Het is goed mogelijk dat 2014 het jaar van de ommekeer voor haaien kan worden. De dieren staan al lang onder druk door de vaak gruwelijke jacht op hun vinnen. De Chinese mentaliteit is al een tijdje aan het veranderen en intussen hebben gespecialiseerde restaurants in Peking hun menu ook aangepast.
“Men zei dat het onmogelijk was om China te veranderen, maar we hebben nu de bewijzen dat de consumptie van haaienvinnensoep in twee jaar tijd met 50 tot 70 procent gedaald is”, zei Peter Knight van WildAid vorig najaar in The Washington Post. “Waarom zouden mensen in Azië niet bekommerd zijn over wilde dieren? Consumptie ontspringt uit onwetendheid eerder dan slechte wil.”
Dat lijkt te kloppen, want de voormalige NBA-ster Yao Ming heeft zijn hoge schouders onder het lot van de haaien gezet. En andere beroemdheden, zakenmensen en studenten uit China hebben zijn voorbeeld gevolgd. Haaienvinnensoep is inmiddels niet populair meer in China, het is uit de mode. Ook de overheid heeft de soep verbannen van officiële banketten.
Het werd eigenlijk hoog tijd, want de jacht op haaien dreigde uit de hand te lopen. Jaarlijks worden niet alleen miljoenen haaien gevangen, vaak worden de dieren terug in zee gesmeten wanneer hun vinnen zijn afgesneden. Sommige soorten zijn door de vangst al gekelderd en dat is bijzonder slecht nieuws, want haaien staan in de oceaan aan de top van de voedselketen. Zonder haaien zou het hele systeem instorten. In 2012 zouden meer dan 70 miljoen haaien gedood zijn. Haaien zijn niet in staat om zich snel genoeg voort te planten, zodat de vangst een zware tol eist.
Soep voor de rijken
Haaienvinnensoep staat al eeuwen op het menu in China. Een keizer zou ongeveer duizend jaar geleden met de soep hebben willen uitpakken bij zijn gasten. Recent was de vraag naar de dure soep serieus gestegen, aangezien het gerecht een statussymbool is en er nu eenmaal meer Chinezen met die status kunnen uitpakken. De vangst nam echter zo snel toe dat tien van de veertien haaiensoorten die het vaakst gevangen worden voor de soep intussen minstens ‘ernstig bedreigd’ zijn. Maar de Chinese bevolking was zich van geen kwaad bewust. Letterlijk, want in 2005 bleek uit een rondvraag dat 80 procent niet wist dat de soep in hun bord gemaakt was van haaienvinnen. Laat staan dat ze beseften een bedreigde diersoorten te eten.
Maar het keerpunt is mogelijk bereikt. Volgens The Guardian is de prijs van haaienvinnen op de belangrijkste markten met 20 tot 30 procent gedaald, een teken dat de verkoop afneemt. Veel gespecialiseerde restaurants hebben hun menu aangepast of moesten al de deuren sluiten. En ook veel hotelketens en luchtvaartmaatschappijen willen de soep niet meer serveren. Ook elders in de wereld zijn de achterpoortjes om aan haaienvinnensoep te geraken aan het sluiten. Bloomberg ziet het minder optimistisch in en haalde vorige maand nog een onderzoek aan waaruit bleek dat haaienvinnensoep in veel zaken nog altijd verkrijgbaar is.
Ook een expert van The Guardian waarschuwt dat de cijfers niet altijd even betrouwbaar zijn, maar de Chinese overheid maakt wel gewag van een daling van 70 procent in de consumptie in 2012 en 2013. Ook de export vanuit Hongkong zou met 30 procent afgenomen zijn. “Het tij is misschien eindelijk aan het keren”, aldus Knight. “We ontvangen veel signalen dat de prijzen dalen, omdat mensen geen haaienvinnensoep meer willen eten.”
“Wanneer je het niet meer koopt, zal de vangst ook stoppen”, was de slogan waarmee Yao Ming China probeerde bewust te maken van het probleem. Veel jongeren verwerpen de statussymbolen van hun ouders en op sociale media steunden 350.000 mensen onlangs de oproep om geen haaienvinnensoep meer te eten. De maatregelen van de overheid kaderen vooral in de strijd tegen extravagantie en corruptie binnen regering en partij. Wereldwijd worden parken geopend waarin de haaien beschermd worden, maar de missie van natuurbeschermers zou nooit slagen zonder een mentaliteitswijziging in China. En voor het eerst lijkt die er toch te komen.