De euthanasiewetgeving bij minderjarigen zorgt voor consternatie in het buitenland, niet in het minst omdat de details niet goed worden begrepen, genegeerd of gewoonweg vervomd.
Eerst: de feiten
De euthanasiewet (aka ‘het recht op waardig sterven’) is uitgebreid naar “de minderjarige patiënt die oordeelsbekwaam is, zich in een medisch uitzichtloze toestand bevindt van aanhoudend en ondraaglijk fysiek lijden dat niet gelenigd kan worden en dat binnen afzienbare termijn het overlijden tot gevolg heeft, en dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening”.
Om in aanmerking te komen moeten de ouders zich schriftelijk akkoord verklaren met het verzoek, een psycholoog of kinderpsychiater beslist over de oordeelsbekwaamheid. Als het verzoek is goedgekeurd, wordt aan alle betrokkenen psychologische bijstand aangeboden, al is voorgesteld om die bijstand uit te breiden naar alle ingediende verzoeken.
Euthanasie bij minderjarigen is zowel goedgekeurd in de Senaat (50-17) als in de Kamer (86 voor, 44 tegen en 12 onthoudingen).
Wat maakt de buitenlandse pers ervan?
De grote nieuwssites vermelden meestal wel alle feiten (zoals The New York Times), maar de afkeuring voor het idee sijpelt zowat overal tussendoor, bij ‘usual suspects’ zoals Fox News maar ook bij gerespecteerde nieuwssites als BBC en de Sydney Morning Herald. Niet zelden hebben ze een deel van het wetsvoorstel fout begrepen of stellen ze het (al dan niet bewust) verkeerd voor.1. “Ze gaan KINDEREN euthanaseren.”
Zowat alle buitenlandse berichtgeving heeft het woord ‘minderjarigen’ vervangen door ‘kinderen’ en ja, soms in capitalen. Niet echt fout, kinderen zijn minderjarig en een groot deel van de minderjarigen bestaat uit kinderen. Plus de wet heeft, in tegenstelling tot de Nederlandse tegenhanger, geen gedefinieerde ‘ondergrens’ wat in theorie mogelijk maakt dat minderjarigen van 0 tot 18 euthanasie krijgen. Alleen niet in de praktijk want een kind moet handelingsbekwaam zijn en er zelf om vragen.
Het woord ‘kinderen’ geeft meteen een andere vibe: ‘kinderen’ lijken jonger dan minderjarigen, en de stap naar ‘kleuters’ of zelfs ‘baby’s’ is sneller gezet. Hoewel geen enkel artikel het letterlijk vermeldt, worden wel (gephotoshopte!) foto’s met kleuters gepost of verhalen verteld over een pijnlijke dood van een baby – die allemaal niet in aanmerking komen voor de wet. Catholic Online maakt het heel bont door onder een foto te stellen: “In België hebben zieke kinderen een nieuwe reden om schrik te hebben van een prik.” Slik.
2. “België is verdeeld”
De BBC kopt erop, maar dat klopt niet helemaal: het wetsvoorstel had drie keer zoveel voorstanders in de Senaat (50) dan tegenstanders (17). Het klopt wel dat er geen eensgezindheid bestaat, maar een verdeelde maatschappij dat veronderstelt wel iets in de richting van 50-50. De politieke verdeling klopt trouwens perfect met de verdeling in het Belgische publiek: 75 procent is eerder tot helemaal voor, 12 procent tegen en 13 procent heeft geen mening. Een feit dat zowat niemand vermeldt. De nieuwsartikels laten meestal wel voor- en tegenstanders aan het woord, al krijgen de tegenstanders een veel groter platform.3. “Kinderen met een handicap zullen na de geboorte worden geëuthanaseerd”
In de video ‘From a child to a king’ wordt gesuggereerd dat baby’s die met een handicap worden geboren in een land waar euthanasie op kinderen is toegestaan, onmiddellijk na de geboorte geëuthanaseerd zullen worden.
Er is geen manier om het fouter te hebben dan deze Canadese dokters. De wet gaat niet over gehandicapte kinderen, en al helemaal niet om deze vlak na de geboorte uit de samenleving te verwijderen. Het gaat om terminaal zieke minderjarigen, die pijn lijden en die zelf vragen om het einde, mét toestemming van de ouders. (Iets dat wel meer nieuwssites eerst niet doorhadden, maar ondertussen wel is aangepast)
De bron van de foute informatie is wellicht Catholic Online, dat ook rapporteert dat psychiaters hun patiënten misbruiken en overtuigen tot euthanasie en dat ouders ‘die niet willen omgaan met een gehandicapt kind’ na de geboorte kunnen beslissen om hem/haar te euthanaseren. Volgens The Independent heeft kinderarts Gerlant van Berlaer geargumenteerd dat ook baby’s met een zware handicap of ziekte die hen geen levenskwaliteit zouden moeten mogen geëthanaseerd worden. Als dat het geval is, wat we niet kunnen vinden, dan was dat enkel een opinie want het heeft het wetsvoorstel niet gehaald.
De video maakt nog foute veronderstellingen, zoals wanneer de wet wordt goedgekeurd, dat álle landen in de wereld zullen volgen. Behalve het feit dat we niet de eersten zijn met de wet (Nederland!), is er zeer weinig kans dat overal ter wereld op korte tijd eenzelfde wet wordt aangenomen.
De makers van de video zijn in de commentaren op YouTube al op hun fouten gewezen, en de video is meer afgekeurd dan goedgekeurd, maar toch bereiken ze nog mensen met hun foute voorstelling van de feiten. Katholieke en prolifewebsites promoten de video wel.
4. “Dokters zullen mogen voorstellen of een kind ermee akkoord gaat gedood te worden”
Dat staat letterlijk in het nieuwsartikel van de Sydney Morning Herald over dit wetsvoorstel. Dat is simpelweg niet waar: de vraag moet van het kind komen.
Ze zijn niet de enigen die worstelen met het juiste perspectief. Dat wordt vooral duidelijk in de woordkeuze die vaak neerkomt op ‘ze worden geëuthanaseerd’, alsof de patiënt een passieveling is die alles maar te ondergaan heeft. Het is een subtiel verschil en alweer niet echt fout want uiteindelijk dient een dokter een middel toe waardoor ze overlijden, en ondergaan ze het dus inderdaad. Maar wel op hun vraag, natuurlijk.
Dat wordt niet altijd goed begrepen, en vergelijkingen met de nazi’s en ‘geïnstitutionaliseerd’ doden van alle maatschappelijke groepen die een beetje afwijken zijn niet veraf.
5. “Waar gaat het eindigen?”
Voor de tegenstanders wordt een deur wagenwijd opengezet, een grens overschreven, de doos van Pandora geopend. Omdat euthanasie op basis van ondraaglijk psychisch lijden ook is toegestaan, zoals voor Nathan na een mislukte geslachtsoperatie, of na een depressie of zelfs door gevangenschap, voor dementerenden wordt overwogen en nu minderjarigen worden betrokken, ontstaat de vrees dat ‘alles en iedereen’ ‘zomaar’ zal worden gedood door de Belgische staat als het haar uitkomt.
Dit wordt goed verwoord door Carine Brochier van het Europees Instituut voor bio-ethiek in Brussel. De stijging in euthanasiegevallen (zo’n 1500 per jaar of 4 per dag) wordt daarbij gretig geciteerd, net als het feit dat de helft van de euthanasiegevallen niet aangegeven wordt en euthanasie ook wel eens zonder vraag van de patiënt wordt uitgevoerd. Dat deze patiënten hoogbejaard en doodziek zijn, wordt niet vermeld, net zomin als het feit dat dit steeds minder voorkomt.
DE VOORNAAMSTE STRUIKELBLOKKEN
– “Een kind kan dat niet beslissen”
Veelal wordt getwijfeld aan het feit of kinderen (minderjarigen) wel een ‘juiste’ inschatting kunnen maken van wat het betekent om te sterven. Daarbij wordt meer dan eens uit het oog verloren dat deze minderjarigen terminaal ziek zijn en binnen afzienbare tijd zúllen overlijden.
Los van het feit of iémand wel kan inschatten wat het betekent om te sterven, gaat het dus eerder om te kunnen kiezen wanneer en hoe je sterft. Dokters getuigen ook dat deze kinderen veel sneller volwassen zijn geworden, omdat ze alle behandelingen moeten doorstaan en veel met lijden en de dood geconfronteerd worden.
Ook opvallend is dat geen enkel kind aan bod komt in het debat (om ze niet op ideeën te brengen?), maar ook dat niemand op het idee kwam zich te verplaatsen in de schoenen van de patiënten zelf. Euthanasie is in nog veel landen niet wettelijk geregeld, en het innemen van het standpunt van de doodzieke patiënt lijkt daarin cruciaal.
– “Het kan op andere manieren.”
Palliatieve zorgen, verdoving (tot het punt van coma) en/of ‘passieve euthanasie’, zoals geen eten en drinken meer toedienen, zijn de altnatieven volgens de tegenstanders. Dit begeleid sterven loopt nog 1 op 10 keer mis. Voor de patiënt maakt het waarschijnlijk (hopelijk) niet zoveel uit, maar voor de familie wel. Letterlijk dagen zitten wachten op een dood, terwijl je iemand voor je ogen ziet wegkwijnen, is niet echt fijn. Als de verdoving toch niet blijkt te werken en de patiënt pijn heeft of ontwaakt, dan wordt het pas echt pijnlijk.– “Het leven wordt niet gewaardeerd.”
Voor de religieuze groeperingen in België (en daarbuiten) is dit het pijnpunt: “We zijn gemaakt voor het leven.” Euthanasie (en ook abortus) beëindigen een leven (of dat nu een fijn leven zou geweest zijn of niet) en tonen dus geen respect voor het leven. Ze gaan zelfs een stap verder: “Dit doodt het sociaal weefsel in onze samenleving en onze families die in een groeiende greep van individualisme zitten.”
Los daarvan kan je je niet afvragen of het niet omgekeerd is: dat het leven net zo hoog wordt ingeschat, dat de dood je redt van een niet-menswaardig bestaan. Vastklampen aan het leven wordt ten onrechte voorgesteld als een waardering voor dat leven.
– “Hoe vermijd je sociale druk?”
Een nachtmerriescenario voor veel tegenstanders (en zelfs voorstanders): Wat als een kind niet vooral beslist om euthanasie te plegen om de ouders te ontlasten, omdat ze denken dat dat van hen verwacht wordt, als de dokter of de ouders (of nog iemand anders) het voorstelt/hen overtuigt zonder dat ze het echt zelf willen? Feit is dat je dat niet kan nagaan, maar ook dat er meestal veel factoren meespelen in zo’n beslissing. (Idem voor euthanasie bij volwassenen.) Eén dokter die het een kind aanpraat (en vervolgens uitvoert) is onder de wet alvast niet mogelijk: een psycholoog en de ouders moeten op papier akkoord gaan.
Wat vaak wordt vergeten:
– Deze kinderen zijn terminaal ziek en zullen sowieso overlijden op jonge leeftijd.- Dat het al gebeurt: het wettelijk kader komt er om geneesheren niet legaal in de problemen te brengen. Vandaar ook de geschreven toestemming van de ouders én de geschreven verklaring van een psycholoog of psychiater dat het kind handelingsbekwaam is. – De optie alleen al brengt mentale rust. “We zien zelfs dat mensen langer leven met de optie van euthanasie achter de hand dan zonder, omdat ze zich geen zorgen moeten maken over hun einde”, aldus Jan Bernheim. – Dat het zeldzaam is: het gaat over enkele tientallen zaken per jaar. Dat zeggen zelfs tegenstanders als Marleen Renard: “In mijn ervaring vragen kinderen niet om te sterven.” Al is het nog maar de vraag omdat dat is omdat ze het niet willen of omdat ze weten dat het niet mag. – Centraal staat ‘het recht op (waardig) sterven’. – Je neemt die beslissing niet zomaar. Het is niet omdat het een wet is, dat het plots de norm wordt of dat het een beslissing is die (te) snel wordt genomen. Het moet wel goedgekeurd worden, er moeten dokters gevonden worden die het uitvoeren en er is een bedenkperiode. Het getuigt ook van weinig respect voor de mensen die afzien: alsof zij echt zomaar willen sterven, van bij de eerste tegenslag. Er gaat een heel denkproces aan vooraf, en zelfs al ben je een tijdje overtuigd dat je dat wil, het durven uitspreken en beslissen vraagt tijd (en moed).Het is een complex wetsvoorstel met veel feiten, maar ook emoties, impressies, legale en morele grenzen. Enkele details gaan verloren in de vertaling en de voorstelling reflecteert niet zelden het standpunt van de journalist. Waar op zich niets mis mee is, als dat een beetje wordt gekaderd. Het doet je wel afvragen hoeveel buitenlandse zaken WIJ verkeerd inschatten, puur omdat je een ander referentiekader hebt…