Vandaag eindigt een tijdperk in de Duitse politiek: Angela Merkel draagt de kanselarij over ​​aan haar opvolger Olaf Scholz, waarmee een nieuw hoofdstuk begint voor Europa’s grootste democratie. Voor het eerst in 16 jaar zal Duitsland een centrumlinkse regering hebben onder leiding van een nieuwe kanselier. En die leider, Olaf Scholz, zal het niet makkelijk hebben om te proberen te voldoen aan de hoge verwachtingen.

Onder Angela Merkel werd Duitsland voor het eerst in de moderne geschiedenis de leidende macht van Europa. Gedurende meer dan tien jaar loodste Merkel haar land en het Europese continent door een reeks crises. Merkel overleefde vier Franse presidenten, vijf Britse premiers en acht Italiaanse premiers. Ze verlaat de macht na een langdurig afscheid – ze kondigde in 2018 aan dat ze zich niet herkiesbaar zou stellen – en ze doet dat als de populairste politicus van haar land.

Scholz, een sociaaldemocraat met ambities om de progressieve politiek in heel Europa nieuw leven in te blazen, zal vandaag worden beëdigd als de negende naoorlogse kanselier van Duitsland. In tegenstelling tot zijn voorgangers zal de nieuwe Duitse bondskanselier geen respijtperiode genieten. Verschillende dringende crises vragen zijn onmiddellijke aandacht, waarvan de belangrijkste een pandemie die zich blijft voortzetten en het risico van een dreigend conflict met Rusland aan de Oekraïense grens. In de toekomst zal hij ook de Europese cohesie moeten behouden in de aanhoudende nasleep van het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie, en een entente moeten vinden met Washington, een bondgenoot die de afgelopen jaren minder betrouwbaar is geworden. Daar komt nog bovenop een uitdaging om de Duitse economie te herzien door krakende infrastructuur te moderniseren en het gebruik van fossiele brandstoffen sterk te verminderen. In 2030 wil het nieuwe kabinet steenkool uitgefaseerd hebben en 15 miljoen elektrische auto’s op de weg hebben.

“Wat is dat tussen die twee?”

Voor hoeveel verandering de coalitieregering van Scholz met de progressieve Groenen en de bedrijfsvriendelijke Vrije Democraten uiteindelijk zal kunnen zorgen, is onduidelijk. De sociaal-democraten regeerden drie van hun vier termijnen samen met de conservatieve christendemocraten van Merkel, en Scholz zelf was de afgelopen vier jaar haar minister van Financiën, waardoor velen een zekere mate van continuïteit verwachtten.

De machtsoverdracht die vandaag formeel plaatsvindt, werd in veel opzichten in gang gezet toen het land in september verkiezingen hield. Merkel nodigde Scholz uit om haar te vergezellen naar een bijeenkomst van de Groep van 20 in Rome in oktober om hem voor te stellen aan leiders zoals president Biden. En vorige week zaten de inkomende en vertrekkende kanseliers gezamenlijk een coronavirus-noodvergadering voor met de gouverneurs van de 16 Duitse staten. “De overgang van Merkel naar Scholz is zo harmonieus dat je je moet afvragen: wat is het tussen die twee?” poneerde de krant Süddeutsche Zeitung in een recent artikel.

Scholz zal dus een regering moeten leiden die bestaat uit zijn sociaal-democratische partij, de bedrijfsvriendelijke Vrije Democraten van de FPD en de Groenen, een coalitie van partijen die nooit eerder op federaal niveau in Duitsland is geprobeerd. Het 177 pagina’s tellende regeerakkoord werd dinsdag ondertekend door de partijleiders tijdens een ceremonie in het Futurium Museum in Berlijn.

Oekraïne, China en Nord Stream II

Scholz zei dat het idee van Rusland om de Oekraïense grens over te steken onaanvaardbaar is. Hij was minder vastberaden toen hem werd gevraagd over China, en ging voorbij aan de vraag of Duitsland zou deelnemen aan een diplomatieke boycot van de Olympische Winterspelen van 2022 in Peking.

De nieuwe kanselier, een architect van het EU-coronavirusherstelfonds, zei dat zijn eerste reis buiten Duitsland naar Parijs en Brussel zou zijn, omdat hij ervoor wil zorgen dat “Europa veilig en soeverein is”. Scholz’ benadering van EU-discussies zal verschillen van die van Merkel, die opgroeide in Oost-Duitsland. De vertrekkende kanselier werd gecrediteerd voor een speciaal begrip van EU-leden uit het voormalige communistische blok, maar kreeg ook kritiek omdat ze de bedreiging voor de democratische waarden in Hongarije en Polen niet aanpakte.

De eenheid van de coalitie zou ook snel kunnen worden getest door de Nord Stream II-pijpleiding, die gas van Rusland naar Duitsland moet transporteren, waarbij Oekraïne wordt omzeild. Volgens de inkomende vicekanselier, Robert Habeck, een co-leider van de Groenen, die campagne voerde om het project af te schaffen, heeft de pijpleiding geen goedkeuring gekregen en moet de politieke discussie erover worden voortgezet.

Een jong team

Scholz zal Duitsland de komende jaren niet alleen aansturen. Naast hem telt de regering nog acht mannelijke en acht vrouwelijke ministers, onder wie Annalena Baerbock op Buitenlandse Zaken. Bij elkaar een relatief jonge en tamelijk West-Duitse groep.

De sleutelposities worden uiteindelijk toch vooral door mannen ingenomen. Robert Habeck, covoorzitter van de Groenen, leidt het nieuwe ministerie van Economie en Klimaatbescherming. Hij staat bekend als welbespraakt en filosofisch, en hij heeft ervaring als minister van Landbouw, Milieu en Energietransitie in de deelstaat Schleswig-Holstein. Zijn uitdaging is om de soms strijdige belangen van klimaat en bedrijfsleven te balanceren. Of Duitsland de klimaatdoelen van Parijs gaat halen, zal voor een groot deel op zijn schouders rusten. De druk van zijn groene achterban is daarbij hoog.

Op Financiën zit Christian Lindner, leider van de liberale FDP. Hij ziet zich als voorvechter van vrijheid, en van een zuinige overheid. terwijl de Groenen en de SDP graag vermogen zouden belasten en meer geld lenen om alle dure plannen te financieren, zal Lindner proberen om de staatsschuld juist zo laag mogelijk te houden en belastingverhogingen te voorkomen.

SPD’er Karl Lauterbach wordt minister van Gezondheid. Hij studeerde aan Harvard en is arts, gezondheidseconoom en gepromoveerd epidemioloog. Daarmee lijkt hij een voor de hand liggende keuze in deze tijden, maar volgens critici zorgt hij ook voor verdeeldheid in de samenleving. Door zijn aanhoudende pleidooi voor harde coronamaatregelen maakt hij de protestbeweging juist bozer, stellen die.

(jvdh)