OPINIE Het akkoord binnen de Brusselse regering om sanitaire pasjes – “coronapasjes” – te gaan invoeren voor wie een ziekenhuis, café of restaurant wil gaan bezoeken kwam niet onverwacht. Op dit moment is dit systeem al in voege voor grotere events, maar vanaf oktober zou het dus – net als in Frankrijk – een impact gaan hebben op het dagelijkse leven van Brusselaars en zij die Brussel bezoeken. 

Het idee hierachter is om de vele Brusselse niet-gevaccineerden – die geconcentreerd zijn in de gemeenten langs het kanaal – Anderlecht, Stad Brussel, Koekelberg, Molenbeek, Sint-Joost-ten-Node en Schaarbeek – er toe aan te zetten zich te laten vaccineren. Ook al is het zo dat deze methode in Frankrijk de vaccinatiegraad inderdaad omhoog stuwde, zijn hier toch bijzonder ernstige vragen bij te stellen.

Meer remgeld voor niet-gevaccineerden die in het ziekenhuis belanden met Covid?

Vooreerst is er de gezondheidslogica. Het vaccin beschermt voor meer dan 90% tegen hospitalisatie, dus men kan zich afvragen waarom gevaccineerden zich zorgen zouden moeten maken om zij die niet ingeënt zijn.

Een tegenargument hier is dat als de ziekenhuizen vol liggen met niet-gevaccineerden – op de Covid-afdeling van de intensieve zorgen van de Brusselse ziekenhuizen liggen bijna alleen niet-gevaccineerden – de reguliere zorg van gevaccineerden wel eens in het gedrang zou kunnen komen. 

Geert Van Assche, de hoofdarts van UZ Leuven, haalde scherp uit naar de beslissing om de ziekenhuizen te dwingen een kwart van het aantal bedden op intensieve zorg opnieuw voor te behouden voor coronapatiënten, waardoor reguliere zorg noodgedwongen uitgesteld. Hij stelde: “Coronavaccinatie is een persoonlijke keuze in België, maar dat heeft implicaties”. Een collega van UZ Antwerpen, Philippe Jorens, geeft meer details over wie zijn reguliere zorg ziet uitgesteld: “Het gaat hier niet alleen om patiënten die een zware chirurgische ingreep moeten ondergaan, maar ook om bijvoorbeeld jonge mensen met een hersenbloeding of iemand met een trauma. Zij hebben ook recht op een bed, net als de coronapatiënt” 

In plaats van met vrijheidsbeperkende Coronapassen te werken, zou men dit ook kunnen counteren door een systeem waarbij niet-gevaccineerden extra remgeld dienen te betalen indien zij in het ziekenhuis belanden met Covid, al is het maar een symbolisch bedrag. Dat zou sommigen allicht toch beter doen nadenken over het risico dat ze nemen. Het is immers niet rechtvaardig dat men op kap van anderen risico’s gaat nemen.

Wellicht is het voor deze Covid-golf te laat om een effect van dergelijk beleid te zien, maar naar de toekomst toe zou dit zeker effect hebben.

Daartegenin zeggen “anti-vaxxers” dat als er ooit langetermijnrisico’s als gevolg van de vaccins zouden opduiken – iets wat wetenschappers heel onwaarschijnlijk achten, omdat de risico’s zich volgens hen enkel op korte termijn situeren – gevaccineerden dan ook maar meer moeten betalen indien zij in het ziekenhuis belanden. Daar zit een logica in, maar men moet uitgaan van de huidige stand van de wetenschap – dat doen ziekteverzekeraars nu eenmaal ook – en op dit moment is er een grote consensus dat de vaccins veilig zijn – de bijwerkingen zijn extreem zeldzaam en kregen ook extreem veel aandacht – en dat ze effectief helpen tegen Covid. Van dat laatste zijn de Brusselse ziekenhuizen een praktijkvoorbeeld, gezien het feit dat er op intensieve dus nagenoeg enkel niet-gevaccineerden liggen.

In dat kader mag het trouwens ook wel eens worden vermeld dat de Brusselse politieke kaste niet al te trots moet zijn. Ofwel is de vaccinatiegraad er zo laag omwille van het mankende beleid, ofwel omwille van het feit dat “het Brussels hoofdstedelijk gewest faalde en faalt inzake integratie”, zoals voormalig Vlaams Minister-President en N-VA – Europarlementslid Geert Bourgeois het stelt.

Een systeem van extra remgeld voor niet-gevaccineerden zou dus een methode kunnen zijn om niet-gevaccineerden meer verantwoordelijkheid te geven voor het risico dat zij wensen te nemen, terwijl het de vrijheidsbeperking en grote langetermijnrisico’s vermijdt die sanitaire pasjes met zich meebrengen. Daarover hieronder meer.

Zwakkeren hebben meer baat bij meer testen dan bij meer vaccineren

Fundamenteel is er ook het uiterst belangrijke wetenschappelijke feit dat gevaccineerden dan wel voor 90% tegen Covid-hospitalisatie zijn beschermd, maar wel nog steeds het virus kunnen doorgeven, al zouden ze wel een stuk minder besmettelijk zijn dan niet-gevaccineerden.

Allicht is het zo dat die beschermingsgraad van meer dan 90% minder is bij de allerzwaksten – heel oude of zieke mensen – omdat het om een gemiddelde gaat. Daarbovenop is er ook een hele kleine groep mensen die om medische redenen geen vaccin mag krijgen. Dit zijn de mensen om wie het dus echt gaat, maar aangezien gevaccineerden het virus nog steeds kunnen doorgeven, al is het dan minder makkelijk – hebben die zwakkeren er weinig aan om te weten dat zij enkel in contact zijn geweest met gevaccineerden.

Zij zouden er veel meer aan hebben dat iedereen met wie zij in contact staan een Covidtest heeft ondergaan. Daarom zou het veel verstandiger zijn om medisch personeel of “niet-essentiële” bezoekers van ziekenhuizen tot een Covidtest te verplichten. Tegenwoordig kan dat vrij snel, al zijn sneltesten dan misschien niet perfect, wat geen groot probleem is, want het is nu vooral zaak om het algemene risico te verminderen.

In tegenstelling tot specieke testverplichtingen voor specifieke personen die nauw in contact komen met zwakkeren is de invoering van sanitaire pasjes als het schieten met een kanon op een mug, waarbij de mug dan nog kan ontsnappen, omdat het vaccinkanon nu eenmaal maar ten dele besmettingsrisico vermindert.

De persoonlijke vrijheid in gevaar

De persoonlijke vrijheid wordt er integendeel wel sterk door aangetast. Via het systeem van sanitaire pasjes poogt de overheid haar CovidSafeBE-app op te dringen aan de bevolking. Men kan er vanuit privacy-oogpunt heel wat vragen bij stellen. Privacy-activist Matthias Dobbelaere-Welvaert stelt bijvoorbeeld: “Het beginsel dat we onze fysieke medische integriteit niet voor Jan met de pet en Tom de discouitbater hoeven te schenden, staat daarentegen wel heel zwaar onder druk.”

Men kan zich zo inbeelden dat het bijzonder moeilijk zal zijn om het gebruik van die sanitaire pasjes af te schaffen – allicht nog moeilijker dan de plicht om een naar verluidt de vrij nutteloze stoffen of chirurgische mondmaskers te dragen of om handgel te gebruiken, wat negeert dat Covidbesmetting bijna niet via het aanraken van oppervlaktes plaatsvindt. Over de duur van de maatregel om Coronapassen op te leggen zegt Brussels Minister Sven Gatz trouwens dat de Brusselse regering “van plan [is] om die coronapas ten laatste eind december weer af te schaffen”. Een automatische afschaffing ware beter geweest.

De komende jaren zullen er wel nog steeds Covidgevallen blijven opduiken, wat steeds als rechtvaardiging kan en zal worden gebruikt. Misschien kan een Covidmedicijn hier wel soelaas brengen.

De Covid-app biedt ook allerlei mogelijkheden om andere wilde dromen van bepaalde politici uit te voeren. Het is geen geheim dat een deel van de politieke kaste openlijk vijandig staat ten opzichte van reizen met het vliegtuig of van het eten van vlees. Ondertussen zijn Centrale Banken bezig met de ontwikkeling van digitale overheidsmunten, wat dan als rechtvaardiging kan dienen om moeilijk traceerbaar contant geld te gaan verbieden. Om nog maar van het Chinese sociaalkredietsysteem te zwijgen. Is het zo vergezocht om te denken dat de Covid-app hier voor overheden een bijzonder nuttige rol kan vervullen?

Misschien minder ver gezocht: wat als men nog enkel als “gevaccineerde” wordt beschouwd indien men een derde prik heeft gehad, zoals in Israel nu? Op dit moment is er wel wetenschappelijk bewijs dat Covidvaccins inderdaad maar voor een zestal maanden op volle kracht werken, maar wat als men medische handelingen als voorwaarde gaat opleggen waar er heel wat minder consensus over is? Het zou de eerste keer niet zijn dat de experts het toch niet allemaal perfect weten – getuige daarvan de chaos onder beleidsexperts in 2020 over de vraag of gewone mondmaskers nu al dan niet beschermen – zoals gezegd dus bijna niet, in tegenstelling tot FFP2 maskers.

Er is natuurlijk geen bewust plan om het allemaal in die voor de persoonlijke vrijheid ongunstige richting te doen evolueren, maar het gebeurt al snel “en stoemelings”, zoals men in Brussel zegt. Verregaande restrictieve maatregelen, zoals beperkingen om horeca en ziekenhuizen te betreden, die nauwelijks nut hebben voor de volksgezondheid, hebben geen plaats in een vrije samenleving.

De auteur Pieter Cleppe is hoofdredacteur van BrusselsReport, een nieuwe webstek die zich richt op nieuws en analyse met betrekking tot EU-politiek.