Nona Gaprindashvili, een van de beste vrouwelijke schakers ooit, heeft een rechtszaak aangespannen tegen Netflix wegens smaad voor de manier waarop er over haar gesproken wordt in de succesreeks The Queen’s Gambit. De 80-jarige Georgische stoort zich vooral aan het feit dat in de serie gezegd wordt dat ze nooit tegen mannen speelde, iets wat niet klopt.

The Queen’s Gambit was een jaar geleden een onverwachte hit op Netflix en wordt door veel vrouwelijke schakers geprezen voor de manier waarop de reeks de vrouwelijke hoofdrol Beth Harmon (Anya Taylor-Joy) toont. Toch is blijkbaar niet iedereen even blij met hoe The Queen’s Gambit vrouwen in de schaakwereld toont.

Nona Gaprindashvili heeft namelijk een 25 pagina’s tellende klacht neergelegd bij het Federal District Court in Los Angeles tegen Netflix. Daarin noemt ze de serie onder andere “feitelijk incorrect”, “zeer seksistisch” en “kleinerend”.

Mannelijke tegenstanders

Gaprindashvili stoort zich vooral een quote uit End Game, de laatste aflevering van de reeks, waarin we zien hoe Beth Harmon de fictieve Russische Grootmeester Viktor Laev verslaat. Na die zege zegt de commentator van die wedstrijd “Elizabeth Harmon is naar hun maatstaven helemaal geen belangrijke speler. Het enige ongewone aan haar is eigenlijk haar geslacht. En zelfs dat is niet uniek in Rusland. Er is Nona Gaprindashvili, maar zij is de vrouwelijke wereldkampioen en heeft nog nooit met mannen te maken gehad. Ik vermoed dat Laev daarom een gemakkelijke overwinning verwachtte, en helemaal niet het pak slaag dat Beth Harmon hem net gaf.”.

Dat laatste klopt echter niet. “Tegen 1968, het jaar waarin deze aflevering zich afspeelt, had ze geschaakt tegen ten minste 59 mannelijke schakers (28 van hen tegelijkertijd in één spel), waaronder ten minste 10 grootmeesters van die tijd”, merkt de klacht op.

Verschil met boek

Volgens haar verzweeg Netflix die prestatie echter bewust met het “goedkope” doel om “meer drama te creëren”. In het originele boek The Queen’s Gambit van Walter Tevis uit 1983 wordt namelijk wel vermeld dat Gaprindashvili tegen meerdere mannelijke Grootmeesters speelde, “alleen niet in een toernooi van dit niveau”. Na de release van de minireeks merkten heel wat kijkers op sociale media die fout al snel op.

De 80-jarige Nona Gaprindashvili liet zich in recente interviews eerder al negatief uit over The Queen’s Gambit. “Dit verhaal moet miljoenen vrouwelijke schakers inspireren, maar vernedert daarbij de enige vrouw die echt roldoorbrekend was in die tijd in de schaakwereld”, zei ze toen. Dat de Georgische een pioneer is alleszins niet overdreven. In 1978 kreeg ze namelijk als eerste vrouw ook de titel van Grootmeester.

Schadevergoeding

Gaprindashvili zou na de release van The Queen’s Gambit contact hebben opgenomen met Netflix over de leugen. Daarbij vroeg ze aan de streamingdienst om een publiek statement te maken waarin ze hun fout toegeven. Die weigerden dat verzoek echter en noemden de feiten “onschadelijk”.

“De valse verklaringen hebben Gaprindashvili persoonlijke vernedering, leed en angst veroorzaakt, evenals schade aan haar winsten en inkomsten, en haar voortdurende vermogen om haar professionele levensonderhoud in de wereld van het schaken op zich te nemen”, besluit de klacht. Om die verliezen en gemiste zakelijke kansen te compenseren eist de aanklacht 75.000 dollar (64.000 euro). Daarnaast vraagt Gaprindashvili nog eens 5 miljoen dollar (4,26 miljoen euro) schadevergoeding voor algemene schade die ze door de zaak heeft opgelopen.

Reactie Netflix

In een verklaring aan NBC News zei een woordvoerder van de streaminggigant: “Netflix heeft alleen het grootste respect voor mevrouw Gaprindashvili en haar illustere carrière, maar we geloven dat deze bewering geen waarde heeft en zullen de zaak hard verdedigen.”