Wat in de sterren geschreven stond, gebeurde gisteren: premier Sophie Wilmès (MR) houdt zich niet aan de zes maanden regeerperiode, die ze zichzelf had opgelegd. De Vivaldi-voorzitters kwamen overeen dat de huidige regering twee weken verlenging krijgt. Liefst komt ze ook niet naar de Kamer, om daar een vertrouwensstemming te moeten ondergaan. Tegelijk is er nu ook een harde deadline over een formateur en toekomstige premier: die moet uiterlijk op 21 september gekozen worden. Ondertussen circuleert een peiling van iVOX, die helemaal de positie van CD&V uitbeent. De partij ontkent dat zij er iets mee te maken hebben.

In het nieuws: Vandaag bellen Conner Rousseau (Vooruit) en Egbert Lachaert (Open Vld), de twee preformateurs, met het Paleis.

De details: Daarmee wordt een verdere verlenging van de opdracht van de preformateurs straks bezegeld, en de route verder uitgetekend.

• Een videosamenkomst van de Vivaldi-voorzitters, gisterenmiddag, regelde vooral de verdere werkzaamheden van het proces om de Vivaldi-partijen samen te smeden tot één regering.
• Daarbij is een roadmap uitgezet, die er toch op wijst dat de zeven nu op kruissnelheid zitten om een regering te vormen:
  • Het duo van Rousseau en Lachaert blijft aan zet, en krijgt van de koning telefonisch straks een verlenging tot 21 september. Daarbij gaat men ervan uit dat de Open Vld-voorzitter dus fit genoeg blijft om de komende dagen verder de werkzaamheden te leiden.
  • Bedoeling is dan dat tussen 18 september, wanneer de voorzitters hun quarantaine ophoudt, en 21 september op maandag, er een definitieve naam van een formateur uit de bus komt: volgend weekend moet dus duidelijk worden, op een fysieke bijeenkomst, wie nu die Vivaldi-coalitie gaat leiden. “Zoiets gaat echt niet via Zoom”, is te horen.
  • Dan zou de regering Wilmès II verder kunnen doen tot 1 oktober, waarbij de Vivaldi-partijen in de Kamer een motie indienen om dat proces in goede banen te leiden.
  • Meteen zou die donderdag dan de nieuwe premier aan de Kamer zijn regeerakkoord kunnen presenteren.
  • Op 3 oktober, 48 uur later, zou de nieuwe regering het vertrouwen kunnen krijgen in de Kamer.
• Meteen moet het proces dus ook op kruissnelheid blijven: er komt een tweede, digitale lezing van de onderhandelingstekst. De voorzitters gaan dus wel onderling blijven onderhandelen, en door elke passage gaan. Er komen ook drie aparte werkgroepen om een pak andere zaken te trancheren. Ook die komen allemaal enkel digitaal bijeen.
• Zo wordt deze preformateursperiode de facto een echte regeringsonderhandeling. Dat is wel opvallend: want op die manier blijven wel enkel de voorzitters aan tafel. Normaal is het de gewoonte dat elke partij minstens twee onderhandelaars stuurt, om het regeerakkoord uit te tekenen. Op deze manier houden de voorzitters echter de regie strak bij zichzelf.

De essentie: Vivaldi moet straks zo wel al vervroegd tot leven komen in de Kamer.

• “Bovendien zal ik uiterlijk over zes maanden opnieuw het vertrouwen vragen van het parlement”, zo stelde premier Sophie Wilmès (MR) op 17 maart zwart-op-wit in de Kamer.
• “Ik ga niet terugkomen op mijn engagement. Ik ga geen misbruik maken van het vertrouwen dat in mij gesteld is. Voor mij is zo’n gegeven woord belangrijk. Maar de politieke situatie zal op dat moment van belang zijn. Als duidelijk is dat je het vertrouwen niet zult krijgen, moet je het dan vragen? Dan moet je je verantwoordelijkheid nemen en je ontslag indienen”, zo stelde ze wel heel duidelijk, recent in De Standaard.
• Maar wat iedere jurist al had opgemerkt in maart: dat vertrouwen vragen, moest enkel maar op papier, het was een ‘belofte’, meer niet. Grondwettelijk kan deze regering zelf beslissen verder te gaan tot 2024, tenzij de Kamer haar dwingt ontslag te nemen met een motie van wantrouwen.
• De Vivaldi-partijen dwingen nu een beetje de premier om die belofte te breken. Meteen wil de nieuwe coalitie nu vermijden dat er veel gesteggel ontstaat: ze willen gewoon de stemming twee weken verdagen, en dus pas op 1 oktober op de zaak terugkomen (in de hoop dat er dan een nieuwe regering is).
• Bij Vlaams Belang en N-VA maakt men zich klaar voor een felle krachtmeting in de Kamer, op donderdag 17 september. Het is evident dat beide partijen de premier gaan herinneren aan haar woord, en een stemming willen forceren.
• “De premier veegt dus haar voeten aan belofte die ze zelf in parlement deed op 17 maart. Wat een minachting. Ze kan de farce volledig maken en voor Wilmès III het vertrouwen vragen voor twee weken. Het wordt steeds surrealistischer. Steeds Belgischer dus”, zo tweette Peter De Roover, de fractieleider van N-VA.
• “Democratie is een lachertje in België en bij de volgende verkiezing vraagt iedereen zich af waarom de burger afhaakt”, zo reageerde ook Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken fel.
• Meteen wordt volgende donderdag meer dan vermoedelijk de eerste échte clash in de Kamer, tussen wat ‘meerderheid’ en ‘oppositie’ zal worden. Een interessante krachtmeting dus, waarbij Vivaldi tot leven zal moeten komen, en CD&V, Open Vld, Groen en Vooruit schouder aan schouder zullen moeten gaan staan, lijnrecht tegenover Vlaams Belang en N-VA.

Interessant om te volgen: Een peiling over CD&V van iVOX loopt op dit moment.

• Een wel heel opvallende online peiling, van het bureau iVOX, loopt op dit moment in Vlaanderen. De vragen belandden via een gunstige wind op onze redactie. Die draaien haast allemaal rond de positie van CD&V.
• Na een gebruikelijke vraag op wie men stemde op 26 mei, wordt onder meer het volgende gevraagd, met antwoorden van ‘geheel niet akkoord’, tot ‘helemaal akkoord’:
  • Moet CD&V conservatiever worden?
  • Probeert CD&V de N-VA te veel te beschermen?
• Volgende stellingen worden voorgelegd:
  • CD&V moet snediger, gevatter en duidelijker uit de hoek komen.
  • Achteraf gezien had de N-VA de federale regering nooit moeten verlaten voor de ruzie rond het Marrakesh-pact.
  • Joachim Coens doet het goed als voorzitter.
  • CD&V zou meer terug de christelijke waarden moeten verdedigen.
  • Ik vertrouw CD&V om een belangrijke rol te spelen.
• Bovendien wordt gevraagd of men ‘meer of minder’ een stem op CD&V zou overwegen als:
  • CD&V vaker het advies van experten volgt.
  • CD&V meer aandacht aan ecologie zou besteden.
  • Indien CD&V in een federale regering stapt met N-VA, socialisten en liberalen.
  • Indien er een andere voorzitter dan Joachim Coens zou komen bij CD&V.
• Tenslotte wordt gevraagd of de versoepeling van de abortuswet een goede zaak is of niet, en of het optrekken van de termijn van abortus van 12 naar 18 weken positief is of niet.
• Op de Wetstraat 89, het CD&V-hoofdkwartier, ontkent men in alle talen dat dergelijke peiling in opdracht is van de partij. “Neen, wij weten van niets“, is staalhard te horen.
• Opvallend wel, want het zijn het soort vragen dat bijna alleen uit CD&V-hoek kan komen. Daar blijft de interne verdeeldheid over al dan niet deelnemen aan Vivaldi toch groot: wat data over hoe de rest van Vlaanderen en potentiële kiezers kijken naar de zaak, kan dan helpen een koers te bepalen. Vraag is uiteraard of de resultaten ooit het daglicht gaan zien.

Gespot op Facebook: CD&V reageert op Vlaams Belang.

• Al dagen bestookt Vlaams Belang nu de brede basis mandatarissen van CD&V: de 113 oranje burgemeesters krijgen elk aangepaste aanvallen op Facebook, om toch maar Vivaldi onder druk te zetten.
• CD&V reageerde op Facebook met de volgende boodschap: “Het Vlaams Belang bekritiseert ons en richt zich op sociale media op een agressieve manier tot onze lokale mandatarissen. Dit omdat wij de dialoog voeren om tot een federale regering te komen, die oplossingen wil en werk wil maken van een welvarend, gezond en duurzaam Vlaanderen. Wij hebben dan maar een overzicht gemaakt van alle realisaties van het Vlaams Belang voor Vlaanderen”, waarna een leeg wit vlak volgde.
• Maar op de partij is wel te horen dat ze “juridische stappen overwegen” tegen de actie van het Vlaams Belang. Die viseert elk van de 113 burgemeesters met hun eigen foto. “We zijn de zaak aan het bekijken. Dit passeert niet zomaar”, klinkt op het hoogste niveau.

Toch goed om te noteren: Over de taalgrens zuigt één voorzitter alle aandacht naar zich.

• Zelden gezien, RTBF-coryfee François de Brigode, die donderend zijn politieke praatprogramma op donderdag, Jeudi en prime, opende met een boodschap aan de kijker. Dat moest een opvallende uitzending worden, want terwijl alle andere voorzitters in quarantaine zitten, zou MR-voorzitter Bouchez doodleuk wél naar de studio komen.
• “Goedenavond, een primeur vandaag, nog nooit gebeurd. Een voorzitter van een politieke partij, die twee uur voor de uitzending afzegt. Georges-Louis Bouchez, de voorzitter van de MR, zou vandaag naar onze uitzending komen, en vragen beantwoorden bij Jeudi en prime. Zijn komst was ons verschillende keren bevestigd. En toen, om 17 uur 45, heeft hij ons laten weten dat hij niet kwam. Gisteren heeft hij op onze antenne laten weten dat hij de quarantaineregels niet zou naleven, wat uiteraard de nodige vragen oproept. Wij hadden graag met hem z’n positie verduidelijkt, vanavond live. Hij rechtvaardigt z’n afwezigheid door de onderhandelingen in te roepen.”
• Een wel erg felle uitval dus, die alles te maken heeft met de houding van Bouchez rond de corona-uitbraak binnen de federale onderhandelingen. Nadat preformateur Lachaert positief testte, lieten alle voorzitters zich in de Kamer testen. Enkel Bouchez weigerde, en prefereerde z’n huisarts. De resultaten van de arts in de Kamer zijn dus een externe partij, die minder dan 24 uur later alle voorzitters ‘negatief’ verklaarde. Bouchez werd via z’n eigen huisarts ‘negatief’ verklaard.
• Maar vervolgens liet Bouchez ook zowel intern bij de Vivaldi-voorzitters als daarbuiten weten dat hij “niet in quarantaine ging“, omdat hij “geen hoog-risico gedrag had tentoongespreid”. Hij bestempelde zichzelf als “laag-risico patiënt”, omdat hij “nooit langer dan 15 minuten, en minder dan 1,5 meter van Egbert Lachaert was geweest”.
• Terwijl in Vlaanderen de eerste berichten uit de groep Vivaldi-voorzitters, van onder meer Conner Rousseau (Vooruit), die negatief testte en “verder wilde werken”, keihard tegengas kregen van bekende virologen als Steven Van Gucht, en daarop allen braaf negen dagen in quarantaine gingen, passeerde het gedrag van Bouchez aan Franstalige kant.
• Maar in de wandelgangen is wel degelijk erg veel kritiek te horen op de keuze van Bouchez. Want partijgenoot en eerste minister Wilmès doet er alles aan om de bevolking de maatregelen correct te laten volgen, en tegelijk geeft haar voorzitter dergelijk voorbeeld? Verschillende bronnen wijzen erop dat men op de Zestien not amused was.
• Bovendien zijn er grote vragen te stellen bij die bewering van Bouchez, dat hij zelf een “laag-risico patiënt” is.
  • Op vrijdag zat hij in dezelfde wagen, samen met de besmette preformateur Lachaert, in een verplaatsing voor de onderhandelingen. Dat is onvermijdelijk een contact op minder dan 1,5 meter. Twee andere betrokken bij de onderhandelingen bevestigen die autorit, waarbij de voorzitter van MR dus de wagen deelde met de Open Vld-voorzitter: niemand van de betrokken politici wil hierover onwaarheden gaan vertellen.
  • Bovendien schoven ze daarna aan in een vergadering van meer dan 2 uur, waarbij de afstand volgens meerdere betrokkenen geen 1,5 meter was. “Bouchez zat naast Lachaert”, stellen ooggetuigen.
  • Bovendien was er ook nog een bilateraal contact tussen vrijdag en dinsdag, de dag waarop Lachaert positief testte.
• De reacties bij de collega-voorzitters van Vivaldi zijn unisono: “Onbegrijpelijk dat hij dit doet“. En ook: “Het is ieder z’n eigen beslissing, maar dit is niet verstandig”.
• Opvallend: op Twitter reageerde Bouchez gisteren zoals steeds heftig, en nam geen enkele gas terug. Hij richtte zich rechtstreeks tot de woordvoerder van het crisiscentrum, Yves Coppieters. “U kent de regels beter dan velen onder ons. Kan u me bevestigen, dat als we niet minder dan 1,5 meter bij elkaar geweest zijn, meer dan 15 minuten, bij een besmet persoon, waarom we dan in quarantaine moeten gaan?“
• Daarnaast kregen journalisten van RTBF, Le Soir en VRT op Twitter het verwijt “een polemiek te willen creëren“. Hij herhaalde nog even z’n uitleg waarom hij niet naar de RTBF-studio’s ging: “Door de lekken over de verlenging van Sophie Wilmès. Ik heb geen commentaar te geven op jammerlijke lekken.”

De harde cijfers: De begrotingscontouren voor Vivaldi zijn duidelijk. En dus ook gruwelijk.

• Het Planbureau kwam met een raming van de cijfers van de begroting. Die zou op net iets meer dan 10 procent tekort uitkomen van het bnp in 2020, een enorme krater dus.
• Ook voor 2021 belooft dat budgettaire niets goeds, dat lijkt nu al een verloren jaar, zo neemt iedereen aan. Maar de vraag is dus waar het op het eind van de legislatuur, in 2024, en zelfs verder, in 2030 naartoe moet. Elke budgettaire bespreking gaat eerder daarover.
• Lachaert werkt met een tabel, maar die blijft voorlopig nog een aantal grote onbekende opleveren, zowel aan inkomsten als uitgaven. De bedoeling zou wel zijn om tegen 2022 dan de begrotingsdiscipline in te zetten, en tegen 2024, het einde van de legislatuur, aan een tekort van 3 procent te zetten, weer net binnen de EU-normen dus. Tenminste dat was wat Lachaert voorstelde. Maar dat zou een besparing van 12 miljard euro moeten zijn, op kruissnelheid. Gigantisch dus.
• Die EU-richtlijnen zijn wel tijdelijk opgeheven, door de coronacrisis, maar vroeg of laat moet de eurozone weer naar beheersbare tekorten. Werken naar die 3 procent zal al een hels karwei zijn. Er circuleren nu alvast ook alternatieve scenario’s, waarbij de besparingen veel minder zijn. De verwachting is dat men alvast niet met een rigide kader gaat beginnen, en “onderweg” de zaak gaat blijven evalueren. Maar verwacht dus geen grote verklaringen over begrotingsdiscipline van Vivaldi.
• Corona levert financieel ook een klein beetje goed nieuws op. Namelijk een zak Europees geld, die richting België komt dankzij het Europese reddingsplan: 4,8 miljard euro, pure Europese subsidies, staan klaar voor België. Daarin zit 1,6 miljard euro die in de Green Deal al vervat zat. Die fondsen moeten aangewend worden, en tegen midden oktober moet de Belgische regering een plan presenteren: dat sluit dus perfect aan.
• Overigens komt er nog Europees geld de Belgische richting uit de komende jaren: een brexitfonds van 5 miljard dat de zwaarst getroffen lidstaten en sectoren zal ondersteunen, zou wel eens erg van pas kunnen komen als het een harde brexit wordt. Daarnaast zijn er de 200 miljoen euro voor de transitieregio’s per jaar (vooral naar Wallonië), bovenop de 2,4 miljard uit het cohesiefonds. Om maar te zeggen: er is wel wat ‘investeringsgeld’ uit te delen.

Ondertussen afgelast: Het bedrijfsuitje van de Vlaamse regering, toch niet meer die jolige bende, is afgelast.

• “Een hedonistische en hedendaagse wijnhoeve in harmonie met de lokale tradities en omgeving”, met “15.000 wijnstokken met in totaal negen variëteiten, waarvan Chardonnay, Pinot Auxerrois, Pinot Noir en Gamay de belangrijkste rassen zijn”. Op hoeve Valke Vleug in het landelijke Liezele zou Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president, dit jaar z’n troepen bijeenroepen.
• Elk jaar, aan de vooravond van de traditionele Septemberverklaring, wanneer de minister-president naar het Vlaams Parlement komt voor z’n beleidsverklaring van dat jaar, is het immers de gewoonte voor de Vlaamse regering om op uitje te gaan, de koppen bijeen te steken na een vakantie, en de violen te stemmen. Dat doen ze liefst op een fijne locatie. Het moest dus Wijndomein Valke Vleug worden, maar de zaak is afgelast, zo weet De Tijd.
• Niet helemaal onlogisch: bij N-VA heeft men geen sikkepit zin om nu de vrolijke Frans te gaan uithangen met de rest van de Vlaamse ploeg. Coalitiepartners CD&V, maar vooral Open Vld, zijn immers federaal bezig om zonder N-VA een regering te vormen. Een figuur als Bart Somers (Open Vld), een heraut van de paars-groene samenwerking, nu in de ogen te moeten kijken tussen de wijnranken: het is van het goede te veel voor N-VA.
• Dat lost uiteraard het grotere probleem rond de Vlaamse regering niet op: hoe kan deze coalitie op een ordentelijk manier verder? In het regeerprogramma staat het bol van voornemens die ook federaal een vervolg moeten krijgen, onder meer over de werkzaamheidsgraad, en dus heel het arbeidsmarktbeleid. Maar evengoed dreigen er donkere wolken, want zaken zoals het federale Klimaatplan of plannen om werknemers een onderwijsbudget te gaan geven, dat moet allemaal met de deelstaten doorgesproken worden. Om maar te zwijgen van gezondheidszorg, waar een permanent spanningsvlak zit tussen het Vlaamse en federale niveau, dat in de coronacrisis scherp naar boven kwam.
• Terwijl in de plannen van paars-geel een ferme brok op vlak van die arbeidsmarkt en gezondheidszorg de facto zou geregionaliseerd worden, is daar onder Vivaldi geen sprake meer van. Maar hoe het dan verder moet met de Vlaamse regering?
• Daarin zal in elk geval de N-VA een nieuw profiel moeten zoeken. Een ministerraad, die het uitje moet vervangen, kan al wat duidelijkheid bieden. Want de Vlaamse regering wil haar eigen relanceplan aankondigen. Vraag is of dat veel indruk zal maken. En of dat volstaat, om krachtig te antwoorden op wat federaal met Vivaldi te gebeuren staat.
• De timing wordt in elk geval wel bijzonder: de verklaring komt er op maandag 28 september, de debatten volgen de dagen erna. En op donderdag 1 oktober wil Vivaldi dan al de federale regeerverklaring.
• Overigens staat voor Jambon persoonlijk veel op het spel. De man uit Brasschaat beleefde een absolute rotzomer: zijn huwelijksreis werd danig verstoord door heel de affaire Chovanec, waar hij door onvoorzichtige uitspraken zichzelf bijzonder in de problemen bracht. Maar tegelijk staat z’n Vlaamse regering, die de kroon op een carrière moest worden, onder gigantische druk door wat federaal gebeurt.

Hard tegen onzacht: De EU versus de Britten.

• De brexit dreigt ondertussen in sneltempo een bijzonder zuur einde te gaan kennen. Want Londen en Brussel zijn compleet op ramkoers over de beslissing van de Britse regering van Boris Johnson, om een deel van de al gemaakte akkoorden over de brexit eenzijdig op te zeggen.
• Alles draait rond de ‘harde’ of ‘zachte’ grens tussen Noord-Ierland en Ierland. Johnson kwam al eerder overeen die grens open te houden, een cruciaal element in het vredesproces in die regio. Maar nu heeft z’n regering beslist om wetgeving te introduceren die dat akkoord gewoon opblaast. Dat leidt tot bijzonder boze reacties, in Ierland, in de Europese Unie, maar ook bij eigen voormalige eerste ministers Theresa May en John Major: “Wat is het woord van de UK internationaal nog waard als wij ons niet houden aan afspraken?”, zo stelde die laatste.
• Maar de Britse regering zet door: minister Michael Gove kondigde aan niet meer te willen plooien of de wetgeving in te trekken. Dat leidt nu tot een dreigende houding van de Europese Commissie. Die eisen dat Londen tegen eind september de zaak corrigeert.
• Heel de affaire is veelzeggend over de sfeer rond de brexitonderhandelingen. Die blijven in het slop zitten, omdat de Britten niet willen aanvaarden dat ze zich moeten onderwerpen aan de regels van de EU, als ze toegang willen hebben tot de eengemaakte markt. Die gesprekken zijn toe aan hun achtste ronde, zonder succes. Tegen eind dit jaar moet de zaak geregeld zijn. Ondertussen is te horen dat de EU zich niet zomaar zal terugtrekken en niet “in de val van de UK trapt” om boos van tafel weg te lopen.
• Heel het spelletje kan Johnson bijzonder duur komen te staan. Of liever de Britse economie en Britse jobs. Want een harde brexit zou bijzonder stevige impact hebben op de export van de UK. Maar dat risico is de Britse premier blijkbaar bereid te lopen.