Waarom gevaccineerden nog steeds risico lopen op het coronavirus

door Belén Zárate Garay
gepubliceerd op donderdag 22 juli 2021 om 13:12 •
5 min lezen

Nu het aantal inentingen tegen het virus wereldwijd ondertussen op 3,7 miljard dosissen staat, zijn er toch nog mensen die besmet raken met Covid-19 na vaccinatie. Vaccins vormen, net zoals een oude infectie die een nieuwe besmetting niet voorkomt, geen perfect schild. Dat betekent echter niet dat mensen die nu immuun zijn voor het virus, door vaccinatie of door besmetting, evenveel risico lopen als de mensen zonder immuniteit. Hieronder enkele vragen beantwoord.

Waarom is dit belangrijk?

Nu gevaccineerden op reis vertrekken, is het goed om toch nog even stil te staan bij een aantal belangrijke vragen. Vaccins bieden dan wel een goede bescherming tegen het virus, de pandemie is - spijtig genoeg - nog niet voorbij.

Waarom testen gevaccineerden positief op het coronavirus?

Vaccins bieden het lichaam een sterke bescherming tegen ernstige ziekte en hevige symptomen. Maar geen enkel vaccin beschermt 100 procent tegen de infectie. Gevaccineerde mensen lopen dus nog steeds het risico lopen om het virus op te lopen en anderen te besmetten. Zeker in gemeenschappen met een hoge besmettingsgraad.
Positief testen betekent dat het virus SARS-CoV-2 in je lichaam gedetecteerd is. Dat is het virus dat Covid-19 veroorzaakt. Pas wanneer je ook symptomen begint te vertonen, zoals hoest en koorts, wordt de ziekte gediagnosticeerd. Het is dus mogelijk om besmet te raken zonder ooit symptomen te vertonen.
Een ander mogelijk risico is Long Covid. Deze ontwikkeling van het virus wordt gekenmerkt door blijvende vermoeidheid, ademnood en andere symptomen. Er wordt geschat dat ongeveer 1 op 10 mensen besmet met covid deze vorm ontwikkelt. Het is onbekend hoe goed de vaccins deze ontwikkeling voorkomen.

Hoe effectief zijn vaccins bij de bescherming tegen Covid?

In de klinische proeven van de Covid-vaccins die nu worden gebruikt, varieerden de werkzaamheidspercentages van 50% tot 95%. Dat betekent dat in de groep vrijwilligers die het vaccin kreeg, het aantal gevallen van Covid tussen 50% en 95% lager was dan in de groep vrijwilligers die een placebo kreeg. Dat is een zeer goede score.
De doeltreffendheid van een vaccin in de echte wereld, is niet noodzakelijk dezelfde als die onder de gecontroleerde omstandigheden van een studie. En zowel de doeltreffendheid als de effectiviteit kunnen voor hetzelfde vaccin variëren tussen populaties, tijdstippen en de gebruikte regimes. De percentages worden bovendien beïnvloed door meerdere factoren, waaronder de aanwezige Covid-varianten en het naleven van sociale maatregelen om besmetting te voorkomen.

Hoe groot is de kans dat een gevaccineerd persoon het coronavirus verspreidt?

Er zijn enkele aanwijzingen die voorzichtig stellen dat vaccins de kans verkleinen dat een persoon een besmettelijke variant doorgeeft:

Een Schotse studie die werd gepubliceerd begin dit jaar stelt dat het doorgeefpercentage bij gevaccineerde gezinsleden 30 procent lager was dan bij hun niet-gevaccineerde tegenhangers.
De opkomst van mutaties heeft die theorie echter ontkracht.
Toch is wel aangetoond dat Covid-vaccins de duur van besmettingsrisico verkorten. Het verlaagt ook de hoeveelheid besmettelijke virusdeeltjes in de bovenste luchtwegen van gevaccineerden. Daardoor is de kans iets kleiner dat ze iemand anders zullen infecteren.

Waarom duiken er zoveel varianten op?

Er spelen drie belangrijke factoren lmee:

Het virus: Het pandemische virus blijft muteren in zorgwekkende varianten die zowel besmettelijker als beter in staat zijn de bescherming van de vaccins te omzeilen. Deze “slimmere” varianten hebben zich over de hele wereld verspreid, waardoor Covid-19 moeilijker te stoppen is.
Het vaccin: Uit recente onderzoeken blijkt dat de meeste Covid-vaccins ook beschermen tegen de ernstige ziekte die de dominantste varianten veroorzaken. Sommige vaccins bieden in theorie sterkere bescherming dan anderen. Bij bijna alle merken is er een volledige vaccinkuur nodig voor maximale bescherming. Het zou ook even duren voordat het vaccin effect heeft, tot twee weken na de laatste dosis.
Lichamelijke reactie: Zelfs het meest effectieve vaccin dat wordt toegediend, garandeert geen immuniteit. Iedereen is anders en sommige mensen reageren mogelijk niet krachtig genoeg op het vaccin. Dat betekent dat ze onvoldoende virusblokkerende antilichamen aanmaken en ook onvoldoende T-cellen hebben. T-cellen sporen het virus op en doden elke cel die ermee besmet is. De tekorten zijn bijzonder zorgwekkend bij oudere mensen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Maar zelfs bij mensen met een goede immuniteit zal de bescherming van het vaccin na verloop van tijd afnemen, hoewel onderzoekers nog niet zeker weten hoe snel dat gebeurt.

Hoe vaak komen mutaties voor?

Dat is moeilijk te achterhalen, vooral omdat routinecontroles in landen waar veel wordt gevaccineerd, sterk zijn afgenomen. In België blijft, net zoals in andere Europese landen, vooral de Delta-variant dominant. Volgens het laatste rapport van Sciensano was Delta de meest voorkomende variant van de stalen die via sequencing – het uitpluizen van de genetische code – bestudeerd werden.

Bij welke patiënten beschermt het vaccin onvoldoende?

Israël, dat in het begin van het jaar meer vaccins had toegediend dan waar ook ter wereld, registreerde eind april bijna 400 ziekenhuisopnames van volledig gevaccineerden. Zowat de helft daarvan vertoonde ernstige symptomen, waarvan 90 met dodelijke afloop. Na onderzoek bleek dat bijna de helft van die patiënten onderliggende aandoeningen had, zoals een hoge bloeddruk, diabetes, hartfalen of een verzwakt immuunsysteem.