Een contact tussen de twee preformateurs, Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS), en de groene partijtop levert geen doorbraak op. Dat had ook niemand verwacht: de ecologisten zijn geen preferente partner. PS en N-VA mikken nog altijd op een van de liberale partijen. Vanuit de MR komen ondertussen steeds meer signalen dat ze niet bereid zijn de Waalse regering te verlaten, en dus over “alles willen praten”. Ook een constructie zonder Open Vld.

In het nieuws: Veel communicatie van Groen en Ecolo, na de meeting met het duo.

De details: Wat op voorhand al wel duidelijk was: de ecologisten gaan in principe echt geen coalitie maken met de ‘bubbel van vijf’.

• De Wever en Magnette werkten als preformateurs altijd op de liberale piste waarbij een van beide partijen gold en nog steeds geldt als ‘preferente partner’. Op basis daarvan is ook de nota geschreven. Het behoeft dus ook geen enkele verwondering dat de meeting van liefst vier uur met de twee leidende duo’s van de ecologisten, Jean-Marc Nollet (Ecolo), Rajae Maouane (Ecolo) en Kristof Calvo (Groen), (Meyrem Almaci belde in, ze was niet fysiek aanwezig) tot enige doorbraak kon leiden. Nollet onderbrak er zelfs z’n vakantie in de Alpen voor, de verwachtingen waren dus gespannen.
• Maar op veel enthousiasme kon men Nollet en Calvo toch niet betrappen, tijdens het vier uur durende gesprek. Volgens bronnen was onder meer de verwondering en lichte verontwaardiging over het fiscale luik van de nota bij de groenen groot. In ruil voor zeer verregaande sociale maatregelen, waaronder de versterking van de sociale zekerheid en de stijging van de pensioenen, verkreeg de N-VA immers een quasi vrije hand in de fiscaliteit.
• Daarbij zijn weliswaar een paar kleine symbooldossiers voor de PS opgenomen, zoals een vermogenswinstbelasting. Maar de fiscale essentie van de nota Magnette-De Wever is absoluut niet rood maar eerder blauw of geel-blauw.
• “Er zit een equilibrium in het sociaal-economische hoofdstuk wat betreft de uitgaven, vooral zoals de PS die wil, en de hervormingen in de fiscaliteit, vooral zoals de N-VA die wil. In de nota is dat doelbewust vaag gehouden om het lekproof te maken. Het kostte de groenen even om dat te decoderen maar toen de groene euro viel, was het duidelijk niet wat ze verwacht hadden”, zegt een goedgeplaatste bron. 
• Fiscaliteit was zeker niet het enige hoofdstuk waarover de groenen vragen hadden. Zo werd er lang gesproken over het openhouden van de jongste kerncentrales in Doel en Tihange, een dossier waar de groenen en met name covoorzitter Jean-Marc Nollet het zeer moeilijk mee hebben.
• Meermaals stelde die de vraag of elke andere van de vijf partijen in de bubbel van De Wever en Magnette daarmee akkoord gaan. Ter herinnering: ook CD&V maar ook cdH en sp.a zijn aan boord in die bubbel, en gaan dus akkoord, hoewel ze in het verleden felle voorstanders waren van een complete sluiting van de kerncentrales.
• Voor Ecolo is dit duidelijk een no pasarán, zelfs in die mate dat de Ecolo-covoorzitter op een bepaald moment voorstelde om het dossier van de kerncentrales “dan maar te regionaliseren”. Dat zou dan betekenen dat Tihange alvast kan sluiten: in Wallonië is immers een meerderheid voor die sluiting te vinden in het parlement. Of dit een serieus voorstel is, of eerder een speldenprik naar het zware communautair programma van De Wever en Magnette, laten bronnen in het midden.
• Dat het communautaire luik wringt en schuurt voor de groenen is geen verrassing. In hun officieel perscommuniqué van dinsdagavond waren Groen en Ecolo nog relatief gematigd. “Ook hebben wij grote bezorgdheden rond de communautaire voorstellen. Onze staatsstructuur is aan een update toe, maar de voorgestelde pistes dreigen ons land net complexer en minder efficiënt te maken. Het dreigt bovendien heel wat tijd en energie te vragen die we nodig hebben voor belangrijke maatschappelijke uitdagingen”, zo schreef men gisteren bij de groenen.
• Vanmorgen was Nollet op RTBF en LN24 alvast veel scherper. Hij had het over “de voorkamer van het confederalisme”, toen hij de nota omschreef. Dit is hoe hij de zaken scherp samenvatte: 
  • “Men praat van bicefale en tricefale entiteiten (twee of drie bevoegde ministers, red.) voor justitie, politie, veiligheid, binnenlandse zaken en werk.”
  • “De Wever heeft de zaken voorgesteld zoals onderwijs dat 20 of 30 jaar geleden ook zo werd geregeld federaal.”
  • “Alle artikelen van de grondwet moeten voor wijziging aangeduid worden, waaronder artikel 195 (dat de werking van de grondwet zelf regelt, red.).”
  • “Wat nog meer is, de regering zou beperkt zijn in de opdracht en tijd.”
  • “En dat terwijl België net nood heeft aan visie op lange termijn.”
• Komt daarbij dat ook het ecologische luik in de nota Magnette-De Wever ruimschoots onvoldoende is voor de groenen. Ook dat dient uiteraard niet te verbazen, maar is een punt dat de groenen vanochtend uitgebreid herhaalden in interviews. 
• Opvallend ook deze ochtend op Radio 1: Kristof Calvo bevestigde dat het “een sereen en constructief” gesprek was, “maar bij momenten pittig“. “Het is geen verrassing dat dit geen nota is om Groen in de regering te trekken. Dit is geen verwijt, maar het is nu aan de opdrachthouders om klare wijn te schenken.”
• Calvo noemde het duidelijk te vroeg om nu al echte onderhandelingen aan te vatten. “Vraag is of deze formule waarachtig is. Willen ze echt met ons samenwerken?”, zo stelde hij het.
• Belangrijk is om te noteren dat Groen, net als Open Vld bij de MR, zich stevig vastplakt aan Ecolo. “Het is samen uit, samen thuis“, zo zei Calvo. De dertien zetels van Groen in de Kamer volstaan in principe om een meerderheid te vormen zonder Ecolo, de meer radicale van de twee ecologische partijen, maar dat scenario is uitgesloten. 

De essentie: Voor het duo preformateurs was dit gesprek noodzakelijk, maar niet meteen om een coalitie te vormen met de groenen. 

• Belangrijk om te noteren is dat Ecolo coalitiepartner is van PS en MR in de Waalse regering. Een scenario waarbij de MR uit de Waalse regering geduwd wordt, circuleert immers in de Wetstraat. Daarvoor is het minstens nodig om vanuit het duo preformateurs gesprekken daarover op te starten en Ecolo ‘kort tegen de gilet te trekken’. Zij zijn immers coalitiepartner van PS én MR.
• “Het contact is zeer correct verlopen. Uiteraard gingen de groenen onze nota afwijzen. Het is ook typisch dat zoiets uren blijft duren met de ecologisten. Maar het essentiële is dat dit scenario van de Waalse regering nu geopend is“, zo stelt een bron dicht bij de onderhandelaars. 
• Het wordt steeds duidelijker dat Magnette en De Wever stevig aan elkaar gekleefd zijn en niet van plan zijn hun broos en hard bevochten akkoord nog fundamenteel te wijzigen. Het ‘kaartenhuis’ waarover De Wever het eind vorige week op Terzake had, toen hij het over dat akkoord had, en “waar de liberalen geen bowlingbal in mochten gooien”, is een redenering die evenzeer opgaat voor Ecolo en haar verbaal aanwezige voorzitter Nollet.
• Nollet kon dus inbeuken op het akkoord van de groten, zo veel hij wilde, maar veel beweging zal er niet komen. Opvallend was overigens dat covoorzitter Rajae Maouane nauwelijks tot geen inbreng had in het gesprek.
• Met een mogelijkheid om ook in Namen de poort te openen voor een ander coalitie voor minister-president Elio Di Rupo (PS), is dus een horde genomen voor het preformateursduo.
• Maar de puzzel wordt vooralsnog met de liberalen gelegd. Daarbij blijft de vraag of Open Vld dan wel de MR in de te vormen coalitie stappen. Afgeleid daarbij is er nog een tweede vraag dus: of Open Vld dan wel MR ook meteen hun aftocht moeten blazen uit de Vlaamse of respectievelijk Waalse regering. “Die zaken liggen vandaag open op tafel”, zo is het eerlijke antwoord van een onderhandelaar.

The big picture: Blijft de alliantie tussen MR en Open Vld standhouden? 

• Opvallend is dat Georges Louis Bouchez, de MR-voorzitter, waarover de afgelopen dagen klonk dat hij in een zelfopgelegde mediastilte zat, vandaag opnieuw spreekt in De Standaard: “De MR blijft tot het einde van de rit verbonden met Open Vld en omgekeerd. Wij hebben hetzelfde programma, waarom zou men dan met de ene een regering vormen en de andere niet? Tenzij niet de inhoud telt en er alleen politieke spelletjes worden gespeeld.”
• Dat Bouchez het nodig vond hierover te communiceren, is veelzeggend. Vanuit alle kieren en spleten van de Franstalige liberale partij komen namelijk boodschappen dat zij niet zomaar bereid zijn om hun plaats in de Waalse én federale regering op te geven. Vandaag is de MR ruimschoots bedeeld met niet alleen ministerposten (alleen al zeven federaal) maar ook met kabinetsmedewerkers, koks, chauffeurs en alle toebehoren die bij een regeringsdeelname horen. Dat hele legertje dreigt op straat te staan als de MR ook uit de Waalse regering wordt gebonjourd. Dat leidt tot de nodige zenuwachtigheid bij een pak Franstalige liberalen.
• Het handvol zetels van het cdH, dat federaal al in de bubbel van vijf zit, volstaat immers om samen met PS en Ecolo een nieuwe Waalse regering te vormen zonder liberalen. Politiek is in die zin ook vaak simpele wiskunde: zetels tellen, is belangrijk.
• Verschillende MR-excellenties in die Waalse regering gaven de afgelopen dagen signalen van empathie over de frustraties rond hun eigen voorzitter en diens manier van handelen. Tegelijk kwam ook de niet mis te verstane boodschap dat van een eeuwigdurende huwelijksgelofte met de Open Vld weinig sprake is. Zeker de PS kreeg al meermaals die signalen.
• Niet toevallig deed toenmalig partijleider Charles Michel (MR) er alles aan na de verkiezingen van mei vorig jaar, om zijn Franstalige liberalen uit het politieke isolement te halen, waar ze in verzeild geraakt waren. De intrede in de Waalse regering was daarbij erg symbolisch. Die opening dreigt nu compleet verloren te gaan, onder het voorzitterschap van Bouchez.
• “Het wordt hoe langer hoe duidelijker dat meerdere toonaangevende figuren binnen de MR eieren zullen kiezen voor hun geld en niet vastgeplakt zitten aan Open Vld. Als zelfs een Eurocommissaris moet worden ingeschakeld om dat signaal te brengen, weet je het wel”, zo is te horen in kringen rond het duo. 

En nu? Het duo preformateurs gaat onvermijdelijk op zoek naar een nieuwe grote ontmoeting, met de blauwe partijleiders.

• Binnen Open Vld is te horen over het scenario dat de MR hen zou lossen, dat dit “toch een wel erg voorspelbare spin is binnen het kamp van de preformateurs”. 
• Wel dient genoteerd dat de liberalen voorlopig nog altijd wachten op een nieuwe uitnodiging van de preformateurs. Gisteren was Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert even met vakantie, dus praktisch zou zo’n vergadering toch niet hebben kunnen doorgaan. Maar een vraag van Lachaert om elkaar te zien, dateert wel alweer van het weekend.
• Het lijkt de stilte voor de storm. Een nieuwe confrontatie met het duo Magnette-De Wever wacht ongetwijfeld voor de Vlaamse liberalen maar net zo goed voor de Franstaligen.
• Over de casting van de MR-delegatie bij dergelijke ontmoeting wordt ondertussen ernstig nagedacht bij de Vlaamse liberalen. Om maar te zeggen dat men er ook daar wel degelijk toch wel wat aan wil doen om tot een akkoord te komen. 
• Al is een mogelijk scenario waarbij de Open Vld in de oppositie belandt en uit de Vlaamse regering zou gegooid worden, niet per se onaantrekkelijk voor nieuwe voorzitter Lachaert. Die zou dan in de rol van oppositieleider zijn partij een nieuw elan kunnen geven en vooral fel begeerde politieke geloofwaardigheid voor de Vlaamse liberalen terugwinnen.
• Om maar te zeggen: veel angst is er niet bij de partijtop. Ook op vlak van ministerposten valt het mee: zowel Maggie De Block (Open Vld) als Philippe De Backer (Open Vld) zitten al veel langer met de eindigheid van hun uitvoerend mandaat in het hoofd. Enkel voor de kabinetsmedewerkers, en voor federale vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) zou het een wat zuur scenario zijn.
• Voor de Franstaligen liberalen is dergelijk vooruitzicht van oppositie veel en veel minder aantrekkelijk. Gretigheid om oppositie te voeren, bestaat er nauwelijks bij de MR. Bovendien ontbreekt het in de partij aan voldoende slagvaardige en verbaal sterke figuren om in te beuken op PS en N-VA. Immers: Bouchez zelf zit niet in de Kamer of het Waals Parlement maar slechts in het sterfhuis van de Senaat. Een scenario waarbij Open Vld aan de kant blijft en MR er toch in stapt federaal is dus zo ook absoluut niet uitgesloten: de afgrond dreigt veel meer aan Franstalige kant van het blauwe duo.