Het lijkt wel of alles wat Netflix de laatste tijd lanceert omgeven wordt door controverse. Hun recente speelfilm Blonde oogst nog steeds felle kritiek en ook de nieuwe reeks DAHMER – Monster: The Jeffrey Dahmer Story, zoals de volledige titel van de reeks luidt, krijgt bakken vol kritiek te slikken. We begonnen aan de reeks met de ergste verwachtingen, maar dat bleek nergens voor nodig.

De controverse legt de reeks geen windeieren, want DAHMER is amper twee weken na lancering de negende best bekeken Engelstalige serie ooit. Toch zijn wij zowel bij Blonde als hier overtuigd van de hoogstaande kwaliteit van het product, anders zouden we ’t hier ook niet gaan verdedigen. Blonde vonden wij oprecht één van de betere films van het lopende filmjaar en ook DAHMER hebben we graag gezien.

DAHMER – Monster: The Jeffrey Dahmer Story vertelt het verhaal van de 31-jarige Jeffrey, die in 1991 werd gearresteerd toen de politie bij toeval verschillende lichaamsdelen en een hele collectie foto’s van verminkte lichamen in zijn appartement ontdekte. Dahmer bekende dat hij minstens zeventien mensen had vermoord over de loop van dertien jaar. We zien hoe Dahmer opgroeide, zijn grenzen steeds verlegde en zijn modus operandi ontwikkelde: jongemannen – vaak van kleur – oppikken in gay clubs, ze mee naar zijn huis lokken en daar drogeren, om het leven brengen én bewaren.

Debat over wat gemaakt mag worden

Een deel van de kritiek oogst de reeks vandaag omdat ze de dader centraal zet, niet de slachtoffers. Door zijn verhaal zo centraal te zetten zouden de schrijvers – Ryan Murphy en Ian Brennan – de dader romantiseren. Er kwam een verbolgen reactie van de families van één van de slachtoffers, omdat ze vooraf niet waren ingelicht over de komst van de reeks en over het feit dat de recreatie ervan in een fictiereeks trauma’s weer naar boven haalde.

Dat brengt het debat over DAHMER naar een ander niveau. Het gaat niet langer over de vraag of dit een goede reeks is, maar wel over wat je nog maken mag. Dat een reeks over een seriemoordenaar trauma’s naar boven haalt bij de nabestaanden van slachtoffers lijkt ons evident. Maar wil dat dan automatisch zeggen dat de reeks niet gemaakt mag worden? Wat dan met een reeks als Black Bird, bijvoorbeeld? De beschrijvingen die Paul Walter Hauser als Larry Hall gaf in die laatste reeks gingen ons toch ook in de koude kleren zitten. En mogen er dan nog reeksen en films gemaakt worden over terroristische aanslagen? Of (wereld)oorlogen?

Bovendien draait de focus in de tweede helft van de reeks wél naar de slachtoffers. Jeffrey wordt dan een achtergrondfiguur en er wordt in vijf nieuwe afleveringen gefocust op de impact van de daden van de seriemoordenaar op de families, de buurvrouw, de medebewoners en zelfs op zijn medegevangenen in een hele sterke scène in de laatste aflevering. Gevoelens van schuld, wraak, verdriet, walging, rouw en aandoeningen als trauma en PTSS worden uitgewerkt. In de mooie zesde aflevering wordt benadrukt dat het hier om echte jongemannen ging, mannen met een leven en met dromen. De slachtoffers krijgen een gezicht.

Wanneer je beslist dat zulke series niet langer gemaakt mogen worden, of enkel met goedkeuring van alle nabestaanden of mogelijke betrokkenen, dan zet je een deur open die creatieve vrijheid zou kunnen inperken.

Waarschuwingssignalen

Als je als neutrale partij naar DAHMER kijkt, zie je een goeie en respectvol gemaakte reeks. Een reeks die een volledig beeld wil geven van hoe het kan dat iemand als Jeffrey Dahmer zo lang ongestoord zijn gangetje heeft kunnen gaan én van de nasleep ervan. We krijgen doorheen de eerste helft van de reeks meerdere voorbeelden van hoeveel kansen er geweest zijn om Dahmer vroeger te stoppen, hoeveel waarschuwingssignalen er niet gezien of herkend zijn geweest door diverse partijen en hoe iedereen die met hem in contact kwam voelde dat er iets mis was met de jongeman.

We krijgen te zien hoe Dahmer opgroeit in een onveilig huishouden waar zijn ouders de gehele tijd staan te schreeuwen tegen elkaar, hoe de kleine jongen zich meer en meer in een hoekje terugtrekt, maar ook vreemd gedrag ontwikkelt. De jonge Jeffrey is in niets geïnteresseerd, tot hij de dierenwereld ontdekt. En dan specifiek dode dieren. Zijn vader (Richard Jenkins) is maar wat blij dat zijn zoon eindelijk ergens interesse in toont en helpt om die interesse mee te ontwikkelen. Ook de leerkracht biologie is geflatteerd dat er eindelijk eens iemand interesse toont in zijn lessen anatomie. De studieadviseur op dezelfde school ziet de taxidermie dan weer als een carrièrepad voor Jeffrey, opgelucht dat ze toch iets heeft gevonden.

Institutioneel racisme

Tegen dan hebben we al gezien hoe de politie steken heeft laten vallen. Wanneer buurtbewoners Jeffrey zien lopen met een verdoofde en schijnbaar minderjarige jongeman – Konerak Sinthasomphone, zo leren we later – dringen de buurtbewoners bij de agenten aan om meer te doen. Terwijl de agenten, zonder de feiten na te gaan, uitgaan van de meest makkelijke situatie. De weergave van het telefoongesprek tussen Glenda Cleveland achteraf, dat berust op een waargebeurd gesprek, is opzienbarend en wraakroepend.

Ryan Murphy en Ian Brennan hebben hier niet enkel iets over de zaak Jeffrey Dahmer willen vertellen, maar ook over een politieapparaat dat gigantisch gefaald heeft. Murphy en Brennan suggereren hier institutioneel racisme van een overwegend blank politiekorps jegens de bewoners van kleur in een armerere achtergestelde buurt.

Andere redenen om deze reeks te ontwikkelen leggen de makers zelf in de mond van hun personages. De vader blijft zijn zoon graag zien, maar wordt door schuldgevoel opgevreten. Hij schrijft een boek, naar eigen zeggen in de hoop dat anderen de zorgwekkende signalen sneller zullen herkennen. Glenda Cleveland (Niecy Nash) zegt het met zoveel woorden tegen politiebaas Arreola: “Next time, do better.”

Suggestief

Als kijker zal je tot op een bepaald niveau wel kunnen meevoelen met die eenzame jongeman die zijn weg niet vindt in het leven, maar Evan Peters zet Jeffrey Dahmer nooit neer als een sympathieke man. In zijn manier van praten schuilt een apathie waar je als kijker wel een ongemakkelijk gevoel bij moet krijgen. Wanneer we hem in episode 4 een zakje bloed zien drinken en een in vershoudfolie verpakt hoofd teder zien kussen, geloven we niet dat nog één kijker ook maar een beetje meevoelt met dit monster.

Dat de reacties – opnieuw, net zoals bij Blonde – zo extreem zijn verbaast ons. “Te expliciet”, “haast niet te bekijken” en “misselijkmakend” lazen we al, maar die beschrijvingen gaan niet over wat je in DAHMER te zien krijgt. We zien wat botten die menselijke resten moeten voorstellen, een vat waar naar verluidt zuur inzit waarin Dahmer menselijke resten oploste, een lichaam dat op of naast bed ligt of een stukje vlees dat in de pan bakt. Wanneer we ons in het appartement van Glenda bevinden horen we lawaai van een elektrische zaag.

Er is een woord voor die acties: suggestie. Het overgrote gedeelte van de gruwelijkheden wordt overgelaten aan de invulling en de verbeelding van de kijker. We zien Dahmer op één uitzondering na geen moord plegen en we zien ‘m al helemaal geen lichaamsdelen afzagen.

Beschuldigingen van sensatiezucht en voyeurisme aan het adres van Netflix zijn in deze dan ook onterecht. Ons lijkt net dat de makers zeer respectvol met de gruwelijkheden zijn omgegaan: ze vertellen wat er gebeurd is, maar ze tonen weinig. Dat dat ook niet nodig is, toont een sterke scène in de zevende aflevering waarin Jeffrey zijn buurvrouw ter verontschuldiging een boterham komt aanbieden. Glenda weigert en beschuldigt haar buurman onomwonden van een drietal concrete moorden. De spanning zit ‘m daar niet in welke wreedheden dan ook, maar in de dreiging die Evan Peters in zijn acteerprestatie legt.

Fanmail

Dat er desondanks toch mensen zijn die zich aangetrokken voelen tot de figuur Jeffrey Dahmer is vreemd en verontrustend. Een verzamelaar biedt de bril van de moordenaar door de succes van de reeks aan voor het waanzinnige bedrag van 150.000 dollar en ook zijn urne zou al te verkrijgen zijn. Op het gekke TikTok is dan weer een ware Dahmer-challenge ontstaan. Ook die aantrekkingskracht van Dahmer de seriemoordenaar komt trouwens aan bod in de reeks wanneer we zien hoe Jeffrey fanmail krijgt in de gevangenis of wanneer de moeder van Tony Hughes de vriendelijke vraag in haar brievenbus krijgt om een strip te handtekenen en terug te zenden.

Tot op het einde van de reeks blijft DAHMER – Monster: The Jeffrey Dahmer Story ontroeren en voor stof tot nadenken zorgen. Dit was de meest respectvolle reeks die de makers over dit onderwerp konden maken, daar zijn we van overtuigd.

DAHMER – Monster: The Jeffrey Dahmer Story is nu beschikbaar op Netflix.