Zou het kunnen dat voor de eerste keer in zes maanden regeringsvorming de externe druk toch echt toeneemt? Opdrachthouders Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) hebben alvast nog één week om met iets terug te kunnen naar de koning.

Wat gebeurt er precies? Een weekend vol coronavirusnieuws doet de crisis rond deze pandemie-die-er-nog-geen-is naar een kookpunt gaan. In de Wetstraat heerst toch een speciaal sfeertje, met inderhaast bijeengeroepen persconferenties en een uitzonderlijke bijeenkomst van de kern van de federale regering.

De details: Het is duidelijk dat de politiek dit weekend een tandje bijstak. Een tweede geval van besmetting van het coronavirus in België was gevonden.

• In Résidence Palace riep minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) gisterenochtend rond 11.30u de pers bijeen, geflankeerd door de Vlaamse minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) en een reeks specialisten.
• “We zijn een nieuwe fase ingetreden, maar we wisten dat die er zat aan te komen”, zo stelde De Block, die vooral opriep om niet in een panieksfeer over te gaan. “Kussen zou ik nu niet meer doen, net als handen geven”, zo stelde de minister.
• Het tweede geval van besmetting, een vrouw die in Noord-Frankrijk was geweest, wordt nu gevolgd. Het Agentschap Zorg en Gezondheid gaat nu een analyse maken van met wie ze allemaal in contact kwam. “We maken van al die mensen nu een risicoanalyse. Dan volgt er een test. Indien nodig zullen we besmette personen ook isoleren”, stelde Beke (CD&V).
• De Vlaamse regering was dus wél aanwezig, de Waalse en Brusselse waren niet te zien. Nochtans zijn er liefst negen (!) ministers in totaal bevoegd voor een deeltje van Volksgezondheid. Zeker het feit dat de Waalse minister Christie Morreale (PS) nergens te bekennen was (“Iedere regering is hier wel degelijk op uitgenodigd”, zo stelde De Block), leidt tot wat vragen in onder meer La Libre. “Nochtans reisde een van de besmette personen in Luxemburg via de luchthaven van Charleroi”, zo is te lezen.
• De federale regering kwam bijeen voor een crisisberaad, al was ze communicatief al wat de pas afgesneden door De Block, Beke en ook Vlaams viceminister-president Hilde Crevits (CD&V), die op VTM tekst en uitleg kwam geven. De scholen en bedrijven blijven open, maar er komt wel een ’taskforce’ die bedrijven moet helpen. De import uit China en Noord-Italië staat immers onder zware druk. Economische werkloosheid en overbruggingskredieten zijn mogelijk.
• Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) liet ondertussen al een nieuwsbrief naar de scholen sturen, met daarin “vooral preventieve maatregelen en informatie om eventuele paniekreacties te voorkomen”.
• Later op de dag kondigde de federale regering dan ‘Fase 2‘ aan van een pandemie: ‘geïsoleerde gevallen van besmetting’, nadat premier Sophie Wilmès (MR) de kern bijeen had geroepen. “In deze fase proberen we de verspreiding van het virus in te dammen. Geïnfecteerde mensen worden opgevangen en verzorgd.”

Alles is politiek natuurlijk: De aanpak van de crisis is het moment waarop sommige politici opstaan, en een rol proberen te claimen.

• In die zin staan premier Wilmès en minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) al meteen onder druk. In Le Soir is er kritiek op de aanpak van de premier: “Het is allemaal een beetje laat”, klinkt het vanuit de Waalse regering. “Alles wat volksgezondheid betreft loopt sinds een maand zeer goed: kabinetsmedewerkers van de verschillende kabinetten zien elkaar regelmatig om het risico te beoordelen. Maar alles wat veiligheid betreft, dat via de minister van Binnenlandse Zaken loopt, is niet aangepakt. Of tenminste: we weten van niets. Mensen die uitgenodigd waren, kwamen gewoon niet opdagen op de vergaderingen.”
• Opvallend in contrast daarmee: de rustige en heldere aanpak van Wouter Beke (CD&V), onder meer z’n herhalen van aanpak van de ‘zeven gouden regels bij een virus’, oogst lof. Kan hij de crisis gebruiken om z’n wat gedeukte imago opnieuw wat bij te schaven?
• Eén man haalt dan weer alles uit de kast om aandacht te krijgen: Olivier Maingain (DéFI) verbiedt als burgemeester van Sint-Lambrechts-Woluwe mensen die uit ‘risicogebieden’ zoals China of Noord-Italië terugkeren toegang tot alle openbare gebouwen: scholen, crèches, sportcentra en gemeentelijke gebouwen.
• Wil Maingain, de voormalige voorzitter van het Fransdolle FDF, het paniekgevoel wat opkloppen, en verder druk zetten op het federale proces van regeringsvorming?
• De Block hield zich alvast niet bepaald in: “Politiek activisme dat meer dan één stap te ver is. (…) We moeten geen disproportionele maatregelen nemen. We moeten de emotie loskoppelen van het wetenschappelijke. We kunnen het aan.” Ook Beke deelde een tik uit aan Maingain: “Die maatregelen helpen niet. Ze geven de mensen een vals gevoel van veiligheid.”
• Hoe dan ook: vanmorgen is er nog een grote vergadering. Het Overlegcomité komt bijeen: alle regio’s en de federale overheid zitten samen aan tafel om het dossier te bespreken. Ook dat zal ongetwijfeld weer beelden en quotes opleveren “dat de crisis onder controle is”.

Tussen de regels: Ondertussen zit de opdracht van Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) zowat in de helft. Op 9 maart, exact binnen een week, moeten ze ten laatste naar de koning om verslag uit te brengen.

• “Het is wel opvallend stil rond het duo. Dat kan een goed teken zijn: het feit dat er in alle discretie gewerkt wordt. Maar ik vrees eerder dat het vooral een teken is dat er werkelijk niets gebeurt, dat ze nauwelijks iets in handen hebben”, zo stelt een insider.
• Feit is dat zeker op het eind van vorige week zowat iedereen even op vakantie was, en er dus geen overleg mogelijk was met de partijvoorzitters. Zowel PS-voorzitter Paul Magnette als N-VA-voorzitter Bart De Wever waren op vakantie.
• De N-VA stuurde vorige week nog een ‘parlementaire delegatie‘ op “het juiste niveau” om Dewael en Laruelle te zien. Deze week komt de voorzitter er dan toch vermoedelijk aan.
• Verwacht wordt dat Dewael en Laruelle, na hun eerste rondje voorzitters (dat was niet afgelopen weekend maar het weekend ervoor) nu een volledig tweede rondje afwerken.
• Zoals al gezegd: ze werken niet met een tekst, maar eerder op de ‘formule‘. Maar daarover bestaat weinig duidelijkheid, al gaat iedereen ervan uit dat het een ‘soort Vivaldi’-scenario is.

Om rekening mee te houden? Een tweede crisis bouwt op, aan de poorten van Europa, in Griekenland.

• De Turkse president Recep Tayyip Erdogan kondigde vrijdagmorgen aan dat “de poorten naar Europa” geopend worden. Daarmee schendt Erdogan een oude deal die de EU sloot met de Turkse sterke man: harde euro’s en economische steun, in ruil voor het potdicht houden van de Turkse grens met de EU.
• Maar Erdogan zit al langer in een buitenbaan, en staat intern onder zware druk, omdat miljoenen Syrische vluchtelingen nog altijd in Turkije zijn en omdat z’n offensief in Noord-Syrië niet loopt zoals verwacht, en een hoge dodentol aan Turkse soldaten eist. Het ventiel kan wat opengedraaid worden dus, door heel symbolisch de ‘poort’ open te zwaaien, en de EU ’te verplichten om ook de last van zoveel vluchtelingen te dragen’.
• Vluchtelingen dus als deel van de propaganda, en als diplomatiek wapen: dit weekend werden vanuit Turkse steden bussen ingelegd die vluchtelingen en migranten naar het grensgebied brachten, zo rapporteert de VN.
• Meteen ontstond rumoer aan de Griekse buitengrens van de EU. Erdogan pochte dat al 75.000 mensen onderweg waren richting Europa en dat 18.000 daarvan ook echt de grens met de EU zijn overgegaan. Maar aan Griekse kant ontkende men die cijfers, zij spreken van 13.000 vluchtelingen.
• De druk is groot: de Grieken spreken van 9.600 pogingen van migranten die probeerden binnen te komen, die mislukt zijn. Alleen is de vraag hoe houdbaar de toestand voor de Grieken is: ze gebruiken traangas, maar kunnen zij massaal de instroom tegenhouden, als aan de andere kant vertrekken net wordt gestimuleerd?
• Het lijkt erop alsof Erdogan doelbewust duizenden mensen wil laten samenhokken in niemandsland tussen Turkije en de EU.
• De EU heeft in elk geval begrepen dat het alle hens aan dek is: Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad, gaat morgen naar de regio.

Waarom dit van tel is: Als Erdogan werkelijk van plan is om de poort open te gooien, wordt het bang afwachten voor de EU.

• In 2015 werd pijnlijk duidelijk dat de Europese Unie niet in staat is om zelf haar grenzen dicht te houden. Dat leidde uiteindelijk tot een gigantische instroom van migranten, die Angela Merkel beantwoordde met haar legendarische ‘Wir Schaffen das‘.
• Kan de EU deze keer wel de zaak aan? Het valt ten zeerste te betwijfelen, als Erdogan het werkelijk hard speelt.
• In West-Europa verlekkeren de extreemrechtse partijen zich op het schouwspel. Vlaams Belang begon al met foto’s te verspreiden van de beelden aan de Griekse grens. Het is duidelijk dat zij garen gaan spinnen uit een nieuwe migratiecrisis.

The big picture? In een klimaat waarbij de coronacrisis vooral economisch zware gevolgen kan hebben, komt dit er nog bij. Verwacht wordt dat het virus grote impact zal hebben op de groeicijfers: het tweede kwartaal van 2020 dreigt de economie wereldwijd zowat tot stilstand te komen. In China is dat nu blijkbaar al het geval. Dat heeft grote impact op de Belgische begroting, die al met dramatische cijfers kampt. Als er anderzijds nog een migratiecrisis bovenop komt, is het helemaal feest. Dat zou wel eens de externe druk kunnen worden, die al zes maanden ontbreekt in de Wetstraat om een regering te smeden.

In de wandelgangen: De vraag is, druk naar waar?

• CD&V-voorzitter Joachim Coens had het wel over een ‘coronacoalitie‘ vrijdag op Radio 1. Maar velen in de Wetstraat vragen zich af of dat echt een doelbewuste strategie is om een bepaalde bocht in te zetten, of eerder gewoon een goed gevonden woord dat ontstond in een radiogesprek.
• In elk geval is er geen bocht richting een soort ‘Vivaldi-combinatie’: Coens blijft benadrukken dat wat hem betreft de N-VA aan boord moet komen in gelijk welke coalitie.
• En voorlopig lijkt het er niet op alsof anderen bij CD&V de bocht wel willen inzetten. Vanmorgen op Radio 1 vermeed voormalig voorzitter Wouter Beke (CD&V) angstvallig elke mogelijke vraag over coalitievorming: hij sprak zich niet uit in gelijk welke richting.
• Toch blijft de verwachting in de Wetstraat dat vroeg of laat de christendemocraten toch gevoelig worden aan de lokroep van een alternatief voor een coalitie mét N-VA. Het Paleis, dat maanden op de koers van een ‘stabiele coalitie’ voor het land zat, maar nu gedraaid lijkt, is in die zin ook een factor om rekening mee te houden, zeker voor CD&V’ers.

Ondertussen bij Open Vld: Het campagnevoeren is volop bezig bij de Vlaamse liberalen.

• Ook daar is weinig tot geen bereidheid om nu plots Dewael en Laruelle te gaan volgen in een snelle coalitievorming, als die dat al zouden willen. “Het is toch wel ongelofelijk, nu zijn we maanden aan een stuk aan het wachten op de ene na de andere voorzittersverkiezing want ‘pas daarna wordt duidelijk wat kan’. Dat is toch eigenlijk niet meer normaal“, zo stelde een collega-partijvoorzitter.
• Zeker is dat, als het een coalitie moet zijn waarin plots de N-VA moet gelost worden, dat bijzonder moeilijk zal liggen. Het zou dodelijk zijn voor het beeld van de interne campagne van Egbert Lachaert, die voor velen toch ondertussen geldt als de favoriet in de race. Lachaert was als fractieleider van Open Vld in de Kamer immers fel tegen paars-groen gekant. En nu zou hij dan plots wel, midden in de interne race, instemmen met zo’n coalitie?
• Overmorgen komt overigens Bart Tommelein met z’n ‘plan Bart’, waarin hij inhoudelijk z’n kandidatuur nog eens uitlegt. Wij hebben al wat details: “Beste liberale medestanders, het zijn bijzondere maar ook onzekere tijden. Veel mensen zitten met vragen, kijken bevreesd naar de toekomst. Ze voelen zich onrechtvaardig behandeld en verwachten correcte, mondige oplossingen en eerlijke antwoorden van de politiek”, zo schrijft Tommelein. “Als de politiek in stormweer verzeild is, zijn voorzittersverkiezingen voor de liberale partij cruciaal. Ik ben kandidaat-voorzitter, omdat ik overtuigd ben dat we meer moeten doen dan de partij opsmukken. Het is tijd voor een andere aanpak.”
• Wat behelst dat ‘plan Bart‘ dan?
  • “Meer participatie via een eigen app van de partij.”
  • “Gespreksmomenten organiseren.”
  • “Als voorzitter-coach permanente overlegmomenten met burgemeesters, schepenen en alle mandatarissen.”
  • “Lokale besturen meer armslag.”
  • “Jongeren een vaste plaats in het bureau.”
  • “Heldere communicatie.”
  • “Liberale recepten: maar niet terugplooien op één thema.”
  • “Ons beter positioneren ten opzichte van andere partijen.”
  • “Bruggen bouwen en liberalen verbinden.”
  • “Tijd om opnieuw te winnen.”

De essentie: Kunnen Dewael en Laruelle vooruit, terwijl de eigen partij van de Kamervoorzitter volop in een kiesstrijd zit? Moeilijk in te beelden.

Ook gebeurd afgelopen weekend: De PVDA-PTB heeft zich nog eens getoond, met good old straatprotest. Af en toe een goei betoging kan geen kwaad voor PVDA-Kamerlid Raoul Hedebouw en de voorzitter Peter Mertens. En dus kwamen ze bijeen voor een mars in Brussel, die ‘De Grote Colère‘ genoemd werd. Zo groot was die colère toch niet: de PVDA telde naar eigen zeggen 10.000 manifestanten, de politie hield het op 5.500 demonstranten. Qua druk op de ketel, was dat dus eerder een sisser.