Een primeur in dit land: extreemrechts wordt ontvangen op het paleis. Een verrassende zet van koning Filip, die in het verleden nog straffe uitspraken deed over Vlaams Belang. Maar de koning kon moeilijk anders, na de massale winst van Tom Van Grieken en co. Het bezoek wordt symbolisch, want het helpt niets om een federale puzzel te leggen. Die zit muurvast.
Vanmorgen ging Tom Van Grieken langs op het koninklijk paleis. De Vlaams Belang-voorzitter en de koning in één kamer, samen slurpend aan de koffie: het moet een ongemakkelijk moment geweest zijn. Want beide heren wisselden nog nooit een woord, maar hebben wel een duidelijke mening over elkaar. Als prins deed Filip ooit in Dag Allemaal uitspraken over Vlaams Belang, waarin hij beloofde het land te verdedigen en stelde “dat hij een taaie was”. Van Grieken op zijn beurt wil niets anders dan het afschaffen van de monarchie, en het einde van België.
Maar de koning kon moeilijk anders, na de massale winst van Vlaams Belang in Vlaanderen. Meteen is het ook vooral een symbolische geste: het paleis erkent dat het Vlaams Belang bestaat en respecteert haar kiezers. Maar verder gaat het ook niet. Dat hoeft niet meteen, omdat alle Vlaamse partijen behalve N-VA duidelijk vast houden aan het cordon sanitaire.
Koning en kabinetschef op zoek naar een oplossing
Een tussenstop dus voor koning Filip en zijn kabinetschef Vincent Houssiau, om nadien weer volop te gaan puzzelen naar oplossingen. Daarbij staan ze stevig onder druk, zowel van links als van rechts. Want in plaats van zich in stilte te hullen en respectvol te wachten tot het paleis het initiatief geeft aan iemand, springen de grote tenoren over elkaar om druk te zetten.
Het lijkt er zo op dat de koning en Houssiau moeten kiezen tussen twee onmogelijke pistes: een onwerkbare aanpak op links van de PS, of een onwerkbaar aanpak op rechts van de N-VA.
In Vlaanderen won het Belang, en dus moet de koning in die richting kijken. Alleen, het Belang ontvangen is één zaak, ze aan zet laten komen een andere zaak. Maar er is wel die andere Vlaams-nationale partij, de grootste in Vlaanderen ook: de N-VA. Die mag, zeker voor Wouter Beke (CD&V) niet zomaar ontsnappen aan verantwoordelijkheden.
Want Bart De Wever (N-VA) heeft niet meteen werkbare pistes op tafel gelegd. Hij wil niet met Ecolo of PS, en hij wil een Vlaamse meerderheid. Plus hij wil over het confederalisme praten. “Laat hem daar maar eens een rondje over draaien”, redeneren ze bij CD&V.
Ook Di Rupo wil komen
Tegelijk stond Elio Di Rupo (PS) ook al aan de paleispoort verklaringen af te leggen: hij wil nu al het initiatief. Om een grote centrumlinkse regering te maken, mét de socialisten, mét de liberalen, mét de christendemocraten, mét de groenen. Er is inderdaad een precedent: in 2011 sloten die partijen het Vlinderakkoord over de zesde staatshervorming.
Maar voor velen is dit een gruwelscenario. Open Vld zei vanmorgen bij monde van Bart Tommelein regelrecht: “No way”, op Radio 1. Want zo’n coalitie heeft geen meerderheid aan Vlaamse kant, en dat kan niet voor Tommelein, die een achtergrond heeft in het Vlaams-nationalisme. Zijn voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) floot hem meteen terug: “Als we willen dat het land werkt, dan moeten we nu achter gesloten deuren praten. Ik ga geen commentaar geven op coalitiebesprekingen”, stelde ze bij het binnengaan van het Vlaams parlement, onderweg naar een gesprek bij Vlaams formateur Bart De Wever.
Maar de geest is uit de fles: Open Vld zal zeer moeilijk te verleiden zijn voor een dergelijke linkse regering. En ook CD&V zit heel lastig. Het is aan de koning om de knoop nu al een eerste keer door te hakken: eerst de PS aan zet, of eerst de N-VA?
Zoals de kaarten nu liggen, is er net ietsje meer kans dat de bal eerst in het kamp van De Wever en co gelegd wordt. En mislukt hij, dan kan Di Rupo van stal gehaald worden op een iets elegantere manier. Hij moet dan nog even vol ongeduld blijven trappelen in z’n box. Want de kans dat de N-VA iets kan forceren federaal, blijft hoe dan ook klein.