Door de uitbraak van het coronavirus staat de hele wereld in rep en roer. Er is sprake van een pandemie, een wereldwijde ziekte-epidemie, die zich gemakkelijk onder de bevolking verspreidt. Wereldwijd is er nu sprake van minstens 381.499 coronabesmettingen en 16.557 overlijdens (23 maart 2020). In België kwamen al 8 mensen om en is er sprake van 3.742 vastgestelde besmettingen. Toch is het lang niet de eerste keer dat de mensheid te maken krijgt met een pandemie. Een overzicht.
Opmerking: het ebolavirus wordt niet beschouwd als een pandemie omdat enkel West-Afrika getroffen werd.
1. De hiv- en aids-pandemie (1976-heden)
Dodentol: 36 miljoen mensen
Oorzaak: hiv en aids
Hiv en aids werden voor het eerst in Congo ontdekt. De ziekte werd een wereldwijd fenomeen die sinds 1981 voor meer dan 36 miljoen doden gezorgd heeft. Momenteel zijn tussen 31 en 35 miljoen mensen seropositief. De meerderheid van hen leeft in Sub-Sahara-Afrika. Met 21 miljoen besmettingen was zo’n 5 procent van de bevolking geïnfecteerd. Tot op de dag van vandaag werd er geen vaccin voor aids ontwikkeld, maar er zijn wel effectieve hiv-remmers op de markt, waardoor geïnfecteerde mensen in het westen een productief leven kunnen leiden. Tussen 2005 en 2012 daalde het jaarlijks aantal doden door aids van 2,2 miljoen naar 1,6 miljoen.
(The Simpsons voorspellen alweer onze toekomst, deze keer coronacrisis.)
2. De Hongkonggriep (1968)
Dodentol: 1 miljoen mensen
Oorzaak: griep
Deze pandemie werd veroorzaakt door een sterke variant op het Influenza A-virus. Op 13 juli 1968 werd de eerste besmetting vastgesteld in Hongkong. 17 dagen later was het virus al uitgebroken in Singapore en Vietnam. Drie maanden later had de Hongkonggriep zich verspreid naar de Filipijnen, India, Australië, Europa en de Verenigde Staten. Hoewel er ‘amper’ een miljoen mensen stierven, waren er 500.000 dodelijke slachtoffers in Hongkong. Destijds was dat 15 procent van de bevolking van de stadstaat.
3. De Aziatische griep (1956-1958)
Dodentol: 2 miljoen mensen
Oorzaak: griep
De Aziatische griep was een pandemie van een Influenza A-virus. De uitbraak begon in China in 1956 en liep op zijn einde in 1958. De pandemie verspreidde zich snel naar Singapore, Hongkong en de Verenigde Staten. In dat laatste land vielen zo’n 69.800 doden.
(Video’s van Italianen in lockdown die bekende hits zingen zijn fake, dit deden ze echt.)
4. De Spaanse griep (1918-1919)
Dodentol: 20 tot 100 miljoen mensen
Oorzaak: griep
Tussen 1918 en 1920 verspreidde zich een griepvirus over de hele wereld. Een derde van de wereldbevolking raakte besmet en 20 tot 100 miljoen mensen kwamen om. Meer dan 500 miljoen mensen raakten geïnfecteerd. Het sterftecijfer lag op 10 tot 20 procent. In de eerste 25 weken vielen er al 25 miljoen doden. Wat de Spaanse griep zo bijzonder maakte, is dat ook jonge, gezonde mensen erdoor omkwamen, en niet enkel bejaarden en zwakkeren. Opvallend: baby’s, kinderen en mensen met een zwakker immuunsysteem overleefden het virus meestal wel.
5. De zesde cholera-pandemie (1899–1923)
Dodentol: meer dan 800.000 mensen
Oorzaak: cholera
De zesde cholera-pandemie is ontstaan in India waar het honderdduizenden slachtoffers maakte. Daarna sloop de ziekte verder naar het Midden-Oosten, Noord-Afrika, Oost-Europa en Rusland. Ook wist het virus zich een weg te banen naar de VS. Daar hebben ze kordaat gehandeld door zieken meteen in isolatie te plaatsen. Amper 11 Amerikanen kwamen om door cholera. Tegen 1923 was de crisis grotendeels opgelost, maar in India bleef het aantal cholerapatiënten constant.
6. De griepepidemie van 1889 tot 1890
Dodentol: 1 miljoen mensen
Oorzaak: griep
De griepepidemie van 1889 tot 1890 stond aanvankelijk bekend als de Aziatische griep of de Russische griep. Het ging om de uitbraak van een Influenza A-virus van het subtype H3N8. De eerste gevallen werden in mei 1889 vastgesteld in Bukhara in Centraal-Azië, in Athabasca in Canada en in Groenland. De griep kon zich snel verspreiden door de grootschalige, stedelijk groei in deze gebieden in de 19de eeuw. Rond de tijd van de uitbraak stond de bacteriologie nog in haar kinderschoenen, wat het groot aantal dodelijke slachtoffers verklaart.
(Coronacrisis: opnames van Thuis en Familie stilgelegd.)
7. De derde cholera-pandemie (1899–1923)
Dodentol: 1 miljoen mensen
Oorzaak: cholera
De derde cholera-pandemie wordt beschouwd als de meest dodelijke cholera-pandemie van de 19de eeuw en duurde van 1852 tot 1860. Zoals bij de eerste en de tweede pandemie is de derde in India ontstaan. Via het bekken van de rivier de Ganges verspreidde het virus zich razendsnel en bereikte het uiteindelijk Azië, Europa, Noord-Amerika en Afrika. De Britse fysicus John Snow ontdekte in 1854 dat het virus zich via het water verspreidde. In datzelfde jaar vielen er in het VK helaas 23.000 doden door het virus.
8. De Zwarte Dood (1346-1353)
Dodentol: 75 tot 200 miljoen mensen
Oorzaak: de builenpest
Van 1346 tot 1353 stonden Europa, Afrika en Azië in brand door de uitbraak van de pest. Hedendaagse onderzoekers vermoeden dat de bacterie Yersinia pestis over continenten verspreid werd door vliegen die op ratten leefden. Vooral de onhygiënische stadscentra waren destijds ideaal om het virus te verspreiden.
9. De Pest van Justinianus (541-542)
Dodentol: 25 miljoen mensen
Oorzaak: de builenpest
De Pest van Justinianus was een pandemie in het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk. Zowat de helft van de toenmalige Europese bevolking zou omgekomen zijn door het virus. Vooral de stad Constantinopel (tegenwoordig bekend als Istanboel) zou hard geleden hebben onder het virus. De Pest van Justinianus zou er zo’n 5.000 mensenlevens per dag geëist hebben.
10. Pest van Antoninus (165 – 180)
Dodentol: 5 miljoen mensen
Oorzaak: onbekend
De Pest van Antoninus was wellicht een pandemie van de pokken of de mazelen, die door troepen die van de Romeins-Parthische Oorlog terugkeerden, in het Romeinse Rijk werden geïntroduceerd. Dit is zowat de oudste gekende pandemie.