Pinkpop, dat dit weekend plaatsvindt in Nederlands Limburg, en ook traditiegetrouw veel Belgische festivalgangers trekt, heeft zoals andere jaren ook dit jaar weer bliksemafleiders op het terrein geplaatst. Ruim veertig in totaal. Dat helpt wel een beetje volgens bliksemspecialist Guus Pemen, maar hij vindt dat festivalgangers toch onvoldoende beschermd worden tegen blikseminslagen. Maar het terrein vol palen zetten of er zelfs een metalen netwerk over spannen, hoe realistisch is dat?

Afgelopen weekend was het op Rock am Ring voor het tweede jaar op rij prijs. We stonden er zelf tussen toen noodweer en bliksem toesloegen (Lees: “Dit was angstwekkender dan Pukkelpop” en Na wat er afgelopen weekend gebeurde op Rock am Ring hangt er een donkere wolk boven muziekfestivals) Meer dan tachtig gewonden vielen er door die bliksem. Iemand moest gereanimeerd worden, anderen ondervonden nog uren hartritmestoornissen bijvoorbeeld. Voor Pinkpop zien de weersvoorspellingen er voorlopig iets beter uit, hoewel er zeker zaterdag en zondag wel degelijk een grote kans is op onweer dat plaatselijk opnieuw fel kan zijn.

De lucht werd zwart

Pinkpop-organisator Jan Smeets is ervan overtuigd dat Pinkpop prima is voorbereid op slecht weer. “We zijn al jaren op onweer voorbereid. In 1979 hebben we enorm zwaar onweer gehad op Pinkpop. Ik kan me de situatie herinneren van het optreden van Elvis Costello. De lucht werd zwart, er vielen blokken ijs uit de hemel, maar na een uur scheen de zon weer. Toen waren er geen apps, voorspellingen etc. Dat is ook goed gekomen.”

Maar …

Maar Guus Pemen, universitair hoofddocent aan de Technische Universiteit Eindhoven en een heuse bliksemexpert, waarschuwt toch dat je daarmee de dreiging niet echt wegneemt.

Om het publiek bij grootschalige openluchtfestivals beter te beschermen tegen blikseminslag zouden er extra maatregelen moeten worden genomen, daar pleit hij ondertussen al een tijdje voor. Volgens Pemen bieden de bliksemafleiders die op geluidstorens en podia zijn aangebracht onvoldoende veiligheid voor een mensenmassa.

Ben in Landgraaf bij @pinkpopfest, op het terrein zijn zeker veertig bliksemafleiders die de grond ingaan pic.twitter.com/0TlC4IJdZu

— Martijn vander Zande (@vanderzande) 6 juni 2016

Net boven je hoofd?

De bezorgdheid van Pemen werd twee jaar geleden gewekt toen Pinkpop werd bedreigd door noodweer. “Tienduizenden mensen stonden op een open terrein. Het was meer geluk dan wijsheid dat daar niets ernstigs is gebeurd”, zegt Pemen.

Om festivalbezoekers beter te beschermen zouden er geaarde metalen palen op een festivalterrein kunnen worden geplaatst, zegt Pemen. “Hoe meer palen, des te kleiner de kans dat iemand wordt geraakt.” Een andere mogelijkheid is volgens hem het spannen van een netwerk van metalen draden boven het publiek. Extra maatregelen ziet Pinkpopbaas Smeets niet zitten. “De bescherming tegen blikseminslag is uitbesteed aan een deskundig bedrijf, dat alle tenten en masten voorziet van geaarde bliksemafleiders. Dat voldoet. In al die jaren is bij ons nog nooit iets gebeurd met onweer”, reageerde Smeets op de waarschuwing van Pemen.

Kosten

Een medewerkster van het bedrijf dat de bliksemafleiders aanlegt voor Pinkpop zegt geen toegevoegde waarde te zien in het plaatsen van metalen palen of een netwerk van kabels. Want: “Als je het risico helemaal tot nul wil reduceren dan ga je kosten maken die niet kunnen worden opgebracht door een popfestival.”

Pemen langs zijn kant benadrukt dat technische middelen, zoals bliksemafleiders, het risico op ongelukken verminderen, maar niet helemaal weghalen. “Je moet natuurlijk alles inzetten om het risico te verminderen. Maar neem bliksemafleiders: wil je daarmee een hoge mate van veiligheid creëren, dan zul je iedere tien meter een afleider moeten plaatsen.” Maar: “Dat is de theorie, die vaak in de praktijk heel lastig uit te voeren is”, moet hij erkennen.

Doorzettingsmacht van de burgemeester

De burgemeester van Landgraaf, Raymond Vlecken, laat ondertussen weten dat hij wel degelijk kan beslissen het Pinkpop-festival stil te leggen bij serieuze dreiging of na een incident als op het festival Rock Am Ring in Duitsland. “Het kan niet dat je een festival afgelast op basis van de weersvoorspellingen”, zei Pinkpopbaas Jan Smeets deze week in het L1-programma Avondgasten.

Tijdens Pinkpop staat Vlecken voortdurend in contact met de festivalorganisatie en de hulpdiensten. In 2014 werd het festival na overleg met alle partijen al eens tijdelijk stilgelegd wegens noodweer. “Als noodweer wordt aangekondigd beslist eerst de organisatie in goed overleg over stilleggen, maar toen destijds de dreiging reëler werd, kwam de bestuurlijke opschaling naar GRIP3. Dan heeft de burgemeester de doorzettingsmacht.”

Pinkpop krijgt dit weekend te maken met buien. Vrijdag is het nog droog met een mix van wolken en zon. Zaterdagochtend neemt de bewolking toe en ’s middags stijgt de kans op buien. Daarbij is ook kans op een onweer. Dat is ook het scenario voor zondag. Tussendoor laat de zon zich af en toe zien. De middagtemperatuur ligt tijdens het Pinkpopweekend rond 20 graden.

Code geel, code huppelepup

Het is niet de eerste keer dat Smeets het gevaar van noodweer wegrelativeert. “Code geel, code huppelepup, in 1979 kwamen er hagelstenen uit de lucht zo groot als duiveneieren en bestonden er nog niet eens mobiele telefoons”, zei hij vorig jaar toen meteorologen waarschuwden dat er noodweer op komst was en een code geel uitvaardigden.

De rapporten en evaluaties na Pinkpop 2014 waren ook behoorlijk vernietigend. Toen werd het publiek op het festivalterrein overvallen door zware regenval en harde wind. Onder meer weerkundige Margot Ribberink zei dat de festivalorganisatie het noodweer had onderschat. Zelf zou ze enkele uren voor het onweer losbarstte gekeken hebben of ze tot evacuatie van het festivalterrein had kunnen overgaan.

“Met mensenlevens gespeeld”

Guus Pemen zei toen dat de organisatie van Pinkpop in 2014 zelfs “met mensenlevens gespeeld”. “Het KNMI waarschuwde al vroeg op de dag voor de kans op zwaar onweer. Desondanks werden er noch door de organisatie van Pinkpop, noch door de gemeente Parkstad maatregelen genomen om het terrein vroegtijdig te ontruimen en de festivalgangers naar huis te sturen. Er had veel eerder ingegrepen moeten worden”, vindt de wetenschapper. Wanneer het onweer zich pal boven Megaland zou hebben ontladen waren er volgens hem gegarandeerd slachtoffers gevallen. “Meer geluk dan wijsheid” omschrijft hij het.

In het evaluatierapport van Pinkpop zelf staat dat veel van de medewerkers van het evenement niet goed waren geïnformeerd over de getroffen maatregelen voor de veiligheid van het publiek, onder meer door niet goed werkende portofoons. Maar onrust onder het publiek bleef uit, mede door duidelijke instructies van presentator Eric Corton. Die mededelingen waren echter niet tot in alle hoeken van het terrein goed hoorbaar.

“Bizar”

Smeets zelf ziet het allemaal niet zo. Vorig jaar, na het festival, zei Smeets ook al dat hij “niet snapte dat iedereen zo overdreven reageerde op het noodweer”. “Iedereen was behoorlijk opgewonden, maar ik heb veel erger meegemaakt”, zei de festivalbaas. Smeets vond het “bizar dat mensen paniekerig werden van het onweer en de zware regen.” En: “Ze hebben Pukkelpop gewoon niet goed geanalyseerd. Het komt maar eens in de tweehonderd jaar voor dat dermate extreem weer voorkomt op een plek waar zo veel mensen tegelijk komen.”

Pinkpop heeft als antwoord op het noodweer van 2014 een Pinkpop Control Centrum ingericht, een centraal punt voor brandweer, politie en de ehbo-diensten. “Na de evaluatie van vorig jaar door een onderzoeksbureau, bleek de communicatie beter te moeten”, moest Jan Smeets ook toegeven. “We geven in totaal een miljoen euro uit aan veiligheid. Er kan theoretisch ook een gasfles ontploffen in de frietkraam.”