In de BBC-documentaire ‘AstraZeneca: A Vaccine for the World?‘ stelt een van de wetenschappers die mee aan de wieg van het vaccin ligt dat “wetenschappers en politici waarschijnlijk honderdduizenden mensen hebben vermoord” door de reputatie van het AstraZeneca-vaccin te beschadigen.

“Ze hebben de reputatie van het vaccin geschaad op een manier die in de rest van de wereld weerklinkt”, zegt professor John Bell in de documentaire, die morgen (dinsdagavond) op de BBC wordt uitgezonden. “Ik denk dat slecht gedrag van wetenschappers en politici waarschijnlijk honderdduizenden mensen heeft gedood – en daar kunnen ze niet trots op zijn.”

Het AstraZeneca-vaccin werd aangekondigd als “Groot-Brittanniës geschenk aan de wereld” toen het werd ontwikkeld. Het was ontworpen om goedkoop te zijn en de makers hadden de ambitie dat het tegen lage kosten beschikbaar zou zijn. In tegenstelling tot de mRNA-vaccins, kon het tegen lage kosten worden vervoerd en bij koelkasttemperatuur worden bewaard.

Brexit

De goedkeuring van het AstraZeneca-vaccin in het VK viel samen met de afscheiding van Groot-Brittannië van de EU. “Ik denk niet dat het de betrekkingen met Europa er gemakkelijker op maakte dat het werd gepromoot als het Britse vaccin”, vertelt Bell in de documentaire.

Voordat de Europese regelgevers hun beslissing namen, besloot Duitsland dat het niet aan 65-plussers mocht worden gegeven, en de Franse president, Emmanuel Macron, noemde het vaccin “quasi-ineffectief” bij 65-plussers. Het Europees Geneesmiddelenbureau keurde de prik nochtans goed voor alle volwassenen van alle leeftijden. Zowel Frankrijk als Duitsland keerden later van standpunt terug, zegt de documentaire, maar de reputatie van het vaccin was geschaad.

Er waren ook grote ruzies over de distributie. Het vaccin werd geproduceerd in zowel het VK als de EU, maar omdat het VK prioriteit had gekregen in een deal die vóór de rest van Europa was ondertekend, was het bedrijf niet in staat om vaccins van Britse fabrieken te gebruiken om de EU-voorraden aan te vullen.

Bloedstolsels

Angst voor een bijwerking – bloedstolsels – leidde er ook toe dat landen, waaronder België, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië, Nederland, de Republiek Ierland, Denemarken, Noorwegen, Bulgarije, IJsland en Thailand, hun gebruik van het vaccin stopzetten.

Het algehele risico op bloedstolsels is erg laag – geschat op één op 65.000 in totaal – maar iets hoger bij jongere volwassenen. Toen Europese regelgevers verklaarden dat de voordelen van het vaccin groter waren dan de risico’s, hieven de meeste landen hun schorsing op – maar legden leeftijdsbeperkingen op aan het vaccin. Toen het erop aankwam om te beslissen over boosterdoses, bezegelden het probleem van de stolsels en de eenvoud van de Pfizer- of Moderna-mRNA-prikken zonder leeftijdsbeperking, het lot van het AstraZeneca-vaccin.

Het bleek eenvoudiger om de meerderheid van de mensen Pfizer of Moderna te geven – ook al was dit een duurdere optie. Sindsdien is er bewijs dat het mengen van verschillende soorten vaccins een betere bescherming kan bieden.

“Je kunt mensen niet veranderen”

Meer dan een kwart van de 10 miljard doses Covid-prikken die wereldwijd wordt toegediend, is AstraZeneca, een vaccin dat door een klein team aan een Britse universiteit is gemaakt en tegen een lage kostprijs (ongeveer 3,5 euro per persoon) wordt verkocht. Andere Covid-vaccins hebben daarentegen negen miljardairs gecreëerd.

Ondanks alles, zei de CEO van het bedrijf, Pascal Soriot, dat hij de non-profitroute opnieuw zou volgen in een toekomstige pandemie. Maar hij is in de docu openhartig over de problemen rond vaccingelijkheid, en de manier waarop rijkere landen hun dosis binnenhaalden in plaats van armere.

“Je kunt mensen niet veranderen”, zegt hij. “Ze gaan eerst voor zichzelf en hun families zorgen, op de tweede plaats voor hun buren en op de derde plaats voor de rest van de wereld. Je had gehoopt dat er geen exportverboden waren en dat vaccins veel vrijer over de wereld zouden stromen, maar je moet gewoon de realiteit accepteren.”

(lb)