Meer dan 80.000 bezoekers, een artiestenbudget van ongeveer acht miljoen euro en een nettowinst van 2,5 à 3 miljoen euro dit jaar: op dat vlak is er weinig verschil tussen Roskilde en de andere grote Europese festivals, zoals Rock Werchter, Pukkelpop, Rock am Ring, Pinkpop of zelfs Graspop. Maar daarmee houdt ook elke gelijkenis op. Dit is het opmerkelijke verhaal van hoe ze daar in Denemarken compleet de tegenovergestelde koers varen van de andere grote festivals. En hoe het publiek daarvan de grote winnaar is.

Annette Jørgensen, Organizational Developer van Roskilde Festival, leidt ons twee uur voor het festival uitbarst rond op het festivalterrein. Roskilde Festival vond dit jaar voor de 44ste keer plaats. Het is niet alleen het grootste in Scandinavië en één van de grootste in Europa, het is ook het enige pop-en rockfestival dat in de prestigieuze 50 Things to Do in Europe Before You Die van Condé Nast staat.

Roskilde heeft zelfs z’n eigen gevoel; het fameuze The Orange Feeling, genoemd naar het iconische oranje main stage. Het is niet zomaar een goedkope marketingtruc, het bestaat echt.

Dat Orange Feeling omschrijven is niet makkelijk. Het is effectief één van die dingen die je meegemaakt moet hebben om te snappen. Maar we zullen toch proberen. Een combinatie van feesten, vrijheid, tolerantie, mensen die zot doen maar niet vervelend, lekker eten, goed drinken, uitstekende muziek en, we hebben het uiteindelijk over festivals, een gevoel dat je niet in de zak gezet wordt en uitgeperst als een citroen. Misschien kan Annette ons uitleggen waar het van komt.

Winst maken. Om ze weg te geven

Om te beginnen is het belangrijk te weten dat Roskilde Festival geen winst mag maken. ’t Is te zeggen: alle winst die gemaakt wordt, moet volgens de statuten weggeschonken worden aan een goed doel, en dat moet gebeuren voor de volgende editie plaatsvindt. Het festival heeft zo al bijna 35 miljoen euro door de jaren weggegeven, en dat cijfer is de jongste jaren alleen maar relatief gegroeid, ondanks de uit de pan swingende gages van de topacts die ook Roskilde elk jaar biedt.

Dit jaar verkocht Roskilde 80.000 combitickets (vier dagen campingfestival plus vier dagen full festival) aan 260 euro. Camping en parkeren zijn inbegrepen. Er werden slechts 5.000 dagtickets aangeboden, aan 155 euro. De verkoop van die twee samen, plus wat extra’s zoals tickets voor mobilhomeparking of wat duurdere tickets met inbegrepen en opgestelde tent, dekt het totale festivalbudget (25 miljoen euro) netjes. Daarin zitten ook de lonen van de ongeveer 15 mensen die het hele jaar rond vast voor Roskilde Festival werken en de 45 professionals die tijdens het festival betaald worden.

“Euh. Alles.”

Dat dat lukt voor dat geld is een wonder van Scandinavisch management. Want Roskilde is niet klein: het festivalterrein is tien keer groter dan dat van Rock Werchter bijvoorbeeld. Roskilde moet dat terrein ook huren, en het bevindt zich temidden een lucratieve grindzone, wat het er niet makkelijker op maakt. We hebben het over een gigantische hoeveelheid hekken die geplaatst moeten worden, zes podia ook.

En 190 verschillende eetkramen en eetstandjes. Plus een stuk of 60 biertenten en cocktailbars. Die draaien gelukkig een mooie omzet. Ze worden bemand door verenigingen, van sportclubs tot jeugdbewegingen, die in totaal 20.000 mensen daarvoor inzetten tijdens de festivaldagen. Dus, Annette, wetende dat de gemiddelde bezoeker 380 euro opdoet tijdens een week Roskilde, hoeveel mogen die mensen van die verenigingen houden van het geld?

“Euh. Alles.”

Say what?

“Alles. De omzet die die verenigingen hier draaien is helemaal voor hen.”

Roskilde Festival verdient dus niks aan de verkoop van eten en drinken op het festival?

“Alleen de biertenten van Tuborg. Daar pakken we een deel van de omzet. Maar de afspraak met Tuborg is dat wat ze zelf verdienen op Roskilde – ze verkopen hier deze week meer dan een miljoen pinten – dat ze dat geld moeten investeren in culturele projecten. En ons deel gaat sowieso naar een goed doel. Wat het eten betreft en de cocktailbars en koffiekramen, nee da’s voor de verenigingen die het verkopen. We hebben ongeveer 2.000 mensen die het jaar rond wel iets doen voor Roskilde, noem het onze werkgroep. Eén van de dingen die die mensen doen is de verenigingen helpen bij de aan- en inkoop van hun etenswaren en drank, zodat ze de prijzen zo laag mogelijk kunnen houden en toch goede kwaliteit kunnen inslaan.”

Foodie Paradise

We moeten nu even tijd maken om iets duidelijk te maken: op Roskilde Festival eet je echt goed. Het aanbod is er in de verste verte niet te vergelijken met wat je op andere grote Europese festivals krijgt, en hoewel er pogingen gedaan worden, neem bijvoorbeeld Best Kept Secret, komt dat bijlange na niet in de buurt. 190 plaatsen waar je kan eten, van een groot bord vers gekookte spaghetti (6 euro), tot pasteitjes met asperges en videevulling (drie voor 7 euro) en pizza waar ze de deeg ter plaatse rollen (8 euro voor een hele en we aten er eentje met echte truffels voor 12 euro). Van Deens, Indisch, Italiaans, Thais, Japans … echt, het is er allemaal, en het is quasi restaurantkwaliteit. We hebben dit jaar maar twee plekken gezien waar ze frieten bakten. Een hamburger op Roskilde is een echte hamburger, met pas gesneden tomaten en van echt gemalen, organisch rundvlees. En hij ziet er op je bord uit zoals op de prentjes.

Geen bonnetjes

40 procent van wat op Roskilde gegeten wordt is nu al bio of organisch. De bedoeling is om tegen 2020 naar 100 procent te gaan. Ook geen gedoe met bonnetjes op Roskilde: je betaalt gewoon cash of met je krediet of bankkaart. Een systeem dat helemaal niet de boel vertraagt, want zowat alle eetgelegenheden werken volgens het principe eerst betalen, waarna je met je ticketje je eten gaat halen. Je kan zelfs met euro’s overal betalen.

Annette snapt niet dat we het allemaal nogal vreemd vinden. Wanneer we haar uitleggen hoe het hier bij ons werkt, wel, dat vindt ze pas vreemd. “Dat lijkt me een systeem dat eigenlijk alleen maar gebaseerd is om zoveel mogelijk geld te verdienen”, zegt ze.

Euh ja.

Lange termijn

“Ik denk dat wat wij hier doen een iets langere termijnvisie is. Het idee is altijd geweest dat als je de verenigingen vrij laat, ze er alle belang bij hebben om een zo goed mogelijk product te verkopen. Of eentje dat nog niet bestaat hier, vandaar de diversiteit. Als ze slechte merchandise verkopen, of te duur zijn, wel dan snijden ze in hun eigen vel. Terwijl anderzijds: hoe beter ze het zelf doen, hoe meer geld ze kunnen verdienen voor hun vereniging.”

Roskilde verdient misschien zelf niks aan de verkoop van eten, het heeft er ook niet echt kosten aan, en dan bedoelen we dat de systemen die wij kennen om bijvoorbeeld te controleren dat iemand geld of bonnetjes in eigen zak laat verdwijnen of gratis aan z’n vrienden verstrekt, helemaal niet nodig zijn. “Als ze dat doen, wel, da’s dan voor hun eigen rekening he. En we horen van de verenigingen dat het effectief ook niet gebeurt.”

Er zijn wel een paar regels. Zo moeten de verenigingen een werkrooster doorgeven. Wie komt werken moet minstens vier shifts van zes uur doen. Dan krijgt hij of zij een festivalbandje waarmee je alle dagen op het terrein kan, in de VIP-ruimte en in een speciaal, luxueus helpersdorp binnen mag. In dat dorp zijn er hangmatten, slaapkamers, gezellige hoeken, speelruimtes, terrassen, … er worden zelfs yogasessies en massages gegeven. Niet alcoholische dranken zijn sowieso gratis voor de vrijwilligers, ze krijgen een bon waarmee ze elke dag een menu kunnen eten plus nog wat vouchers voor snacks op de festivalweide.

Have a nice festival

“Het systeem zorgt voor immens veel goodwill van de gemeenschap hier in Roskilde. Je mag niet vergeten dat de stad hier elk jaar een week lang met onze overlast komt te zitten. Dus is het maar normaal dat we iets teruggeven, in casu die meer dan 190 verenigingen iets laten verdienen”, zegt Annette. “Het draagt ook bij tot de Orange Feeling. Want die mensen staan hier niet voor een baas te werken, maar met vrienden.”

Wat ze zegt, klopt. Bediend worden op Roskilde is een droom. Steevast een glimlach, vaak een praatje (de meesten zijn erg nieuwsgierig waarom we van zo ver komen) en altijd een “Have a nice festival” aan het eind.

Stewards & security

Naast die 20.000 vrijwilligers van verenigingen, zijn er nog eens 10.000 die voor Roskilde zelf “werken”. Stewards bijvoorbeeld, of mensen die de artiesten begeleiden. Artsen en verpleegsters ook. Psychiaters en studenten psychologie die het terrein rondlopen om te praten met festivalgangers die het moeilijk hebben. Security.

“Nee, niet security”, zegt Annette. “We hebben er wel, maar het idee is dat die achter de schermen blijven. Als het echt nodig is, mogen ze pas het terrein op. Hetzelfde geldt voor de politie. We hebben geen, euh, gorilla’s nodig. Dat werkt alleen maar als een rode lap op een stier. Onze stewards moeten vooral hersenen hebben, kalm kunnen blijven en situaties juist inschatten. En je komt alleen tussen als dat nodig is en bent er vooral om te helpen, niet om tegen mensen te zeggen wat ze niet mogen doen. Het moeten ook mensen zijn waarmee de festivalgangers zich kunnen identificeren, niet mensen waar ze schrik van krijgen”.

Meisjes

Sinds de tragedie van 2000, toen bij een concert van Pearl Jam acht mensen omkwamen wegens paniek, hebben ze in Roskilde bijzonder hard gewerkt aan safety. Dat uit zich op verrassende manieren. Eén van de dingen die ze bij Roskilde doen is het inzetten van jongedames in de teams voor het podium en tussen de cross barriers. “Da’s heel simpel, we ontdekten dat wanneer er een vrouw tussenkomt de boel veel sneller kalmeert. Wanneer een meisje tegen een crowdsurfer inn de frontstage zegt dat ie dat niet meer mag doen, is de kans ettelijke keren groter dat die zich daar aan houdt dan wanneer een man dat doet hebben we bijvoorbeeld ontdekt.”

Niet dat er veel misloopt. We kennen geen enkel festival waar we minder agressiviteit zien. En ’t is niet dat die Scandinaven niet veel drinken. Integendeel. Hoe misvormd we ondertussen geraakt zijn hier, mag blijken dat na negen jaar Roskilde, we daar nog steeds rondlopen met een gevoel van “wow, dat mag hier allemaal!”

Volle pot betalen voor jonge groepen

Terwijl Annette ons over het festivalterrein wandelt, zitten we rekensommetjes te maken. Want Roskilde geeft een pak meer uit aan extra’s om de festivalgangers comfortabel te maken dan de concurrenten. Het geeft ook meer geld uit aan geluidskwaliteit bijvoorbeeld en videowalls. En, nu wordt het helemaal mooi, het betaalt jonge en beginnende groepen hun volledige gage. “Tja, we willen geen misbruik maken van onze reputatie. Als we dat wilden zouden we een pak jonge groepen quasi gratis laten kunnen komen spelen, want Roskilde is voor hen uitstekende reclame. Maar dat doen we bewust niet. Uit principe.”

Alweer iets dat Roskilde op de korte termijn geld kost, maar op de lange termijn opbrengt. “Als die acts groot worden, dan vergeten de meesten niet wat we voor hen hebben gedaan.”

Een deel van de Orange Feeling is ook, voor ons althans, dat elke cent die je opdoet in Roskilde op één of andere manier bijdraagt tot een betere en leukere wereld. Het is de verenigingen gegund, ze zijn immers het sociale cement van onze samenleving. En de winst die gemaakt wordt op bijvoorbeeld het bier, wel, elke teug vloeit richting goed doel.

Zweedse balletjes

En hoewel Roskilde in Denemarken ligt en in het dure Scandinavië, voelen we ons daar nooit gerold. Op de camping verkoopt Tuborg 24 blikjes bier van 33 cl aan 26 euro. Dit jaar mocht je die zelfs mee op de festivalweide nemen, tenminste een hoeveelheid die in je rugzak paste. Op het terrein zelf betaal je 5 euro voor een halve liter tapbier, en 3,35 euro voor eentje van 33 cl. Tuborg, da’s dan nog lekker bier ook. Frisdranken zijn goedkoper dan bier. Een flesje cola van een halve liter was 2,5 euro. En een liter wijn 10 euro. Het meeste eten is tussen 6 en 12 euro, maar, je hebt dan echt eten en de porties zijn groot. Zo aten we Zweedse balletjes met saus en bessengelei, plus warme groenten en vers bereide puree voor 10 euro. Een groot bord Japanse fried noodles met kip en groenten kwam op 7 euro.

Iedereen kan zich overigens aanmelden om tijdens het festival vrijwilliger te zijn op Roskilde, ook Belgen. Annette zou er graag wat meer zien, want ze zouden graag het aantal buitenlanders opkrikken. Goed voor de sfeer en handig naar buitenlandse bezoekers toe. Dat doe je hier: http://www.roskilde-festival.dk/more/volunteer. Je mag dan trouwens kamperen op een speciale sectie voor helpers. En we hebben al gehoord dat het nergens plezanter is. De mensen die als volunteer bij Roskilde gaan, zijn gemiddeld 30 jaar oud als ze er aan beginnen en ze houden het gemiddeld zes jaar vol. Volgend jaar gaat Roskilde door van 25 juni tot 2 juli.