The Farewell, de doorbraakfilm van regisseur Lulu Wang werd vertoond op Film Fest Gent tijdens de eerste week. De film gaat over afscheid. De Chinees-Amerikaanse cineaste dook in haar eigen familieverleden om een emotioneel portret te schetsen over curieuze tradities, langeafstandsrelaties, botsende culturen en verwrongen identiteiten. Wanneer kleindochter Billi uit de VS te horen krijgt dat haar geliefde Chinese grootmoeder Nai Nai op sterven ligt, wil de werkloze dertiger haar meteen opzoeken. Haar ouders zien dit niet zitten want zelf weet Nai Nai niet dat ze terminaal is, en dat wil de familie zo houden. In de VS was dit tedere familiedrama dé pers- en fijnproevers-hit van 2019. Wij spraken met regisseur Lulu Wang over The Farewell.

Is The Farewell een autobiografische film?

Lulu Wang: “Ja, heel persoonlijk.” 

Je bent dus geboren in China en op jonge leeftijd naar de VS verhuisd.

“Dat klopt.”

Is het voor jou dan, net als bij het hoofdpersonage Billi in The Farewell, moeilijk om te balanceren tussen westerse en oosterse, of Chinese cultuur?

“Niet echt, want ik zit mijn hele leven al in die situatie. Dat is gewoon wie ik ben.”

Ga je vaak terug naar China?

“Om de zoveel jaren keer ik terug, maar nu ga ik vaker terug naar China.”

Amerikaans-Chinese coproductie

Omdat je film ook in China uitgegeven wordt? Dat is vrij zeldzaam, niet?

“Inderdaad. We vroegen aan om een Amerikaans-Chinese coproductie te mogen doen en dat is geaccepteerd. In China heb je quota die het aantal buitenlandse films moeten inperken. Doordat we niet beschouwd worden als buitenlandse film is het voor ons veel gemakkelijker om toegang te krijgen tot de Chinese markt.”

Awkwafina uit Crazy Rich Asians

Waarom koos je om de actrice Awkwafina te casten voor de rol van het hoofdpersonage Billi? Ze is bekend voor meer ludieke rollen zoals Crazy Rich Asians, The Farewell is een meer dramatische film.

“Ik had al beslist om haar te casten voor Crazy Rich Asians uitkwam. Ik kende haar niet van die rollen, maar ik kende wel haar rapmuziek, haar video’s en haar comedy. Ze had het script gelezen en we zijn samen koffie gaan drinken. Ze kon zich echt vinden in het verhaal, want ze was opgevoed door haar eigen Chinese grootmoeder. De auditievideo, die ze me opstuurde, was erg goed en rauw.”

Geen religieuze film

Gaat de film op een bepaalde manier ook over het overwinnen van de angst voor de dood?

“Niet per se over de angst, maar wel over hoe je tegen iemand vaarwel zegt van wie je houdt, iemand die je niet wil verliezen. Het gaat ook over wat je van hen overhoudt, nadat ze gestorven zijn. Ik denk dat dat zowel past bij het overlijden van onze voorouders als bij emigreren en reizen. Je komt van één bepaalde plek en gaat naar een andere plaats.”

“Uiteindelijk gaat het over het feit dat we de ziel van onze voorouders en geliefden verder dragen, zelfs als ze er niet meer zijn, waar dan ook ter wereld. Dat is ook de reden waarom we graven bezoeken en begrafenissen houden. Ik zou zeker niet zeggen dat The Farewell een religieuze film is, eerder spiritueel. Niet op een oosterse of westerse manier, maar op een menselijke manier. Wij hebben allemaal geliefden rondom ons verloren en zullen er nog verliezen. De vraag is hoe je hen daarna bij je houdt.”

Muziek zegt wat personages niet kunnen

Een heel opvallend en aanwezig element in The Farewell is de muziek. Zit daar een bepaalde betekenis in?

“Voor mij was het belangrijk om met de muziek uit te drukken wat de personages willen zeggen, maar niet kunnen zeggen. Ze mogen niet huilen in het openbaar, ze mogen hun gevoelens niet tonen. De muziek vertegenwoordigt hun gehuil, hun inwendige emoties. Het was altijd al mijn idee om met een koor te werken. Het was geïnspireerd door het oud-Griekse koor. Dat staat symbool voor de samenleving, de gemeenschap, familie. Dat zijn in feite de stemmen van de samenleving. Het hoofdpersonage Billi is een individu, maar ze voelt heel hard de druk van cultuur en van de maatschappij. Die stemmen, dat koor staan voor de druk die ze voelt.”

Ongemakkelijke bruiloft

Eén van de grappigste scènes van de film was die van het huwelijksfeest. Heb je zelf ervaring met awkward speeches en karaoke voor een zaal van honderd man?

“Ja, ik vind bruiloften altijd best ongemakkelijk, zeker interculturele bruiloften, waarbij iemand de nuances niet begrijpt. Je hebt dan heel veel lagen van misverstanden. Maar ik vond het wel betekenisvol dat Billi en haar vader in de film een Amerikaans liedje zongen. Dat is waar zij mee opgegroeid is. De bruid en bruidegom zingen een Japans liedje, want de bruid komt uit Japan.”

Stereotypes langs beide kanten

Worden mensen met een Aziatische achtergrond volgens jou nog veel gestereotypeerd in het westen?

“Er zijn nog veel stereotypes en misverstanden aanwezig, want Aziaten worden niet genoeg vertegenwoordigd in de media. Ik denk ook dat Amerikanen vaak verkeerd afgespiegeld worden in China. Als ik terugkeer naar China en zeg dat ik Amerikaans ben, zeggen ze dat ik er niet Amerikaans uitzie. Zo ging dat ook in de film. Zelfs hun idee (dat van de Chinezen, red.) van hoe een Amerikaan eruitziet, is beïnvloed door Amerikaanse media. Dat komt doordat de Amerikaanse media de volledige Amerikaanse samenleving niet weergeeft.”

Identiteit als evoluerend gegeven

De oma in The Farewell doet ook een speciale dans om tot rust te komen. Is dat een soort vechtkunst?

“Nee. Dat is gewoon wat mijn oma doet. Mensen herkennen er allerlei zaken in, maar het heeft niets te maken met een bepaalde traditie.”

Billi lijkt heel wat heimwee te hebben naar de Chinese cultuur. Verliest een mens volgens jou een deel van zijn identiteit door op zo’n jonge leeftijd te verhuizen naar een land met een radicaal andere cultuur?

“Ik denk dat identiteit altijd evolueert. Als immigrant moet je opzoek gaan naar een nieuwe identiteit. Betekent dat dat er iets verloren is gegaan? Ik denk het niet, want identiteit is verbonden met wie je bent. Volgens mij is er wel een gevoel van losgemaakt zijn van je roots, maar ik denk niet dat je je identiteit verliest, want identiteit is een combinatie van al je ervaringen. Je kan dat niet verliezen. Mijn identiteit is bijvoorbeeld die van een immigrant, iemand die beide identiteiten heeft.” 

“Je verliest misschien bepaalde aspecten van je identiteit, maar er komen andere in de plaats. Mijn identiteit is misschien niet 100 procent Chinees, het is nu maar 20 procent Chinees, maar ik besta ook voor 80 procent over een andere identiteit. Of dat nu Amerikaans of Europees is. Ik heb lang in Europa gewoond, in Berlijn meer bepaald, dat is ook een deel van mijn identiteit. Telkens wanneer ik ergens heen reis, wordt dat een deel van mijn identiteit. Wanneer je verhuist naar een ver land, verlies je inderdaad een bepaalde verbondenheid met het thuisland van je ouders en grootouders, maar je krijgt er ook een meer internationaal perspectief door.”

Kwam dat ook tot uiting in de film?

“In de film gaat het over het feit dat ze niet eens beseft hoe anders ze is dan haar familie tot ze in die situatie geduwd wordt. Als je gewoon aan tafel zit en hen mist, denk je niet meteen aan de verschillen. Maar wanneer de oma ziek wordt, beseft ze dat haar familieleden uit andere werelden komen. Ze zien zaken compleet anders en dat wou ze in het begin veranderen. Dat is haar intuïtie. Uiteindelijk draait het allemaal om het begrijpen langs twee kanten.”

The Farewell is eind 2019 de in Belgische zalen te zien.