlees maar een goede 4.000 liter per kilo vraagt. Voor linzen heb je ook zo’n 4.000 liter water nodig, en voor sojabonen zo’n 2.100 liter water, een heel pak minder. En hoe zit het dan met eitjes en kaas?
Wel, voor die laatste heb je wel degelijk een hoog waterverbruik: iets meer dan 3.000 liter water voor een kilo kaas, en zo’n 1.000 liter voor één liter melk. Eén ei (jawel, één ei) opeten, daar betaal je 196 liter water voor. Vergelijk dat met aardappelen: 287 liter per kilo. En terwijl we toch bezig zijn, voor liefhebbers van een avondje met wijn, chocolade en een filmpje hebben we uitzonderlijk slecht nieuws. Een groot glas wijn is maar 109 liter water waard, maar een kilo chocolade vraag meer dan 17.000 liter. Om het kort te houden: ja, vegan is echt beter voor onze watervoorraad.
Let op: op die watervoetafdruk is één belangrijke uitzondering: noten. Ook zij hebben een relatief hoge watervoetafdruk in verhouding tot het gezondheidsvoordeel dat ze hebben.
CO2-uitstoot
Maar het gaat niet alleen over water natuurlijk, duurzaamheid zit ‘m ook in vervuiling. Ongeveer één derde van de CO2-uitstoot, wordt veroorzaakt door voedingsproductie. Voor een groot deel zit ‘m dat al in de preproductie: eten koeien bijvoorbeeld geïmporteerde soja, hoeveel ruimte nemen ze in beslag en hoeveel groenten worden er gekweekt in verwarmde kassen versus in de open lucht. Dat heeft allemaal invloed.
Het is heel moeilijk om een CO2-ranking te maken voor individuele producten. Een lokale kaas zal een heel andere impact hebben dan ééntje die je laat overvliegen uit de VS, van koeien die dicht op elkaar staan en enkel Zuid-Amerikaanse soja gevoederd krijgen. Maar ook daar zien we een trend: peulvruchten (het walhalla van de vegan) scoren het best, lamsvlees scoort het slechtst.
Ook daar is het verschil vrij duidelijk: zodra je kaas of melk aan een product toevoegt, gaat de CO-2-uitstoot omhoog. Eén van de redenen daarvoor is dat voor elke kilo vlees, ongeveer vijf kilo voeding nodig is, die mensen natuurlijk ook gewoon zo zouden kunnen opeten. Let trouwens op: zuivelvervangers scoren traditioneel vrij hoog op de CO2-schaal. Hoger dan kip en eieren, lager dan bijvoorbeeld rundsvlees. Hoe komt dat? Omdat de opbrengst van een koe door haar producten (vlees, melk, kaas) gedeeld wordt.
Eten voor iedereen
Het ziet er momenteel behoorlijk goed uit voor vegans, en toch zijn er onderzoeken die zeggen dat vegetarisch eten met soms wat dierlijke producten, beter is voor de duurzaamheid dan volledig vegan gaan. Hoe komt dat? Wel, het onderzoek, dat in 2016 in het hoogaangeschreven Elementa Science werd gepubliceerd, gaat uit van twee vragen: hoeveel eten kan een bepaald dieet voorzien en hoeveel landbouwgrond en extra’s heb je daarvoor nodig? Daarvoor onderzochten ze tien diëten, gaande van omnivoor (er werd ook rekening gehouden met het feit dat niet alle omnivoren alle dagen vlees eten) tot vegan.
Uit wat we hierboven beschreven kan je al raden dat vegetarische diëten best goed uit de studie komen. Ze zijn, in combinatie met wat zuivelproducten, volgens de studie de beste manier om zoveel mogelijk mensen eten te geven. Nu én in de toekomst. Maar het vegandieet is zeker niet beter.
Je velden juist inzetten
In de studie bleek dat het vegandieet uiteraard sterk leunt op land waar je gewassen op kan zetten. Da’s niet altijd de efficiëntste manier om je land te gebruiken. Zo kan je sommige plekken wel gebruiken om vee op te zetten, maar niet om graan of tomaten op te planten. Volgens het onderzoek, dat kijkt naar landgebruik in de Verenigde Staten kan een zuivelvriendelijk vegetarisch dieet zo’n 807 mensen eten kan geven.
Maar vegan is op dat vlak zelfs niet de tweede beste keuze: een vegetarisch dieet waarbij je wel enkel eieren en melk eet en drinkt, staat op de tweede plaats. Omnivoren die 20% en 40% van de tijd vlees eten, op de derde en vierde plaats. Dan pas komt het vegan dieet. Daarmee kan je in de VS, volgens het onderzoek, maar 735 miljoen mensen meer voeden. Overigens: ons huidige dieet scoort het slechtst, dat voedt slechts de helft van een bijna-volledig veganistisch dieet.
En dus: eet je voor de duurzaamheid beter vegan?
Uiteraard is duurzaamheid niet de enige reden waarom vegans overschakelen naar een dierenvrij of cruelty-free lifestyle. En veganisme kan een zeer goede manier zijn om bijvoorbeeld je CO2 of watervoetafdruk te beperken. Maar een beetje innovatie is blijkbaar nog wel nodig: qua duurzaamheid, eet je tot dan toch beter af en toe een beetje kaas.
Onze journaliste Jana gaat één maand lang vegan. Check haar avonturen hier!
