In het kort

• De gemiddelde temperatuur lag van januari tot september 2024 1,54 graden boven het pre-industriële gemiddelde.
• Stijgende broeikasgasniveaus en El Niño hebben bijgedragen aan de recordbrekende temperaturen.
• Het versnelde verlies van ijs van gletsjers en de stijgende zeespiegel versterken de extremen, gevolgen en risico’s van de klimaatopwarming.

2024 zal waarschijnlijk het warmste jaar ooit worden (tot nu toe), gedreven door een aanhoudende reeks van uitzonderlijk hoge gemiddelde temperaturen wereldwijd. Deze alarmerende trend wordt vermeld in de State of the Climate 2024 Update van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO), die waarschuwt voor het snelle tempo van de klimaatverandering. Het rapport onderstreept het versnellende verlies van ijs van gletsjers en de stijgende zeespiegel, terwijl extreme weersomstandigheden wereldwijd grote schade toebrengen aan gemeenschappen en economieën.

Uit een analyse van zes internationale datasets blijkt dat in januari tot september 2024 de gemiddelde temperatuur 1,54 graden boven het pre-industriële gemiddelde zal uitkomen. Deze opwarming wordt deels toegeschreven aan El Niño.

Versnellende gevolgen

Hoewel het rapport erkent dat een tijdelijke overschrijding van 1,5 graden de langetermijndoelstelling van het Akkoord van Parijs om de opwarming te beperken tot ruim onder de 2 graden niet tenietdoet, waarschuwt het voor de kwalijke gevolgen van elke minieme stijging van de wereldtemperatuur. Elke toename versterkt de extremen, gevolgen en risico’s van het klimaat. De regenval en overstromingen die hun weerga niet kennen, de intensivering van tropische cyclonen, dodelijke hittegolven, aanhoudende droogte en woedende bosbranden die we dit jaar wereldwijd hebben meegemaakt, herinneren ons aan de escalerende gevolgen van klimaatverandering.

De WMO roept op tot onmiddellijke actie om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, de monitoringcapaciteiten te versterken en ons begrip van klimaatvariabiliteit te verbeteren. De organisatie benadrukt ook het belang van het bevorderen van vroegtijdige waarschuwingssystemen om mensen te beschermen tegen gevaarlijke weersomstandigheden.

Stijging van de zeespiegel

De oceanen hebben een recordhoeveelheid warmte geabsorbeerd in 2023, met voorlopige gegevens die aangeven dat 2024 een vergelijkbare trend volgt. Deze opwarmingstrend is de afgelopen twee decennia aanzienlijk versneld, waarbij de oceaan sinds 2005 jaarlijks ongeveer 3,1 miljoen terawattuur aan warmte heeft geabsorbeerd – een hoeveelheid die meer is dan achttien keer het energieverbruik van de wereld in 2023.

De zeespiegel stijgt sneller door thermische uitzetting en het smelten van gletsjers en ijskappen. Tussen 2014 en 2023 steeg het wereldgemiddelde zeeniveau met 4,77 mm per jaar, meer dan het dubbele van het tempo tussen 1993 en 2002. Terwijl het El Niño-effect bijdroeg aan een nog snellere stijging in 2023, suggereren voorlopige gegevens voor 2024 een terugkeer naar niveaus die consistent zijn met de trend die is waargenomen van 2014 tot 2022.

Het verlies van gletsjers neemt toe, met een recordverlies van 1,2 meter waterequivalent aan ijs in 2023 – vijf keer het volume van het water in de Dode Zee. Dit ongekende smelten wordt voornamelijk toegeschreven aan extreme omstandigheden in Noord-Amerika en Europa. In Zwitserland hebben gletsjers zowel in 2021/2022 als in 2022/2023 aanzienlijke verliezen geleden.

Extreme weersomstandigheden

Het rapport onderstreept hoe extreme weersomstandigheden duurzame ontwikkeling ondermijnen door voedselonzekerheid, ontheemding en migratie te verergeren. Gevaarlijke hittegolven hebben wereldwijd miljoenen mensen getroffen, terwijl zware neerslag, overstromingen en tropische cyclonen op grote schaal verwoestingen hebben aangericht. De aanhoudende droogte in bepaalde regio’s is versterkt door El Niño.