Nadat door blikseminslagen vrijdagavond meer dan 80 mensen gewond werden, moesten de organisatoren van Rock am Ring, Duitslands grootste rockfestival, onder politieke druk het grootste deel van de tweede dag en de derde dag zelfs helemaal afgelasten. Een omstreden beslissing, en een precedent dat als – sorry voor de woordkeuze – een donkere wolk boven alle grote festivals hangt. En die donkere wolk heeft meer te maken met een veranderende mentaliteit en een veranderend klimaat in de politiek en de media dan met ons veranderd weer.

Rock am Ring was niet alleen: afgelopen weekend werd ook de laatste dag van Governors Ball music festival op Randall’s Island in New York om exact dezelfde reden geschrapt en ook daar moesten 50.000 festivalgangers afdruipen. Vorig jaar moest Lollapalooza in Chicago voor noodweer worden geëvacueerd, en dat was toen het laatste van vijf grote Amerikaanse rock- en popfestivals met elk meer dan 50.000 bezoekers die in de zomer van 2015 ontruimd moesten worden door onweer en nakend noodweer.

We waren op Rock am Ring en ontsnapten zelf ternauwernood aan het bijzonder felle onweer dat vrijdag daar over de wei trok (Lees: “Dit was angstwekkender dan Pukkelpop”). Dat onweer was echt iets bijzonder. Er was wel degelijk gewaarschuwd dat er zware onweders konden komen, en de organisatie maakte zich sterk dat ze dat toch wel een uur of twee op voorhand zouden kunnen aankondigen. Genoeg tijd om iedereen rustig naar de camping te laten afzakken of naar hun auto.

“Nooit gezien, zoiets”

Maar niemand – geen enkele meteoroloog, geen enkele instantie, zelfs geen enkele boer die de vlucht van de zwaluwen nauwlettend in het oog houdt – zag of kon zien dat wat op de radar een “gewone regenzone” leek te zijn, zich in amper 20 minuten ontpopte tot zoiets gewelddadig en angstaanjagend.

“Ineens was er die pikzwarte muur, uit het niets”, vertelde een plaatselijke bakker ons toen we op zoek ging naar perspectief buiten de festivalweide. “Nooit gezien zoiets.” Het ging zo snel dat de mannen van Tenacious D hun intro lieten spelen en klaarstonden naast het podium toen aan het uiterste einde van de festivalweide de bliksem al begon in te slaan.

Het volgende half uur leek het wel of de wereld aan het vergaan was op de Flugplatz Mendig. Volgens sommige schattingen viel er 75 liter water per vierkante meter in die 30 minuten. En bij momenten kletterde de bliksem om de twee seconden.

Zijn hart stond stil

De burgemeester van Mendig beweert dat de organisatoren een half uur op voorhand gewaarschuwd zijn dat er iets heel erg op komst was, maar, die ontkennen dat, en naar wat wij te weten gekomen zijn bij hulpdiensten ter plaatse, is die heads up hen ook nooit doorgegeven, als ie er al was.

Er vielen meer dan 80 gewonden door de blikseminslagen, van wie acht er erg aan toe zijn, maar niet langer in levensgevaar. Het hart van één van de festivalgangers stopte gewoon omdat hij te dicht stond bij waar zo’n schicht insloeg. Andere festivalgangers ondervonden urenlang hartritmestoornissen.

Zelf deden we net niet in onze broek, hoewel, we zaten zo onder de modder en propvol adrenaline (van de schrik) dat we het misschien niet hebben gemerkt. We gaan dus zeker niet minimaliseren wat er is gebeurd. Dit gaat over wat daarna gebeurde en wat daar de gevolgen van zijn.

Blijf bij tent

Het festival werd een uur of twee later hervat. En er werd aangekondigd dat ook ’s anderendaags Rock am Ring gewoon zou doorgaan. Ondanks weersvoorspellingen die nog plaatselijk hevige onweders zagen, maar in dat geval zou de boel gewoon stilgelegd worden. Regionaal werden extra mensen van de civiele bescherming opgetrommeld, een stuk of 280, die zouden helpen bij onder meer de wateroverlast op de campings.

Zaterdagochtend was stralend, maar tegen de middag trok een regenzone over Mendig. Niet plezant, maar ook niks speciaal. Niks om het festival niet te kunnen laten doorgaan. Dat vond de organisatie, maar ook wij. Toch gingen de poorten niet open. Een persconferentie om 14.30 uur zou opheldering brengen. Die persconferentie werd uitgesteld. Omstreeks 15 uur hoorden we auto’s van de civiele bescherming die langs de campings reden een boodschap via luidsprekers verkondigen: blijf bij je tent, er is nieuw noodweer op komst.

Knap

Maar, als er één probleem was, dan was het wel dat mensen zich niet insmeerden tegen de zon op dat moment, en, omdat ze niet van de camping mochten, daar serieus aan het zuipen waren geslagen. Op dat vlak moet je Duitsers niks leren.

Onze eerste gedachte was dat het knap was, en getuigde van veel verdraagzaamheid. Deze mensen hadden uiteindelijk 200 euro neergeteld, hadden maanden uitgekeken naar sommige van die afgelaste optredens, stonden soms tot aan hun knieën in de modder. Maar hey, redeneerden ze, laten we er het beste van maken.

Pas rond 18 uur zou het weer een beetje gaan regenen, en nog eens zo rond 20 uur. Alweer: gewoon buien, met hooguit wat gerommel op de achtergrond.

Big politics comes to Mendig

“Waarom laten ze die mensen niet gewoon op de wei?” waren we ons al uren aan het afvragen. En: “waarom komen er geen nieuwsupdates?” Zelfs de bands wisten niks. We stonden achter één van de hoofdpodia en zagen vooral radeloze roadies, die niet wisten dat ze nu moesten uitpakken of inladen.

Wat was er aan de hand? Big politics was zich met de zaak gaan bemoeien. De minister van Binnenlandse Zaken van Rheinland-Pfalz, Roger Lewentz (SPD), was afgezakt naar Rock am Ring. Over zijn intentie moeten we niet twijfelen, zelfs voor hij een voet in Mendig zette of met de organisatie had gepraat, verkondigde hij in een Facebookbericht dat “als het aan hem lag” Rock am Ring meteen gecanceld moest worden.

Compromis

Desalniettemin: na een meeting komt er een compromis uit de bus, want organisator Marek Lieberberg waarschuwt voor de gevaren van een stopzetting van het festival op dat moment. 90.000 licht tot zwaar beschonken, gefrustreerde festivalgangers die op dat moment al bijna een hele dag aan het lijntje zijn gehouden even vertellen om in te pakken terwijl de zon schijnt: dat komt niet goed.

Het compromis behelst dat wanneer de laatste regenzone van de dag is overgetrokken, zo rond 20 uur, het festival hervat zal worden. Het wordt uiteindelijk 21.30 uur. Voor ’s anderdaags is er onweer en regen voorspeld tussen 14 en 17 uur. De organisatoren stellen voor om dan weer het festival op te schorten, maar na 18 uur te hervatten, zodat toch minstens de topacts kunnen spelen.

Maar terwijl de muziek weer wordt hervat op Rock am Ring zaterdagavond is er een meeting tussen de politie en de burgemeester van Mendig, die instructies heeft gekregen van minister Lewentz. Daarop wordt beslist dat er geen toelating zal worden gegeven voor de derde en laatste dag Rock am Ring en dat iedereen z’n biezen moet pakken tegen zondagmiddag.

“Niet akkoord”

Die beslissing wordt pas tussen drie en vier uur ’s nachts, na de laatste optredens, doorgegeven aan de organisatie. Die op dat moment doodleuk mag vertellen aan de festivalgangers dat ze nog een paar uur hebben om op te kramen.

“We waren daar als organisatie niet mee akkoord, maar stonden voor een blok. We hebben tot de laatste snik gesmeekt om het niet te doen”, zegt Marek Lieberberg, de Rock am Ring-baas. “We hebben hen voorgetekend wat een miserie, wat een chaos die snelle, geforceerde uittocht zou veroorzaken. We hebben hen gezegd dat we dit al dertig jaar doen en dat regen en modder geen probleem hoeven te zijn, dat we dit al eerder hebben meegemaakt en tot een goed einde hebben gebracht. We hadden er totaal geen probleem mee om op te schorten wanneer er gevaar voor blikseminslagen was, maar dat het daarna wel verder kon gaan, maar ze wilden gewoon niet luisteren.”

“We hadden er dan voor kunnen zorgen dat iedereen in de nacht van zondag op maandag of maandagvoormiddag vlotjes weggeraakt zou zijn. We hadden al een massa tractoren besteld voor dat scenario om auto’s van de parkings te trekken waar nodig bijvoorbeeld.”

Perspectief

Als festivalveteraan kunnen we niet anders dan Lieberberg daar in bijtreden. Akkoord, het terrein was modderig. En de campings nat. Maar, we hebben de afgelopen 30 jaar wel erger meegemaakt op dat vlak. Roskilde 2007 bijvoorbeeld, toen de tenten op de camping gewoon wegdreven alsof het bootjes waren. Festivalgangers kunnen wel wat hebben op dat vlak, bovendien was het volk op Rock am Ring goed voorbereid: bijna iedereen wist dat slecht weer zou worden, had rubberlaarzen bij, regenkledij. En het was ook zeker niet koud, integendeel.

Nogmaals, we willen wat vrijdag gebeurde niet minimaliseren. We waren er uiteindelijk bij. En het zal inderdaad je kind maar zijn dat in het ziekenhuis belandt. Maar: we mogen toch ook niet onze zin voor perspectief en relativering meteen op de schop zetten.

De essentie van de zaak

We zijn nu aanbeland bij de essentie van de zaak: er is wel degelijk op dit vlak serieus wat veranderd in die meer dan dertig jaar dat ik naar festivals ga. En die verandering is vooral de laatste jaren erg merkbaar. Ik ben de eerste om klimaatverandering in de schaal te gooien: ons weer is ondertussen zichtbaar aan het veranderen, maar laten we een kat een kat noemen, dat is nog steeds niet op een schaal die de paniekerigheid omtrent festivals verantwoordt.

Paniek is wel degelijk het juiste woord. Veel van die paniekzaaierij is het gevolg van een veranderd communicatiepatroon. Noem mij een oude zak, maar vroeger vertrokken we naar een festival en kwamen een paar dagen later – soms als echte moddervarkens – weer thuis. Er werd toen evenveel gedronken, misschien zelfs meer, er werden meer drugs gebruikt en – niet verschieten – het regende toen ook al wel eens op festivals.

Gsm’s bestonden niet, of we konden ze nog niet betalen. Ouders waren ongetwijfeld ongerust (ouders maken zich altijd zorgen, dat is ons lot), maar het ontbrak hen tenminste aan de tools om zich ongeruster te moeten maken dan ze al waren.

Bang

Pukkelpop 2011 is gebeurd, klopt. En ook dat willen we zeker niet minimaliseren. Maar daar zijn lessen uit getrokken. Andere, stevigere tenten, veiligheidscoördinators, meer telefoonmasten … festivals hebben een pak poen gespendeerd om te voorkomen dat het opnieuw gebeurt, of ten minste, dat wanneer het opnieuw zou gebeuren er minder slachtoffers zouden vallen.

Er zijn ook amper evenementen waar al jaren zo preventief wordt gewerkt om miserie te voorkomen: controles aan de ingangen, aanwezigheid van security, …

Wanneer we aan het begin van dit artikel een veranderende mentaliteit aanhaalden, dan valt die misschien nog het best zo te omschrijven: we lijken wel gewoon banger te zijn geworden. We zijn geobsedeerd door dingen die zouden kunnen misgaan. En er zijn partijen die daar garen uit spinnen.

Niet het nieuws

Ik gooi er dit even tussen: ik was zaterdagmiddag al gebeld door het journaal van een Vlaamse tv-zender om te getuigen over wat er de avond voordien was gebeurd. We spraken af voor een nieuwe getuigenis een update voor het nieuws van 19 uur, over hoe het nu verder moest met Rock am Ring. Geen probleem. Dat telefoontje kwam om 18.15 uur.

Ik vertelde er in grote lijnen wat je hierboven kan lezen. Dat was duidelijk niet wat ze wilden horen aan de andere kant van de lijn. De vragen spreken boekdelen. “Zijn mensen boos op de organisatie?” Nee, niet echt. “Hoe is de sfeer daar op de campings?” Eigenlijk; plezant, de mensen amuseren zich, drinken pintjes, bouwen een feestje. “Maar er is net opnieuw een onweer overgetrokken, toch?” Ja maar dat was langs geen kanten te vergelijken met dat van gisteren. Etcetera.

Eén van de dingen die ik ook dacht te moeten vermelden was dit: gezien de chaos en paniek hadden de hulpdiensten voortreffelijk werk gedaan. Dat hadden we met eigen ogen gezien. Omdat ze snel waren en goed georganiseerd zijn er geen doden gevallen. Terwijl op dat moment ook de bliksem hen rond de oren sloeg.

Maar na een paar minuten was duidelijk dat wat ze wilden uitzenden een horrorverhaal was, dat het schandalig was dat het festival nog zou doorgaan, dat het één en al miserie was daar in Mendig, onverantwoord. Alleen: dat was het op dat moment niet. Ik vertelde ook dat de politiek zich met de affaire was gaan moeien en dat dat eigenlijk de enige reden was waarom de boel stil lag. Toen ik ophing, was het eerste wat ik tegen mijn kompanen zei: “Kop eraf als ze daar iets van uitzenden.” Ik heb gehoord dat er inderdaad niks mee gedaan is. Eén zinnetje eruit gehaald ergens en aan mijn relaas van ’s middags geplakt. En dan nog een zinnetje dat de situatie helemaal niet schetste.

Ik gooi het er maar even tussen, niet om collega’s te jennen, maar om te illustreren dat de media in deze een rol speelt. We hebben toch wel de verplichting om ten minste te proberen een juist beeld van de situatie te schetsen en niet alleen het nieuws te brengen dat we denken dat mensen willen horen.

Respect

Opvallend is ook dat die Duitse minister, die uiteindelijk de burgemeester van Mendig onder druk zette, al erg vroeg in zijn communicatie het woordje “respect” bovenhaalde. Rock am Ring zou beter stopgezet worden, niet alleen omdat er meer noodweer op komst zou kunnen zijn, maar ook uit respect voor de 80 slachtoffers van vrijdag, “van wie er verschillende nog in het ziekenhuis liggen”.

Dat is impliceren dat de organisatie en de festivalgangers geen respect voor die slachtoffers zouden hebben. En dat is onzin. Respect hebben voor slachtoffers in een optiek als deze wordt steeds vaker gebruikt als emotionele chantage, en als argument om vooral toch je eigen overtuiging door te drukken.

Wie geen respect had, waren die boeren die 50 euro aanrekenden om festivalgangers die met hun auto vastzaten op de parkings los te trekken. Wie niet betaalde of kon betalen, had pech, werd niet voortgeholpen.

Uit ervaring weten we dat wat op Rock am Ring is gebeurd impact zal hebben. Dat is ook niet slecht, zolang het redelijk blijft en zinvol. Eén van de dingen die we na vrijdag weer weten bijvoorbeeld is dat er twee dingen zijn die onvoorspelbaar blijven: het weer en het gedrag van een mensenmassa van pakweg 80.000. Als er zelfs maar vijf daarvan panikeren, heb je een probleem en gaat het mis.

Die twee dingen kan je niet in de schoenen van festivalorganisatoren schuiven, hoezeer we ook leven in een angstmaatschappij waar zo snel mogelijk een schuldige altijd moet worden gevonden. Als we dat gaan doen, is het over & out met muziekfestivals.

PS. De Peppers.

Nog dit: de Red Hot Chili Peppers speelden dus wél in de nacht van zaterdag op zondag. En, ze deden dat goed, een beetje tot onze verrassing want de laatste keren dat we ze zagen, zeker op festivals, was het nogal tam. Maar Kiedis en co lijken wel degelijk een nieuwe adem te hebben gevonden. Belooft voor Werchter.