Was een swing naar links een haalbare zet voor premier Michel en zijn minderheidskabinet? In de Kamer gisteren probeerde de premier 45 minuten lang zijn regering te redden, en steun te zoeken bij die ene familie die hem kon redden: de socialisten. Daarbij deed hij opmerkelijke beloften, tot afgrijzen van zijn Vlaamse coalitiepartner Open Vld. Die trokken aan de noodrem.
“Ik zal formeel zijn, en de premier en Wouter weten dat: er is nooit afgesproken om een regering op links te maken.” Gwendolyn Rutten (Open Vld) kan moeilijk duidelijker zijn, over haar afspraken met Charles Michel (MR) en Wouter Beke (CD&V), als ze vandaag op Radio 1 terugkomt op de gebeurtenissen van een dag eerder. Een horrorscenario voor de Vlaamse liberalen werd ternauwernood afgewend.
Want Open Vld zat met de handen in het haar, toen de premier z’n verrassende speech had gehouden in de Kamer, gisteren zo rond half zes. Vijfenveertig minuten lang had hij gevochten als een leeuw om z’n regering te redden, en toch maar steun te krijgen uit het halfrond, om z’n minderheidskabinet te laten overleven.
Daarbij had hij zich gericht tot de enige politieke formaties die de nodige steun konden geven, nadat eerder op de week de breuk met de N-VA duidelijk was geworden: de socialisten van de PS en sp.a. In die vijfenveertig minuten, die veel weg hadden van een regeerverklaring voor een centrum-links kabinet, legde de premier heel veel ‘lekkers’ voor links op tafel.
Michel heeft plots het licht gezien
Michel begreep ineens het protest van de gele hesjes, en hield minutenlang een betoog over ‘koopkracht’, nog los van beloftes over klimaat en een ‘humaan asielbeleid’, wat ook al behoorlijk in de richting van links ging. Maar concreetst was hij dus over die koopkrachtmaatregelen, met name een verlaging van de BTW op elektriciteit stelde hij in het vooruitzicht. Zijn regering had niet die BTW opgetrokken tot 21 procent, de socialisten eisen al jaren dat die terug naar 6 procent zou gaan.
En Michel had meer in petto: goedkopere gezondheidszorgen. En de opening van de discussie over de zware beroepen stelde hij in het vooruitzicht, plus hij noemde in één adem ook het dossier van de pensioenen. Het parlement zou aan zet zijn. Of met andere woorden: een en ander was bespreekbaar. Want, zo stelde Michel, “de lijst van voorstellen was niet exhaustief”. Met veel pathos eindigde hij met een oproep om een coalitie van welwillenden: “Een uitzonderlijke situatie vereist uitzonderlijke moed”.
Paniek bij Open Vld
Die waslijst moet de Vlaamse liberalen vooral uitzonderlijk zenuwachtig gemaakt hebben. Aan de lichaamstaal van velen, inclusief regeringsleden van Open Vld, was te zien dat dit niet helemaal doorgesproken was, wat Rutten vanmorgen op de radio toch letterlijk stelde. Vraag blijft in hoeverre dat de premier dan ‘gedekt’ was door zijn kernkabinet. “Besproken op de Kern”, zei Didier Reynders (MR) daarover. Maar in hoeverre was de premier in die kern duidelijk dat hij echt naar links zou gaan hellen? Van een uitgeschreven en afgeklopte tekst van de speech van de premier was geen sprake, iets wat bij een echte regeerverklaring wel het geval is.
Bovendien had Open Vld al grote bezwaren bij het idee van voorlopige twaalfden. Volgens hun berekeningen gaat dit België nog eens twee miljard kosten, een besparing is het dus allerminst.
Hoe dan ook was het niet moeilijk om te zien hoe de N-VA hier gigantisch van zou kunnen profiteren: in een minderheidskabinet dat plots naar links helde, zou de Open Vld helemaal fijngemalen kunnen worden door de kritiek van de Vlaams-nationalisten.
En dus kwamen er snel duidelijke signalen dat dit niet zomaar kon passeren. Rutten zelf stuurde een cruciale tweet: “Afwerken waar we meer dan vier jaar aan gebouwd hebben. Meer jobs, meer koopkracht en meer welvaart. Daarom zijn de begroting en de arbeidsdeal zo belangrijk. Dat is en blijft onze focus.”
Die kon meteen door de socialisten aangegrepen worden om de zaak op te blazen. Want ook zij zaten flink verveeld met de oproep van Michel. De uitgestoken hand konden ze symbolisch niet weigeren, maar zomaar nu de man gaan helpen die ze vier jaar bestreden hadden? Meteen was de tweet van Rutten voor de sp.a en PS “het bewijs dat het aanbod onbetrouwbaar was”. En zo viel het doek over Michel II, met veel gezichtsverlies voor de premier.
Deze tweet toonde aan dat de omslag van Charles Michel naar een atypische, open parlementaire democratie niet door elke regeringspartij gedragen werd.
— Wouter De Vriendt (@WouterDeVriendt) December 18, 2018
Wij gaven Michel 48u tijd om concrete toezeggingen te doen, Rutten 48 minuten. https://t.co/wMILZIhSnY