Het wordt zo stilaan koud, guur en donker buiten en dan is er geen betere plek om je in te verschuilen dan die lekkere warme cinemazaal. Een extra plus is dat je er films kan kijken! En dat er, met de eindmeet van 2019 in zicht, de laatste weken heel véél films verschijnen. Deze week: een passieproject van Edward Norton waar hij twintig jaar aan werkte (als regisseur, scenarist, producer en acteur) en een film over passie en de maakbaarheid van de wereld.

Motherless Brooklyn: 20 jaar aan gewerkt, maar het geheel doet jammer genoeg iets te vrijblijvend aan

Weerbarstig en koppig, zo hebben we onze creatievelingen graag. Edward Norton geeft dezer dagen met Motherless Brooklyn een demonstratie van wat dat kan betekenen, want hij werkte in totaal 20 jaar aan deze film en was regisseur, scenarist, producer én hoofdacteur van dienst.

Het is dus al sinds 1999, toen de roman van Jonathan Lethem verscheen, dat Edward Norton gefascineerd raakte door het verhaal van Lionel Essrog (Edward Norton zelf), een privédetective die aan het syndroom van Gilles de la Tourette lijdt. Wanneer zijn baas en mentor Frank Minna (Bruce Willis) wil Lionel weten wie het heeft gedaan, en waarom.

Na eerst wat in het duister te hebben getast komt Lionel een groot complot op het spoor. Via Laura (Gugu Mbatha-Raw) leert hij dat stadsplanner Moses Randolph (Alec Baldwin) stelstalmatig de armere/zwarte buurten aan hun lot overlaat en zelfs laat platgooien om ‘vooruitgang’ te brengen in de rest van de stad New York. Parken komen niet in de armere buurten terecht en de brug die naar het nieuw aangelegde strand leidt, is te laag om een bus onderdoor te laten rijden.

Door het verhaal naar de jaren vijftig te vertalen in zijn scenario – terwijl de roman zich in het toenmalige heden afspeelde – leunt Norton sterk aan bij de film noir, bij de complotfilms en bij de agenten die met hun Stetson-hoeden en lange jassen al rokend door de straten van een duister New York lopen. De jazzy en vaak jachtige soundtrack die onder de scènes is geplaatst draagt bij aan die sfeer, maar toch weet Norton ons nooit echt helemaal in de juiste sfeer te brengen.

Het complot waarvan sprake is warrig verteld en de verwikkeling van Frank Minna in dit complot doet achteraf gezien nogal flauwtjes aan. Het mooiste vinden we Motherless Brooklyn nog als hij inzoomt op de onzekerheid van het hoofdpersonage. Lionel heeft het syndroom van Gilles de la Tourette (al kent hij zelf die benaming nog niet) en beweegt zich daarmee in de samenleving, maar nooit eerder hebben we een hoofdpersonage in een film zo vaak “sorry” horen zeggen. Snel, tussen twee zinnen in, als een verontschuldiging die voelt als een verplichting. In de voorbereiding van deze film heeft Norton heel wat mensen met Tourette ontmoet en geraadpleegd en de film heeft ook de goedkeuring gekregen van de Tourette’s Association of America.

Ook de allermooiste scène van de hele film speelt zich in dat kader af: tijdens een concert in een jazzclub (met Michael Kenneth Williams als trompettist) wil Lionel zich het liefst mogelijk achteraan in de club verbergen. Het is Laura die met hem vooraan gaat staan en met ‘m danst tijdens een prachtige Miles Davis-achtige versie van Daily Battles, de prachtsong die Thom Yorke van Radiohead schreef voor de film, met Flea van Red Hot Chili Peppers op trompet. Deze instrumentale versie is overigens het knappe werk van jazzmuzikant Wynton Marsalis en is ook op Spotify terug te vinden.

Er zitten dus zeker mooie momenten in Motherless Brooklyn en Edward Norton loopt geweldig te acteren. Alleen zijn die mooie momenten wat zeldzaam, te zeldzaam. Waar het precies aan ligt weten we niet, maar nu doet Motherless Brooklyn ondanks zijn nog altijd relevante thematiek (de stem van arme mensen wordt niet gehoord in een kapitalistische maatschappij) wat te vrijblijvend aan. Ons overheersende gevoel is: hier had meer ingezeten.

Score: 6/10

The Aeronauts: degelijkheid op alle vlakken

Uit The Aeronauts is dan weer alles uitgehaald wat er uit te halen viel. Het geheel overtreft nooit de degelijkheid, maar die degelijkheid levert wel aangenaam kijkvoer op. Felicity Jones en Eddie Redmayne zijn voor het eerst sinds The Theory Of Everything (2014) samen te zien en opnieuw vertolkt Redmayne een wetenschapper, zij het een minder alom bekende.

The Aeronauts speelt zich af in het Londen van 1862 en volgt James Glaisher, een wetenschapper, astronoom en meteorologist. Hij gelooft dus, kortom, dat het weer te voorspellen valt, als er maar wetenschappelijke patronen in terug gevonden kunnen worden, een overtuiging waar hij door zijn collega’s door wordt uitgelachen, want het weer, dat is nu eenmaal niet te voorspellen. Glaisher neemt de luchtacrobate en ballonpilote (vliegtuigen bestonden immers nog niet) Amelia Wren (Felicity Jones) met zich mee. We volgen hun reis samen, naar ongekende hoogten, en niet zonder gevaar.

De film is op ware feiten gebaseerd, maar heeft met die feiten wel een loopje genomen. James Glaisher is een echt bestaand wetenschapper geweest, Amelia Wren is echter bij elkaar verzonnen door de makers. In werkelijkheid was het een zekere Tracey Coxwell die samen met Glaisher de lucht inging en op 5 september 1862 hoger ging dan ieder ander mens op dat moment geweest was. Liever zagen de makers een vrouw op die plek – logisch in deze tijden – waarbij Amelia Wren symbool staat voor het symbool van verschillende andere vrouwen uit de pilotengeschiedenis.

Dat films soms een loopje met de feiten nemen is al langer bekend, alleen is het jammer dat het leeuwendeel van de kijkers zich daar nooit van bewust zal zijn. Dat die herinterpretatie van de feiten in de vorm van Felicity Jones komt, is dan weer een cadeau. De scène waarin zij het publiek op de plek en het moment van vertrek een show geeft, is een scène om in te kaderen. De film zorgt er goed voor dat we niet vergeten dat The Aeronauts ons meeneemt naar een wereld die nog heel erg te verkennen was, die nog maakbaar was, waarin nog heel veel onbekend en daardoor mysterieus was. Dat de wereld nog voor het grijpen lag.

Toch is het niet zo dat we nu ook te springen staan om op ballonvaart te gaan. Hier schrijft een bange wezel: liever dan op avontuur te gaan, kijken wij naar avonturenfilms. Net zoals we bij Arctic dachten “Waarom willen mensen dit doen?”, voelden wij ons veiliger vanuit onze cinemazetel tijdens The Aeronauts. Dat film alleen al dat gevoel kan meegeven, blijven wij wonderbaarlijk vinden.

Felicity Jones en Eddie Redmayne zijn twee acteurs die altijd presteren, die altijd voor de degelijkheid gaan. Dat is nu niet anders, alleen hebben ze ons ook nog nooit echt van onze sokken geblazen. Nu ook niet. Ondertussen zijn we er – bijna 160 jaar later ondertussen – wél achter waarom het bestuderen van weer en weerfenomenen zo belangrijk is. Er wordt allicht geen enkel element meer bepalend voor onze toekomst. Als Glaisher het nog geweten zou hebben, hij zou een gat in de lucht hebben gesprongen. Nu heeft zijn bestaan toch al 100’ entertainment opgeleverd. En een dagelijks weerbericht met Frank Deboosere.

Score: 7/10
The Aeronauts is slechts in een beperkt aantal zalen te zien. Kijk op de site van Cinenews na waar je de film kan bekijken.