De kans bestaat dat je het woord nog nooit gehoord hebt, maar je weet perfect wat het is. Phubbing is het fenomeen waarbij mensen, wanneer ze bij andere mensen zijn, op hun gsm zitten. Of dat nu is om simpelweg een berichtje te lezen, of om nog eens door Instagram te scrollen, het is ergerlijk, maar toch maak je je er schuldig aan. Daar wil Telenet nu iets aan doen.

Je bezighouden met iets dat je enorm stoort als je anderen het ziet doen, het lijkt onlogisch en hypocriet. Maar je maakt je er zeker ook schuldig aan. Of het nu is wanneer je samen met je ouders voor de televisie zit of wanneer je met je vrienden op café zit. De verleiding is enorm groot om toch eens op je gsm te kijken. En je bent daar heus niet alleen in.

Phubbing

De kans is groot dat je nog nooit van de term phubbing hebt gehoord. Maar het is een fenomeen waar je dagelijks mee te maken krijgt. Professor in de Communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Tilburg, Mariek Vanden Abeele, legt het uit als volgt: “Phubbing is een samentrekking van twee Engelse woorden: phone (telefoon) en snubbing (iemand negeren). Die samentrekking is ooit door een marketingbedrijf bedacht en eigenlijk opgepikt als het begrip om te verwijzen naar het gebruiken van je telefoon tijdens sociale interacties. Dus tijdens face-to-facegesprekken.”

Phubbing zorgt voor een nieuwe soort van sociale interacties. “Het is eigenlijk een heel interessant onderwerp, omdat ons smartphonegebruik toch nog steeds sociaal gericht is. Denk dan aan WhatsApp, Facebook Messenger en andere sociale media. Het grootste deel van onze interacties op onze smartphone gaan eigenlijk naar dat sociale gebruik. En daardoor ontstaat er bij phubbing dus eigenlijk een heel interessante situatie, waarbij we in een sociale interactie zitten, face-to-face, maar we toch ook in sociale interacties zitten via onze smartphone. We zijn zo eigenlijk aanwezig in een echt gesprek, maar tegelijkertijd zijn we ook virtueel aanwezig in een virtueel gesprek of in een virtuele interactie.”

Storend

Bij phubbing ben je dus eigenlijk aanwezig in twee gesprekken tegelijk, omdat je zowel in een face-to-face-interactie bent, maar tegelijk ook bezig bent met een virtuele interactie op je gsm. En dat heeft natuurlijk ook gevolgen voor de kwaliteit van je face-to-facegesprek. “Dat hangt samen met het begrip absent present. Dat betekent dat we aanwezig zijn, maar eigenlijk zijn we niet echt aanwezig. En dat is natuurlijk een interessante observatie. Wat doet dat eigenlijk met die aanwezigheid in het echte gesprek, wanneer we eigenlijk tegelijkertijd aanwezig zijn in een virtueel gesprek.”

Je kan het al raden, phubbing heeft wel degelijk een impact op de gesprekskwaliteit. “De effecten worden door verschillende onderzoeken aangetoond”, zo stelt professor Vanden Abeele. Zij heeft dan ook verschillende studies gedaan naar dit fenomeen, waaronder experimenten waarbij een groep met ‘undercover phubbers’ geobserveerd werd.

Uit het onderzoek kwam een relatief eenduidig resultaat. “Het face-to-facegesprek wordt als minder kwaliteitsvol ervaren door de gesprekspartner wanneer de ander met z’n smartphone in de weer is. Die gaat je ook als minder beleefd ervaren, als minder aandachtig ervaren, de relatiekwaliteit daalt, … Er zijn dus allerlei negatieve gevolgen van dat telefoongebruik tijdens een sociale interactie.”

Negatieve gevolgen

Die negatieve gevolgen zijn tweeledig. Enerzijds kan je gesprekspartner je zien als onbeleefd. “Je verwacht dat je met je volledige aandacht bij het face-to-facegesprek bent. En phubbing wordt dan gezien als er niet met je volle aandacht bij zijn.” Anderzijds is er ook een gevoel van sociale afwijzing. “Wanneer je aan het WhatsAppen bent met een virtuele andere dan is dat eigenlijk een sociale interactie waarvan je face-to-facegesprekspartner buitengesloten is. En dat kan dan gevoelens van sociale afwijzing opwekken.” Als je gesprekspartner constant in de weer is met zijn of haar smartphone, dan kan dat er dus voor zorgen dat je het gevoel krijgt dat je niet interessant genoeg bent.

En da’s natuurlijk niet zomaar, want phubbing zorgt wel degelijk voor een verlies aan aandacht. “Als je aan het phubben bent, ben je eigenlijk aan het multitasken. We weten dat we eigenlijk niet echt kunnen multitasken. Dus sowieso valt er ook wel iets over te zeggen dat we effectief minder aanwezig zijn in het gesprek wanneer we aan het phubben zijn.”

8 op de 10 Belgen phubt

Telenet heeft, geadviseerd door dr. Mariek Vanden Abeele, een onderzoek uitgevoerd bij 1.000 Belgen. Daaruit wordt duidelijk dat we in een tweestrijd zijn met digitale media. Professor Vanden Abeele legt het uit als volgt: “Enerzijds geeft één op de twee Belgen expliciet aan dat digitale media bijdragen tot hun dagelijks welzijn. Gebruikers gaan er over het algemeen mee akkoord dat digitale media hen helpen een actief leven te leiden, een verrijking zijn van hun sociale leven en een onuitputbare bron zijn van interessante informatie. Anderzijds is het ook voor meer dan 60 procent van de Belgen een prioriteit om hun schermtijd onder controle te houden. Eén op de vier geeft aan dat hun pogingen om smartphonegebruik terug te dringen, mislukken. Ze kunnen vandaag de dag dus bijna niet meer zonder digitale media, maar zoeken tegelijk een gids die aangeeft hoe slimme technologie op een goede manier te gebruiken.”

Uit het onderzoek bleek verder dat acht op de tien belgen regelmatig te maken krijgt met phubbing. Daarnaast geven ook zeven op de tien Belgen toe dat ze zich er zelf ook weleens schuldig aan maken. Tot slot stelt de helft van de ondervraagden ook dat hun vrienden en familie er wel eens over klagen dat ze te veel op hun smartphone zitten.

Verslaafd aan onze gsm?

Je kan dus ergens stellen dat we met z’n allen verslaafd zijn geworden aan onze smartphone. Ook daar heeft professor Vanden Abeele een verklaring voor. “Een smartphone is een voortdurende bron van beloningen, van allerlei verschillende beloningen. We krijgen bijvoorbeeld informatie, maar ook sociale bevestiging. En door die beloningen creëren we een soort van gewoontegedrag. Omdat we leren dat elke keer we die telefoon open doen, dat er daar een beloning voor ons klaarligt in de vorm van een nieuw berichtje, een notificatie of een nieuwe statusupdate.”

En daardoor is het ook zo verleidelijk om zelfs tijdens een gesprek toch even naar onze smartphone te kijken. “We hebben eigenlijk gewoontegedrag aangeleerd. En een eigenschap van gewoontegedrag is dat we het voortdurend doen, zonder er echt bij na te denken. Daardoor gaan we dus ook in sociale settings dat gewoontegedrag stellen zonder er eigenlijk sterk bij stil te staan dat we het aan het doen zijn.”

Phubbing tegengaan?

Moeten we onze gewoontes dan aanpassen om minder op onze smartphone bezig te zijn? Of zijn er andere methodes om phubbing tegen te gaan? Volgens Vanden Abeele moeten we ons niet te veel zorgen maken. “Ik denk dat mensen wel een bewustzijn hebben van de context waarin phubbing kan en de context waarin het niet kan. Ik denk dat mensen wel tot op zekere hoogte hun telefoongebruik kunnen beperken. Mocht het echt een heel groot probleem zijn, dan zouden we dat wel zien. Toch zijn mensen nog steeds in staat om vrienden te hebben en relaties te hebben enzovoort. Dus daarover hoeven we geen paniek te zaaien.”

Of je je smartphone wel of niet kan gebruiken, hangt af van de context. En dat is iets dat je zelf kan aanvoelen. “Mensen zijn tot op grote hoogte wel in staat om hun eigen gedrag te reguleren als je een sollicitatiegesprek hebt dan moet je je telefoon uiteraard niet bovenhalen. Of als je een heel gevoelig gesprek hebt met een vriend die zijn hart aan het uitstorten is. Mensen voelen wel welke settings gepast zijn en welke niet.”

Tolerantie tegenover phubbing

Daarnaast is er ook een verschuiving binnen de samenleving. “Jongeren zijn veel toleranter ten aanzien van phubbing dan oudere mensen. Dus we kunnen ook wel veronderstellen dat naarmate de tijd vordert de verwachtingen omtrent wat beleefd is en wat onbeleefd is ook wel wat zullen opschuiven.”

Het is een geval van aanvoelen, maar ook van afspraken maken. “Ik denk dat het belangrijk is dat we communiceren en afspraken maken met onze eigen vrienden, familie of werkomgeving over wanneer het wel of niet kan. En als er duidelijke grenzen zijn, dan wordt het ook makkelijker om die zelfregulering toe te passen. Want dan weet je gewoon: ‘Oké, in deze context kan het gewoon niet, is het niet aanvaard. Nu moet die telefoon weg’. Als je het er dan moeilijk mee hebt, dan kan je maatregelen treffen, je telefoon aan iemand anders geven of in de schuif leggen of uitzetten. Dan kan je ernaar handelen.”

Phub’d

Telenet heeft nu, als onderdeel van #TelenetGo, een app gelanceerd om phubbing onder de aandacht te brengen. Deze app heet Phub’d en kan je downloaden in de App-store voor iOS-toestellen en op Google Play voor Android.

Met deze app kan je ervoor zorgen dat wie z’n smartphone vastneemt tijdens een gesprek, daar op gepaste wijze voor gestraft wordt. De strafjes zijn vooral ludiek, zoals een paar rondjes rond de tafel lopen of spreken met een Duits accent. Of de app echt een einde gaat maken aan phubbing, betwijfelt Mariek Vanden Abeele, maar ze ziet het wel als een goede manier om het begrip bekender te maken bij het grote publiek. “De app van Telenet is natuurlijk ludiek bedoelt. Het heeft niet als doel om een groot maatschappelijk probleem de wereld uit te helpen. Maar ik denk dat de campagne zeker zinvol is om de mensen te laten stilstaan bij dat soort van vragen. Doe ik dit zelf? Vinden mijn vrienden en familie dit eigenlijk storend? Kunnen we afspraken maken rond wanneer het wel of niet kan?”