Nederland vervult een belangrijke functie voor de Russische gasgigant Gazprom. Omdat het energiebedrijf niet valt onder de sancties, is het momenteel een belangrijke overgebleven financier van de Russische overheid.

Dat schrijft de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) in een vandaag verschenen rapport. Volgens de onderzoeksorganisatie moeten Nederlandse dienstverleners en de overheid ervoor zorgen dat die geldstroom opdroogt.

Zestien Nederlandse dochters

Uit het onderzoek naar de aanwezigheid van Gazprom in Nederland blijkt dat het Russische gasbedrijf hier aanwezig is met minstens zestien vennootschappen.

De dochterbedrijven, grotendeels brievenbusvennootschappen, beschikten eind 2020 over een gezamenlijk vermogen van 26,5 miljard dollar (24 miljard euro). Dat jaar zouden de Nederlandse dochters 5,8 miljard dollar aan dividenden hebben overgemaakt aan het Russische moederbedrijf.

SOMO wijst erop dat de gegevens bovendien zijn gebaseerd op 2020, het meest recente jaar waarvan gegevens bekend zijn. Gezien de stijgende olie- en gasprijzen sinds dat jaar zijn de inkomsten en betalingen aan de Russische moeder de afgelopen jaren waarschijnlijk nog fors gestegen.

Financier Kremlin

Mede omdat de Russische staat de controlerend grootaandeelhouder van het bedrijf is, komt een belangrijk deel van die inkomsten terecht in de schatkist van het Kremlin.

Gazprom valt niet onder de sancties die de Europese Unie heeft afgekondigd als reactie op de Russische inval in Oekraïne. Volgens SOMO is Gazprom daardoor een nog belangrijkere financiële levensader voor het Kremlin geworden.

Winstuitkeringen en belasting

De onderzoeksorganisatie stelt dat de betalingen van 5,8 miljard dollar door de Nederlandse dochterbedrijven aan het Russische moederbedrijf overeen komen met 1,9 procent van de totale Russische staatsuitgaven.

Die Nederlandse betalingen komen overigens niet volledig bij de Russische overheid terecht. SOMO schrijft zelf dat het gasbedrijf slechts een klein deel van haar winst uitkeert aan haar aandeelhouders, waarvan de Russische staat dus de belangrijkste is. Wel is Gazprom volgens de onderzoeksorganisatie een van de grootste belastingbetalers in Rusland.

Bezittingen Gazprom bevriezen

SOMO roept Nederlandse betrokken partijen op om de dienstverlening aan Gazprom te staken. Zo moet de Nederlandse overheid er volgens de organisatie voor zorgen dat het bezit van Gazprom in Nederland tijdelijk niet verplaatst kan worden.

“Via ons belastingstelsel kan Poetin zijn oorlogskas blijven vullen. De stroom buitenlandse valuta naar Rusland moet direct worden ingedamd, bijvoorbeeld door het bezit van Gazprom in Nederland te bevriezen”, zegt onderzoeker Rodrigo Fernandez van SOMO.

“Dat kan door de verkoop van bezittingen van Nederlandse bedrijven met een Russische eigenaar per direct tijdelijk te verbieden.”

In bredere zin vindt de onderzoeksorganisatie dat de Nederlandse overheid het beleid rond brievenbusfirma’s die zijn bedoeld om vermogen weg te sluizen en belasting te ontwijken moet heroverwegen.

Dienstverlening stopzetten

Ook juridische en zakelijke dienstverleners van Gazprom als advocatenkantoor Houthoff, trustbedrijf Intertrust en accountantskantoor PricewaterhouseCoopers (PwC) moeten hun dienstverlening staken of gestaakt houden, vindt SOMO.

Houthoff en Intertrust hebben al laten weten hun Russische klanten af te stoten, PwC deed dat nog niet. Het accountantskantoor verleent volgens het rapport diensten aan alle zestien onderzochte Nederlandse vennootschappen van Gazprom.

PwC en het ministerie van Economische Zaken konden vanmiddag nog niet reageren op de aanbevelingen van SOMO.

(kg)