Acht jaar na de Arabische Lente lijkt een nieuwe burgeroorlog in wespennest Libië nu volop te zijn uitgebarsten. Het Libische Nationale Leger van commandant Khalifa Haftar rukt op naar de Libische hoofdstad Tripoli om de internationaal erkende regering omver te werpen. Die zittende regering heeft nu een tegenoffensief aangekondigd onder de naam ‘Vulkaan der Woede’. Er lijkt dus een ontknoping in de maak voor een conflict dat eigenlijk al duurt sinds 2011.
Een slag om Tripoli zou de apotheose zijn van het chaotische conflict in Libië, waar sinds de val van Khadafi in 2011 verschillende milities met elkaar strijden om de macht. Het land is sindsdien opgedeeld in een westelijk deel, bestuurd door een regering van nationale eenheid, en een oostelijk deel, gecontroleerd door generaal Haftar en zijn Libische Nationale Leger.
Zijn leger rukt momenteel op naar de Libische hoofdstad Tripoli om de internationaal erkende regering omver te werpen. Commandant Khalifa Haftar vindt dat hij zelf de enige is die de rust kan herstellen in Libië.
Maar wie is Haftar, en wat wil hij?
Khalifa Haftar was ooit de hoogste militair in Libië. Maar dat waren andere tijden, toen het land nog in de ijzeren greep was van zijn bondgenoot Kadhafi. Later, na een verpletterende nederlaag op het slagveld in buurland Tsjaad, raakte hij in eigen land uit de gratie en koos hij voor ballingschap in de VS.
Vanuit de VS werkte hij in de jaren ’80 en ’90 vaak mee aan pogingen om zijn voormalige bondgenoot Kadhafi van de troon te stoten. Dat is hem toen niet gelukt, maar na de omwenteling in 2011 keerde hij alsnog terug naar zijn geboorteland.
Na de revolutie in 2011 liet Haftar snel weten de nieuwe leider van het land te willen worden. Eerst nam niemand hem serieus maar hij is erin geslaagd om een grote machtsbasis op te bouwen.
Haftar staat op vijandige voet met de vele milities in het land én de islamitische regering in Tripoli. Hij is de sterke man in het oosten van het land met een eigen troepenmacht, die de schaduwregering in de stad Benghazi steunt. Hij geniet veel steun van landen als Egypte en Saoedi-Arabië vanwege zijn afkeer van de Moslimbroederschap, een politieke beweging uit Egypte die haar invloed in Libië probeert te vergroten.
Vorige week gaf Haftar zijn troepen het bevel om Tripoli te ‘bevrijden’. Haftar trekt met een leger naar hoofdstad Tripoli om de internationaal erkende regering omver te werpen. De troepen zijn opgerukt tot zo’n 20 kilometer ten zuiden van de hoofdstad.
Nekschoten, migranten en internationale diplomatie
Haftar staat niet bekend om zijn respect voor de mensenrechten. Het Internationaal Strafhof onderzoekt verschillende video’s waarin te zien is hoe tegenstanders van Haftar met een nekschot worden geëxecuteerd. Maar de Libische bevolking heeft genoeg van de chaos in het land. Dat Haftar weinig op heeft met mensenrechten nemen de Libiërs dan maar op de koop toe.
Veel mensen in Libië geloven dat Haftar de stabiliteit kan herstellen. De vraag is hoe de wind waait in de internationale diplomatie. De internationale gemeenschap heeft wel degelijk belangen in Libië, waaronder het reguleren van de immigratie richting Europese landen, de strijd tegen terrorisme en de olie die in het land gewonnen wordt.
Rusland is een bondgenoot van Haftar, maar de EU, met Italië voorop, heeft alle kaarten op de huidige premier in Tripoli, Fayez al-Serraj, gezet. In samenwerking met zijn regering heeft de EU de mensensmokkel min of meer onder controle weten te krijgen.
Maar het tij begint te keren. Frankrijk neemt Haftar al serieus als partner. Italië zou binnenkort ook met Haftar gaan praten, want Europa beseft steeds meer dat de regering in Tripoli geen stabiliteit kan brengen. Zelfs Europa heeft misschien liever een autoritair regime van Haftar, die tegenstander is van islamitisch extremisme, dan een land in chaos.
De Vulkaan der Woede
Maar eerst moet dus nog wat worden gevochten. De zittende regering in Tripoli heeft een tegenoffensief aangekondigd onder de naam ‘Vulkaan der Woede’. Premier al-Serraj van de door de VN gesteunde regering in Tripoli liet een militaire woordvoerder verklaren dat de operatie tot doel heeft alle steden in het land te zuiveren van illegale krachten. Al-Serraj verwijt Haftar dat hij het land in een nieuwe kringloop van geweld wil storten, en dat alleen persoonlijke motieven voor hem een rol spelen.
Beide partijen beschikken over gevechtsvliegtuigen, waarmee aanvallen worden uitgevoerd. Sinds donderdag zijn bij de gevechten 11 doden en 23 gewonden gevallen, meldt de door de VN gesteunde regering.
Gisteren werd gevochten bij het internationale vliegveld van Tripoli, dat niet meer volledig operationeel is, op zo’n 24 kilometer ten zuiden van de stad. Gisteren meldden Haftars troepen dat zij het vliegveld hadden ingenomen, net als diverse olievelden.
Haftars strategie
Dank zij een snelle opmars, verrassend genoeg niet via de kust maar via het zuiden ziet het ernaar uit dat Haftar er relatief goed voor staat en dat een snelle overwinning van de zittende regering, middels het tegenoffensief, niet waarschijnlijk is.
Haftar begon dat offensief vorige week vanuit het niets. Hij heeft banden met de andere regering van Libië, die in de oostelijk gelegen havenstad Benghazi zetelt. Ook een heel aantal milities in het oosten van Libië heeft zich bij Haftar aangesloten. Dat is zijn strategie. Als milities rond Tripoli nu naar hem overlopen, is het gedaan met de zittende regering. Maar: als milities juist de kant van de regering kiezen, kan dat de strijd enorm vertragen.
De Amerikaanse regering heeft intussen een deel van zijn militairen uit Libië teruggetrokken, gezien de onvoorspelbare situatie op de grond. De commando’s zijn in Libië om diplomaten te beschermen en assistentie te geven in de strijd tegen extremisten van al-Qaida en IS.