Iedereen voelt op een bepaalde manier de financiële impact van de lockdown, maar de culturele sector is ongetwijfeld is ongetwijfeld één van de zwaarst getroffene. Een onderzoek van de Nationale Bank stelt dat de helft van de cultuurwerknemers die momenteel tijdelijk werkloos zijn, hun job te verliezen. Voor veel van die mensen bestaat er niet zoiets als een vervangend inkomen, wanneer ze op straat staan. Daarom vraagt de culturele sector in een open brief een gegarandeerd inkomen voor iedereen die regelmatig artistieke activiteiten verrichten in professionele context.
Volgens een rapport van Amplo, een Belgisch hr-bureau dat zo’n 18.000 professionals en bedrijven uit de cultuursector bedient, heeft de coronacrisis in de branche toegeslagen als “een atoombom”. Dat melden onder meer de kranten van De Persgroep. Het aantal contracten van de klanten van Amplo is in april 2020 met meer dan 79 procent gedaald ten opzichte van april 2019.
(Nationale Veiligheidsraad beslist straks over kappers, musea, markten, sport …)
Audiovisuele sector voorlopig minder zwaar getroffen
Het gros van de podiumkunstenaars, technici, machinisten, stylisten en het onthaalpersoneel had helemaal geen werk. Sommige grote cultuurhuizen zouden zelfs al beslist hebben om in 2020 helemaal geen voorstellingen meer te organiseren. In die subsector zou de werkloosheid dus zeker tot in december aanhouden.
In de audiovisuele sector was de daling, met 62 procent, een stuk lichter en zou het om een tijdelijke trend gaan. Zo worden de films en tv-series, waarvan de opnames voor de lockdown afgerond waren, momenteel in postproductie afgewerkt. Wanneer deze producties ingeblikt zullen zijn en de strenge lockdownmaatregelen nog steeds van kracht zouden zijn, zullen er ook in deze subcategorie weinig tot geen nieuwe contracten ondertekend worden.
Ook startte Thuis al met de voorbereidingen voor nieuwe opnames.
(Zo wil Ryanair vanaf 1 juli opnieuw vluchten organiseren.)
Freelance-model
Bovendien zijn heel wat medewerkers uit de cultuursector actief op freelance-basis, met een zelfstandigenstatuut dus. Het is gebruikelijk dat de contracten pas de dag voor de opdracht getekend worden. Daardoor kwam ongeveer de helft van de culturele freelancers niet in aanmerking voor steunmaatregelen van de overheid. Dat blijkt uit een onderzoek van VI.BE, het aanspreekpunt voor artiesten en de muzieksector in Vlaanderen.
Hun enquête werd ingevuld door 900 respondenten. Ook 69 procent van de zelfstandigen in bijberoep, een belangrijke groep in de Vlaamse muzieksector, komt niet in aanmerking voor steun van de overheid. Voor sommigen is steun zoeken bij het OCMW de enige optie en zelfs daar worden sommige culturele freelancers geweigerd.
Steun van De Keersmaecker en Angèle
De cultuursector vraagt daarom in ene open brief aan premier Wilmès (MR) om uitzonderlijke maatregelen door te voeren voor de branche. Culturele medewerkers vragen een gegarandeerd minimuminkomen, een onvoorwaardelijke verlenging van het recht op werkloosheidsuitkeringen voor wie daar recht op heeft in het kader van hun kunstenaarsstatuut, en financiële steun voor de culturele locaties zodat zij de coronacrisis kunnen overleven. De brief werd al ondertekend door 300 artiesten, onder wie Adamo, Adil El Arbi, Angèle en choreografe Anne-Teresa De Keersmaecker.
(Vakbonden van De Lijn dreigen met stakingen vanaf 18 mei.)
De brief van de cultuursector aan premier Wilmès (MR):
Mevrouw de Premier,
Dames en heren vertegenwoordigers van de regering,
In deze tijden van versoepeling van de lockdown en ondanks de talrijke alarmkreten die we al tot de regering hebben gericht, heeft de culturele sector momenteel geen enkel concreet vooruitzicht op herstel.
De duizenden werkers die in België van deze sector leven en waarvan wij deel uitmaken, hebben al bijna 60 dagen geen enkele duidelijkheid over de voorwaarden en de datum van de hervatting van hun professionele activiteit. Al bijna twee maanden lang zijn die werkende mannen en vrouwen hun jobs, voorziene projecten en inkomensbronnen kwijtgespeeld, in de meeste gevallen zonder de minste financiële compensatie, en de Commissie Sociale Zaken vindt het nog steeds niet dringend om daar iets aan te doen.
Wat gaat u doen voor de duizenden werknemers die hun brood verdienen met cultuur en die geen enkele andere keuze hebben dan thuis te zitten wachten tot het doek valt? Wat gaat u doen voor de miljoenen toeschouwers, luisteraars en lezers die nu al vrezen – en wie weet voor hoe lang – dat ze het zonder de culturele producties en evenementen, die hun dagelijks leven kleur geven, moeten doen?
Wij maken, schrijven, vertolken, produceren en verspreiden werken die miljoenen burgers hebben geholpen om de lockdown door te komen. Gezien de huidige context van onzekerheid en eenzaamheid, is dat een bijdrage die een verschil maakt.
Onze sector had al te lijden onder een structurele bestaansonzekerheid, die we voortdurend aan de kaak stellen. We beoefenen ons vak binnen een systeem dat tijdelijke arbeidsovereenkomsten, bijbaantjes, zelfredzaamheid en onbetaald werk in elkaar puzzelt. De enige reden waarom films, shows, concerten, tentoonstellingen en culturele evenementen blijven voortbestaan, is dat wij de sector al jaren lang uit alle macht in leven houden.
De collectieve beproeving die we in deze gezondheidscrisis doormaken, heeft benadrukt in welke mate de levensomstandigheden van mensen, hun gezondheid en hun lichamelijk en psychologisch welzijn geen tweederangs kwesties mochten zijn. Als er van de volledige natie gevraagd wordt inspanningen te doen, is dat niet om schema’s op te lappen die vandaag niet meer werken, maar om een samenleving met een meer menselijke economie tot stand te brengen. Cultuur moet daarin haar plaats hebben.
Deze gezondheidscrisis treft ons dubbel zo hard omdat de fysieke nabijheid van mensen noodzakelijk is voor onze productie- en distributiemethoden en dat telewerken technisch onmogelijk is. Het is waarschijnlijk dat een groot deel van onze activiteiten niet normaal, op een doorlopende en rendabele manier, kan worden hervat voordat er een vaccin beschikbaar is voor de bevolking.
Daarom vragen we u de werkelijkheid waarmee onze sector onlosmakelijk verbonden is onder ogen te zien en uw verantwoordelijkheid te nemen met beslissingen op lange termijn. Om het voortbestaan van de culturele sector te verzekeren dient u een uitzonderingstoestand af te roepen vóór het begin van de zomer, die voortduurt tot wij onze normale activiteiten kunnen hervatten.
Wij willen buitengewone maatregelen die een inkomen garanderen voor iedereen die kan aantonen regelmatig artistieke activiteiten te verrichten, voor de volledige duur waarin de crisis van invloed is en totdat we onze normale activiteiten kunnen hervatten.
Wij willen een onvoorwaardelijke verlenging van het recht op werkloosheidsuitkeringen voor degenen onder ons die daar recht op hebben in het kader van hun kunstenaarsstatuut, en dit tot ten minste een jaar na de officiële heropening van de culturele instellingen. Wij willen dat de jongste artiesten, die op het punt stonden het recht op werkloosheidsuitkeringen te verwerven, dat kunnen doen door hun door overmacht geannuleerde contracten mee te laten tellen.
Wij vragen een duidelijke analyse van de situatie van alle culturele locaties (theaters, bioscopen, concertzalen, tentoonstellingsruimtes …) en passende financiële steun opdat zij gedurende de duur van deze crisis ‘met verlies’ verder kunnen blijven bestaan, totdat ze hun normale activiteiten kunnen hervatten. Deze maatregelen zijn noodzakelijk om de toegang tot cultuur te behouden, met respect voor de veiligheidsvoorschriften en voor ieders gezondheid.
Het is tijd om de situatie onder ogen te zien en de artiesten en hun medewerkers in dit land een statuut voor te stellen dat hun vaardigheden waard is, evenals de nodige sociale bescherming om deze crisis te kunnen overleven. Daarzonder zullen de bijzondere bevoegdheden van deze regering hebben bijgedragen aan het in de steek laten van een deel van haar burgers en het bevorderen van een gevaarlijk maatschappelijk model waarin kunst –nochtans een waarborg voor democratie – niet langer haar plaats heeft.
Is dat waar deze regering verantwoordelijk voor wil zijn?