De Belgische gevangenissen zitten voller dan ooit, met meer dan 13.700 gedetineerden terwijl er slechts plaats is voor iets meer dan 11.000. Deze overbevolking zorgt niet alleen voor schrijnende toestanden in de gevangenissen, maar ook voor uitgestelde opsluitingen van duizenden veroordeelden. Minister van Justitie Annelies Verlinden wil daar nu verandering in brengen met een tijdelijke wet die inzet op alternatieve straffen en vervroegde vrijlating.
De huidige situatie in de Belgische gevangenissen is nijpend. Door het capaciteitsprobleem moeten sommige gevangenen op de grond slapen. Daarnaast wachten zo’n 4.000 veroordeelden, van wie de straf al is uitgesproken, nog steeds op hun opsluiting. Het nieuwe wetsvoorstel van Verlinden moet deze druk verlichten door alternatieven voor detentie te stimuleren.
Meer vervroegde vrijlating en elektronisch toezicht
De kern van het wetsvoorstel: voor veroordelingen tot drie jaar krijgen alternatieve straffen zoals elektronisch toezicht voorrang. Rechters moeten hun beslissing om gevangenisstraf op te leggen voortaan extra motiveren, en bij straffen onder zes maanden moeten ze verplicht alternatieven voorstellen.
Daarnaast voorziet de wet in een ruimere toepassing van vervroegde vrijlating. Wie tot drie jaar of minder veroordeeld is, kan al na een derde van zijn straf vrij komen, eventueel onder elektronisch toezicht. Voor langere straffen van meer dan zes maanden kunnen gevangenisdirecteurs advies geven over een vervroegde vrijlating. Uitzondering blijft voor veroordeelden wegens terrorisme of seksuele misdrijven.
Extra beperking na tragisch incident
Het wetsvoorstel werd intussen aangepast na een dramatisch geval in Houthalen-Helchteren, waar een voorwaardelijk vrijgelaten man zijn vriendin in brand stak. Naar aanleiding daarvan is een belangrijke wijziging doorgevoerd: daders van ernstige misdrijven zoals huiselijk geweld, incest en kindermisbruik kunnen hun straf niet thuis uitzitten onder elektronisch toezicht, zelfs niet met instemming van het slachtoffer.
Het herziene wetsvoorstel ligt nu klaar om door het volledige parlement goedgekeurd te worden.