Belgen slikken antidepressiva en antipsychotica alsof het snoep is: meer dan 1,2 miljoen mensen gebruiken ze dagelijks, of ruwweg 1 op 8 Belgen. De meeste van hen zouden dat beter niet doen, want ze hebben er geen baat bij, maar ondervinden vaak wel de ernstige bijwerkingen. En velen van hen komen niet meer van de pillen af, omdat die verslavend zijn.

Dat zegt arts en epidemioloog Dick Bijl in een interview met het Nederlandse Trouw naar aanleiding van het verschijnen van de Nederlandse vertaling van het boek van Peter Gøtzsche. In “Dodelijke psychiatrie en stelselmatige ontkenning” laat de Deense geneeskundige zien dat de wetenschappelijke bewijzen voor de werking van antidepressiva flinterdun zijn.

Bijl, die hoofdredacteur is van het Geneesmiddelenbulletin in Nederland, deelt Gøtzsche’s zorg, niet alleen over antidepressiva en andere angstremmers. De wetenschappelijke onderbouwing van het heilzame effect van die middelen is vaak gebrekkig, en bijwerkingen en verslavend karakter worden door hun producenten zelden gerapporteerd.

Er komen inderdaad steeds meer verontrustende dingen aan het licht over het lang gebruiken van die dingen.

Op de Scandinavische landen na worden er nergens ter wereld meer antidepressiva en angstremmers allerhande voorgeschreven en geslikt dan in België. De Scandinaven hebben nog een beetje excuus, want het blijkt wel degelijk dat lange, donkere winters een immens effect hebben op het gemoed van de mens.

In ons land kennen we die extremen niet. En toch zitten 1,2 miljoen Belgen aan pillen die hen gelukkiger moeten maken. Het is een realiteit die we niet willen horen, of kunnen horen misschien in 1,2 miljoen gevallen. Dit zijn geneesmiddelen die serieus met je hersenen klooien, dat is net hun doel, ze veranderen de architectuur van je hersenen.

Nodig?

Dat deze pillen bestaan is op zich goed nieuws. De manier waarop ze voorgeschreven en gebruikt of misbruikt worden, is dat niet. Want antidepressiva en antipsychotica werken nu eenmaal, en voor sommige mensen is dat een hele goeie zaak. Twee procent van degenen die ze slikken blijkbaar.

Dat antidepressiva in 98 procent van de gevallen meer kwaad doen dan goed blijkt ondertussen uit heel veel klinische studies. Ze lijken effectief; er zijn studies bekend waarinde helft van de patiënten baat lijkt te hebben bij antidepressiva. Maar als je die patiënten een placebo geeft, een middel zonder werkzame stof, gaat 40 procent zich ook beter voelen.

Dat toch al geringe verschil moet dan nog worden gecorrigeerd voor het feit dat veel van deze onderzoeken niet goed zijn uitgevoerd, waardoor de werking van het geneesmiddel wordt overschat. Na deze correctie blijft er van de werking van antidepressiva weinig over. In hooguit 2 procent van de gevallen heeft de patiënt er baat bij.

Brein

De voornaamste categorie van anti-depressiva, de SSRI’s, waar ondermeer Sipralexa (escitalopram) maar ook Prozac bijhoren, verminderen fameus je reactievermogen en inschattingsvermogen in het verkeer bijvoorbeeld. En je rijvaardigheid.

SSRI’s veranderen ook echt je hersenen. En ze doen dat erg snel en effectief blijkt uit nieuw onderzoek. Eén dosis wijzigt al binnen de drie uur de architectuur van je brein. De hoeveelheid onderlinge verbindingen in de meeste hersengebieden wordt bijvoorbeeld verminderd.

We weten ondertussen ook dat de antidepressiva ondermeer hartfalen op middellange termijn spectaculair verhogen, en dat ze ondermeer osteoporose in de hand werken. Wie lange tijd antidepressiva slikt heeft dubbel zoveel kans om op latere leeftijd met botbreuken te worden geconfronteerd.

Je wordt er aggressief van

Recent werden 31 geneesmiddelen geïdentificeerd die gewelddadigheid en agressiviteit kunnen veroorzaken. En op die lijst scoren SSRI’s het hoogst en meest consistent als veroorzakers van gewelddadig gedrag. Slapeloosheid is nog zo’n bijverschijnsel. Twee dingen waar gelukkig ook pillen voor bestaan, wat wellicht mede verklaart waarom we ook op het vlak van slaappillen en kalmeerpillen zo’n kampioenen zijn in België.

“Significant meer beroertes”

SSRI’s leiden ook tot “significant meer beroertes” en van geen enkel antidepressivum is vastgesteld dat het veilig tijdens zwangerschap kan worden toegepast. Er is een verband aangetoond tussen het gebruik van SSRI’s tijdens de zwangerschap en persisterende pulmonale hypertensie bij het pasgeboren kind. Het gebruik van SSRI’s tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op een spontane abortus sowieso met 61 %. In recente studies werd verband gevonden tussen gebruik in de eerste 13 weken van de zwangerschap autisme bij het kind.

Sekskiller

SSRI’s zijn ook notoire sekskillers. Verminderd tot geen libido, erectiestoornissen en vertraagde ejaculatie bij de mannen, en genitale gevoelloosheid en opwindingsproblemen bij beide geslachten, het hoort er blijkbaar gewoon bij. Bovendien is er iets dat post-SSRI sexual dysfunction heet en ervoor zorgt dat de seksuele problemen ook na beëindiging van de medicatie blijven voortduren. Maanden, jaren, en in sommige gevallen zelfs definitief.

Dementie en Parkinson

Er is ook meer en meer bewijs dat antipsychotica, maar ook antidepressiva, het toenemen van dementie maar ook Parkinson veroorzaken. Als dat klopt, staat er ons wat te wachten op behoorlijk korte termijn. Het is nu even tijd om te kijken naar wie aan de pillen hangt.

Het goede nieuws hier is dat het gebruik in z’n geheel van antidepressiva daalt bij kinderen, met 15 procent de jongste tien jaar. Dat heeft wellicht te maken met waarschuwingen die al dateren van voor 2000 dat ze een verhoogd risico inhouden op zeldoding en automutilatie bij kinderen en adolescenten.

Anderzijds steeg het gebruik van escitalopram, fluoxetine, trazodon, bupropion en mirtazapine bij kinderen in die periode met 20 procent. Raar, want alleen fluoxetine is geschikt voor patiënten onder de 18. (Wat angstremmers en kalmeerpillen betreft is er geen daling, in tegendeel, een spectaculaire stijging bij kinderen en adolescenten. Bijna een verdubbeling in tien jaar.)

Het leven begint op veertig?

Bij twintigers en dertigers stijgt het verbruik van antidepressiva lichtjes – maak je geen illusies, het ligt nog altijd vele malen hoger dan in andere landen, maar het is vanaf veertig dat we blijkbaar echt heel ongelukkig worden. Eén op ongeveer vier van de 50-plussers hangt aan de kalmeerpillen, antidepressiva of een of andere vorm van gelukspil. Volgens sommige cijfers is het nog meer.

Reken daarbij nog even het miljoen slaappillen die we in België dagelijks gebruiken, ook nog een categorie van pillen waarvan steeds meer aanwijzingen zijn dat ze ondermeer tot alzheimer leiden bij langdurig gebruik.

Verslaafd

En langdurig gebruik, daar komt het met deze pillen sowieso altijd op neer. Hoewel er veel tamtam werd gemaakt over het feit dat de nieuwe generaties van deze pillen niet verslavend zijn, en puur lichaamlijk zijn ze dat ook niet, blijken ze dat in de praktijk wel te zijn. Mensen willen er niet mee stoppen omdat ze zich doorgaans beter voelden toen ze ze innamen.

We zijn stilaan aan het verworden tot het grootste volk van junkies op aarde. Uiteraard worden deze pillen vanuit een medisch oogpunt genomen en voorgeschreven, maar je kan niet heen om het feit dat ze veel verslavender en gevaarlijker zijn dan bijvoorbeeld het verketterde cannabis.

De rook in je hoofd

Leg het eens simpel uit hoe al die dingen werken, vroegen we aan een specialist. “Wel het komt er altijd op neer dat ze iets onderdrukken in je hersenen, een mist spuiten, maar met genezen heeft het op zich niks te maken.”

Elk jaar komen er dus 60 à 100.000 Belgen bij – en wellicht zijn het er meer want god weet hoeveel er via het internet wordt besteld – die “mist in hun hersenen beginnen spuiten”. Het stemt tot nadenken.