Nieuw bewijs suggereert dat twee grote gletsjers in de West-Antarctische ijskap (WAIS) sneller ijs verliezen dan in de jongste 5.500 jaar. Aan het huidige tempo van terugtrekking kunnen de twee enorme gletsjers de komende eeuwen tot wel 3,4 meter bijdragen aan de wereldwijde zeespiegelstijging.

Antarctica is bedekt met twee enorme ijsmassa’s: de Oost- en West-Antarctische ijskappen (EAIS en WAIS), die veel individuele gletsjers voeden. Vanwege het opwarmende klimaat is de WAIS de afgelopen decennia in versneld tempo uitgedund. Binnen de ijskap zijn de Thwaites en Pine Island-gletsjers bijzonder kwetsbaar voor de opwarming van de aarde en dragen ze nu al bij aan de stijging van de zeespiegel.

Nu heeft een nieuwe studie onder leiding van de University of Maine en de British Antarctic Survey, waaronder academici van Imperial College London, de snelheid van de lokale zeespiegelverandering gemeten – een indirecte manier om ijsverlies te meten – rond deze bijzonder kwetsbare gletsjers.

De onderzoekers ontdekten dat de gletsjers zijn begonnen zich terug te trekken in een tempo dat de afgelopen 5.500 jaar niet is gezien. Met een oppervlakte van respectievelijk 192.000 vierkante kilometer (zes keer België) en 162.300 vierkante kilometer hebben de gletsjers van Thwaites en Pine Island het potentieel om grote stijgingen van de mondiale zeespiegel te veroorzaken.

De verhoogde smeltsnelheden kunnen een signaal zijn dat de vitale slagaders van het hart van de West-Antarctische ijskap zijn gescheurd, wat heeft geleid tot een versnellende stroom in de oceaan die potentieel rampzalig is voor het toekomstige mondiale zeeniveau in een opwarmende wereld.

Zeeschelpen en pinguïnbotten

Tijdens het midden van het Holoceen, meer dan 5.000 jaar geleden, was het klimaat warmer dan nu, waardoor de zeespiegel hoger was en de gletsjers kleiner. De onderzoekers wilden fluctuaties in de zeespiegel sinds het midden van het Holoceen bestuderen, dus bestudeerden ze de overblijfselen van oude Antarctische stranden, die tegenwoordig verheven zijn boven de moderne zeespiegel.

Ze onderzochten zeeschelpen en pinguïnbotten op deze stranden met behulp van radiokoolstofdatering – een techniek die het radioactieve verval van koolstof opgesloten in de schelpen en botten gebruikt als een klok om ons te vertellen hoelang ze boven zeeniveau hebben gezeten.

Wanneer zware gletsjers op het land zitten, duwen of “laden” ze het aardoppervlak. Nadat het ijs van de gletsjers is gesmolten of “gelost”, veert het land terug op, zodat wat ooit een strand was, nu hoger is dan de zeespiegel. Dit verklaart waarom de lokale zeespiegel voor dit land daalde, terwijl het water van het smeltende ijs de wereldwijde zeespiegel deed stijgen.

Door de precieze ouderdom van deze stranden te bepalen, konden de wetenschappers zien wanneer elk strand verscheen en daardoor de veranderingen in het zeeniveau in de loop van de tijd reconstrueren. De resultaten lieten een gestage daling van de relatieve zeespiegel zien over de afgelopen 5.500 jaar, wat de onderzoekers interpreteren als een gevolg van ijsverlies net voor die tijd. Dit patroon komt overeen met relatief stabiel gletsjergedrag.

Verdubbeld jongste 30 jaar

Ze toonden ook aan dat de relatieve zeespiegeldaling sinds het midden van het Holoceen bijna vijf keer kleiner was dan vandaag gemeten. De wetenschappers ontdekten dat de meest waarschijnlijke reden voor zo’n groot verschil het recente snelle verlies van ijsmassa is.

De onderzoekers vergeleken hun resultaten ook met bestaande wereldwijde modellen van de dynamiek tussen ijs en de aardkorst. Ze toonden aan dat de modellen op basis van hun gegevens de geschiedenis van de zeespiegelstijging van het gebied tijdens het midden- tot laat-Holoceen niet nauwkeurig weergeven.

Hoewel hun gegevens de mogelijkheid van kleine schommelingen van de Thwaites en Pine Island-gletsjers in de afgelopen 5.500 jaar niet uitsluiten, concludeerden de onderzoekers dat de eenvoudigste interpretatie van hun gegevens is dat deze gletsjers relatief stabiel zijn geweest sinds het midden van het Holoceen tot recentelijk – en dat het huidige tempo van het terugtrekken van gletsjers, dat de afgelopen 30 jaar is verdubbeld, inderdaad ongekend is in de afgelopen 5.500 jaar.

(am)