“Verplicht winterbanden” luidt het na het sneeuwoffensief dat gisteren onze wegen gijzelde en op een gegeven moment voor 1.300 km zorgde. En een pak ongevallen veroorzaakte. Maar het is een illusie om te denken dat zo’n verplichting veel zou veranderen. Dit is waarom.

Om te beginnen: winterbanden zijn helemaal niet het wondermiddel waar ze nu voor worden afgeschilderd. De realiteit is dat ze je veel minder gaan helpen op ijs, ijzel en bevroren sneeuw dan de meeste mensen denken en aquaplaning voorkomen ze al helemaal niet.

Dat ze voor een kortere remweg zorgen, is ook maar heel betrekkelijk, dat hangt immers sterk af van de snelheid, gewicht van de auto en de bruuskheid waarmee wordt geremd. Bovendien zorgt een werkende ABS, het antiblokkeersysteem voor remmen dat standaard is in de meeste nieuwe auto’s, altijd voor een langere remweg.

Wat is het verschil met zomerbanden?

Winterbanden verschillen maar in twee opzichten van zomerbanden: de rubbersamenstelling en de lamellen in het profiel. Dat laatste is zichtbaar, vier of vijf insnijdingen per nok. Dat maakt een band beweeglijk, waardoor sneeuw uit het profiel wordt gewerkt en het rubber goed in het sneeuwdek grijpt.

De rubbersamenstelling is anders dan van zomerbanden door toevoeging van silica, het rubber is zachter, blijft soepeler bij lagere temperaturen (vanaf minder dan 7 graden). Ook dat moet, samen met de lamellen, ervoor zorgen dat de sneeuw uit het profiel wordt gewerkt.

Het probleem met dat laatste is dit: daardoor slijten de banden veel sneller op warmer asfalt, wat zorgt voor een hoop meer fijn stof. Veel mensen weten het niet, maar een groot stuk van het fijn stof komt van bandenslijtage, bij lange aan niet alleen van de uitlaat van motoren.

Het is al een eerste afweging om te maken in een land dat wel eens wordt geconfronteerd met weer zoals gisteren, maar steeds minder, want de gemiddelde wintertemperaturen gaan omhoog.

Beperkte impact op letselongevallen

De minimum profieldiepte van winterbanden is iets groter, 4 mm in plaats van 2 mm voor zomerbanden. Maar alweer, dat is erg relatief als het echt koud is en echt hard sneeuwt want als sneeuw in het grove profiel van een bevroren, keiharde band wordt geperst, gaat de band zich sowieso als een gladde wals gedragen.

Uit een onderzoek dat het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV) uitvoerde in opdracht van toenmalig minister van Mobiliteit Melchior Wathelet blijkt dat winterbanden zeker hun nut hebben, maar dat ze slechts een beperkte impact hebben op het aantal letselongevallen. De meeste letselongevallen gebeuren op een droog wegdek.

Ander onderzoek toont aan dat bij ijzel geen enkele band ervoor kan zorgen dat je niet slipt, en hoewel bijna 90 procent van de vrachtwagens is uitgerust met winterbanden bieden ze geen oplossing voor vrachtwagens die vast komen te zitten of in schaar staan.

Vierseizoensbanden dan?

De Nederlandse consumentenbond deed een onderzoek naar vierseizoensbanden, maar raadt het gebruik van de banden af omdat geen enkel exemplaar slaagde voor de test. Zo bleek geen enkel van de onderzochte bandentypes goed te scoren op een natte weg, en drie van de vier doen het ook slecht op een droge weg.

Wat wel werkt, en iedereen die in de winter al eens in Scandinavisch land of Canada heeft gereden weet dat, zijn spijkerbanden. Dat zijn winterbanden die voorzien zijn van metalen spikes. Dankzij de spikes is er sprake van meer grip op wegen met sneeuw en ijzel. Spijkerbanden zijn bij een temperatuur tussen – 8°C en 0°C en een glad wegdek wel efficiënt blijkt uit verschillende studies.

Maar: in veel Europese landen, is het verboden om met een auto met spijkerbanden op de openbare weg te rijden omdat ze het wegdek beschadigen. In België mag het wel tussen november en maart, maar er gelden wel een pak beperkingen, zoals trager rijden (maximum 90 op de snelweg) en je moet een grote sticker op je auto aanbrengen met een snelheidsbeperking van 60.

Een veel belangrijkere oorzaak

Een veel belangrijkere factor dan winterbanden in scenario’s zoals we gisteren kregen is deze: mensen kunnen in ons land niet zo goed om met sneeuw en gladheid op de weg. Of: het is vooral een probleem van rijgedrag.

Dat is geen vingerwijzing, dat is normaal. In Scandinavische landen en andere delen van de wereld met serieuze winters zijn ze nu eenmaal gewoon aan wat hier uitzonderlijk is en het is dan ook maar evident dat ze er beter mee om kunnen.

Maar, waar het op neer komt in de discussie over winterbanden is dat zelfs mensen die ze hebben liggen daardoor niet beter met de auto gaan rijden in weer zoals gisteren. Integendeel, er zijn indicaties dat het psychologisch effect van winterbanden in ons nadeel werkt, want veel mensen overschatten het effect dat ze hebben. Ze gaan zich met andere woorden onterecht veel veiliger voelen en hun rijgedrag niet genoeg aanpassen.

Leasing

Bij LeasePlan merkten ze bijvoorbeeld al een aantal jaren geleden op dat winterbanden niet per se zorgen voor een afname in het aantal schades. “Zo’n 65 tot 70 % van ons wagenpark is uitgerust met winterbanden en we zien geen significant verschil in de schadelast” luidde het.

Sterker nog, het tegenovergestelde bleek vaak het geval. “Veel bestuurders passen hun rijstijl veel te beperkt aan in de winter omdat ze denken te kunnen vertrouwen op hun winterbanden. Als je met winterbanden rijdt, kom je er later achter dat het glad is” liet LeasePlan toen weten.

En: “Veel bestuurders met winterbanden blijven kort op hun voorligger rijden, gaan toch inhalen en rijden met een hogere snelheid dan eigenlijk verantwoord is. Verder – en dat is niet onbelangrijk – als iedereen op winterbanden rijdt, dan is het voordeel van winterbanden ook beperkter. Een voorligger op winterbanden staat namelijk ook eerder stil. Als je dan onvoldoende afstand hebt gehouden, dan klap je er alsnog bovenop.”

Cursus rijden bij extreem weer?

Het slecht inschatten van winterweer op de weg gaat overigens naar twee kanten: het wordt door een deel van de mensen overschat, en door een ander deel onderschat. Een groot deel van de chauffeurs is te overmoedig terwijl een ander deel te veel schrik heeft en daardoor onzeker gaat rijden.

Een oplossing daarvoor zou een verplichte cursus rijden onder extreme omstandigheden zijn. Op zich sowieso niet slecht, want dat slaat ook op rijden in hoosbuien, en daar hebben we wel ons deel van in dit land.

Er is trouwens nog een onderliggende, structurele reden voor de miserie op de weg van gisteren. Ons verkeersnetwerk is al meer dan oververzadigd. De kleinste factor die daarbij komt – in de vorm van sneeuw, ijzel, maar zelfs gewoon regen – heeft een enorm escalerend effect daardoor.