Lukaku is officieel de duurste Belgische voetballer aller tijden geworden. De Engelse grootmacht Manchester United zou naar verluidt 85 miljoen euro op tafel leggen voor de Belgische spits. Nog maar eens een bewijs dat in het voetbal met bedragen wordt gegoocheld die voor de normale mens niet meer te vatten zijn. Maar hoe is het zo ver kunnen komen? En gaat het nog erger worden? Wij vroegen het aan sporteconoom Trudo Dejonghe.

De 85 miljoen die Manchester United veil heeft voor de 24-jarige spits, is al lang geen uitzondering meer in het hedendaagse voetbal. Een kleine bloemlezing ter illustratie: Manchester United, ja weer zij, braken vorige zomer het transferrecord door Paul Pogba te kopen van Juventus voor zo’n 105 miljoen euro. Deze zomer legde Real Madrid 45 miljoen euro op tafel voor een zestienjarige. En de beslissende wedstrijd tussen Huddersfield Town en Reading, voor de promotie naar de lucratieve Premier League, werd ‘de wedstrijd van 190 miljoen euro’ genoemd, verwijzend naar de duizelingwekkende televisierechten die te verkrijgen vallen in de Engelse eerste klasse.

De bedragen die er in ‘de belangrijkste bijzaak ter wereld’ omgaan, zijn om van te duizelen. En de laatste tijd zien we het zienderogen toenemen. Wat een paar jaar geleden nog een recordbedrag was, is nu dagelijkse kost geworden. Wij vroegen aan sporteconoom Trudo Dejonghe hoe het zo ver is kunnen komen.

“Tot de jaren 90 was er eigenlijk bijna geen geld in het voetbal, al is dat natuurlijk nog relatief”, lacht hij. “Het is pas wanneer de commerciële zenders erop sprongen, dat er echt geld is beginnen omgaan in het voetbal. Verschillende zenders vechten om één been. Dat zorgt ervoor dat ze tegen elkaar gaan opbieden, wat natuurlijk de prijzen opdrijft.”

5,136 miljard pond

Onlangs raakte zo ook bekend dat Sky meer betaalt voor de rechten op de Premier League dan dat het er eigenlijk uithaalt. Het betaalde voor de rechten van 2016 tot 2019, en verslik u niet, meer dan 5 miljard pond.

5,136 miljard om precies te zijn. Dat is 5,809 miljard euro. Meer dus dan het gat in onze nationale begroting. Niet onlogisch dus dat Sky er minder mee binnenhaalt dan het heeft gekost. “Dat is gewoon puur voor prestige. Ze hebben daar de rechten op de Premier League al sinds de jaren 90”, legt Dejonghe uit. “Dat is trouwens ook zo voor andere landen, en voor WK’s en EK’s.”

Voetbal is dan ook de meest bekeken sport. Het wielrennen is eigenlijk een buitenbeentje op dat vlak, zegt ook Dejonghe: “Het wielrennen is wat atypisch. Hoewel er bij ons enorm veel naar wordt gekeken, is het pas de laatste jaren dat er ook eindelijk wat geld gevraagd wordt voor de uitzendrechten.”

“Voor een appel en een ei”

Als we vragen of de sporteconoom denkt dat het verder zal blijven evolueren, moet hij, eigenlijk net als ons, bekennen dat het hem blijft verrassen. “We denken elk jaar dat de limieten bereikt zijn, maar telkens blijft het weer stijgen”, geeft Dejonghe toe. “Het gebeurt af en toe wel eens dat er een ‘ongevalletje’ is, dat die excessen leiden tot een faillissement. Dat is bijvoorbeeld al voorgevallen in Duitsland en Nederland. Maar in grote landen met grote, bekende competities moet je dat niet verwachten. Dat zal zo wel blijven duren. Iedereen wil die zien.”

Belgische clubs klagen vaak dat ze te weinig geld zouden krijgen voor hun televisierechten. Zo dreigde Anderlecht er al eens mee om dezelfde weg op te gaan als, bijvoorbeeld, Real Madrid, die de rechten van hun matchen los van de andere clubs verkopen. Maar dat vindt Dejonghe onterecht. “In België praat men altijd over de zoektocht naar geld. Ze willen meer krijgen voor hun televisierechten. Maar eigenlijk krijgen ze nog relatief veel voor zo’n kleine competitie”, meent Dejonghe. “Niemand uit het buitenland wil betalen om de Belgische competitie te zien. Dat is niet zoals de Premier League.” En je ziet datzelfde principe ook op groter, Europees, vlak. “Kijk naar de Champions League. Iedereen wil die wedstrijden zien. Maar het kleinere broertje, de Europa League, daar kijkt niemand naar om. Je kan die rechten nu kopen voor ‘een appel en een ei'”, legt hij uit.

1.389 euro per uur

Het zijn niet alleen transferbedragen en televisiegelden die de pan uit swingen. Er wordt ook met geld gesmeten als het om lonen gaat. Onze eigenste Axel Witsel kreeg bakken kritiek omdat hij niet kon weerstaan aan de lokroep van de Chinese yens. Witsel verkaste naar het Oosten voor een transfersom van om en bij de 20 miljoen, nog redelijk weinig in deze tijden voor een topspeler als Witsel. Maar zijn loon is andere koek. Hij zou er, na belastingen, zo’n 12 miljoen euro per jaar gaan verdienen. Dat is dus een miljoentje per maand, 33.000 euro per dag en 1.389 euro per uur. Axel Witsel verdient dus ongeveer op een uurtje wat vele Belgen op een maand verdienen.

Velen vinden zulke transferbedragen en lonen onethisch, maar wat vindt de sporteconoom? “Geld voor transfers is iets helemaal anders dan de hoge lonen. Het geld van een transfer blijft binnen het systeem. Het geld gaat van de ene ploeg naar de andere, die het weer gaat uitgeven aan een andere speler”, verklaart hij. “Maar lonen, dat is geld dat het systeem verlaat. Dat is iets helemaal anders.”

“Transferbedragen zijn dus veel minder onethisch dan lonen”, al heeft hij moeite met het woord ‘onethisch’ en lijkt hij zich er vooral niet over te willen uitspreken. “Maar”, gaat hij verder, “uit onderzoek blijkt dat er een statistisch verband is tussen hogere lonen en beter spelen. Zeker op lange termijn kan je zeggen dat hogere lonen je doen winnen. Dat is zo in 70 tot 75 procent van de gevallen.” De achterliggende verklaring ligt voor de hand: “Winnen is het belangrijkste. Om te winnen heb je goede, of betere, spelers nodig. En om die te kunnen overtuigen, moet je ze hogere lonen geven. Zo simpel is het.”

99,093 miljoen dollar

In het voetbal zijn er wel systemen zoals de Financial Fair Play, dat clubs moet behoeden om meer uit te geven dan dat er binnenkomt. “Het was de bedoeling om daarmee de Marc Coucke’s van deze wereld, de gulle gevers dus, wat aan banden te leggen”, legt Dejonghe uit. “Maar dat wordt voortdurend omzeild door, bijvoorbeeld, de kosten voor de volledige bouw van een stadion op zich te nemen. De oliesjeiks zijn zo zogezegd miljoenensponsor.”

Maar wie echt een goed financieel systeem wil, kan best eens kijken naar onze Amerikaanse collega’s. In de NBA werken ze zo met salary caps, maximumbedragen die mogen uitgegeven worden aan lonen, en luxury caps, simpel gezegd kan je die maximumbedragen afkopen door een extra ’tax’ te betalen. Zo zal het maximum dat NBA-ploegen mogen spenderen aan lonen in het komende seizoen 99,093 miljoen dollar (86,912 miljoen euro) bedragen. Dat lijkt heel veel, maar daar moet je dus het loon van een hoop spelers mee betalen. Dat leidt dan vaak tot situaties waar de beste speler binnen een ploeg met bijna een kwart van die som gaat lopen (denk aan LeBron James of Step Curry) en een hoop spelers achterblijven met, in vergelijking met het voetbal, heel lage lonen.

Dat Amerikaanse systeem werkt duidelijk. Maar of we het bij ons moeten proberen toepassen, dat is nog iets anders. “Als je zo’n salary caps wil invoeren, dan moet je eigenlijk de inkomsten herverdelen. Ze kennen in de VS ook geen jeugdwerking. Ze werken daar met drafts en colleges en zo. Dat kennen wij helemaal niet. Je kan de systemen helemaal niet vergelijken”, duidt hij. “Het werkt heel speciaal in de VS. Het zijn gesloten competities, je kan er dus niet degraderen.”

“Als we mochten herbeginnen …”

Het Amerikaanse systeem staat in sterk contrast met ons voetbal, waar vaak de topploegen worden bevoordeeld. “Ze proberen daar de concurrentie in stand te houden, bijvoorbeeld door de laagst geklasseerde de eerste draftpicks (waarbij ploegen de beste jongeren uit de colleges mogen uitkiezen, red.) te geven. Allemaal regels om de competitie een beetje te ‘vervlakken’, zodat er geen ploeg met kop en schouders boven uitsteekt.” Al zijn ze daar de afgelopen jaren, met dominantie van eerst de ‘big three’ met LeBron James, Dwayne Wade en Chris Bosh bij Miami en dan de hegemonie van Golden State met Steph Curry, niet echt in geslaagd.

“Maar het systeem van de NBA is wel veel beter”, voegt Dejonghe eraan toe. “Als je moet kiezen, dan kies je onmiddellijk voor het Amerikaanse systeem. Je ziet dat in veel competities die pas de afgelopen jaren zijn gestart, onder andere in Australië met de Hockey League. Die kiezen ook allemaal voor het Amerikaanse systeem. Als we mochten herbeginnen, dan zouden we ook hier voor dat systeem kiezen. Maar dat kan natuurlijk niet meer, je kan dat nu echt niet meer proberen invoeren.”

“Het is raar, want de VS is het land van de vrije markt, maar qua sport zijn ze eigenlijk heel communistisch. Ze herverdelen heel sterk”, gaat hij verder. “In Europa is het andersom. Wij zijn veel socialistischer dan in de VS, maar ons voetbal is puur kapitalisme (geworden).”

“Ze hebben zoveel geld dat ze het zelfs kunnen uitgeven aan Siegfried Bracke”

De televisiegelden zijn dan misschien wel torenhoog geworden, echte gevolgen in ónze portemonnee moeten we volgens Dejonghe echter niet verwachten. “Onrechtstreeks zou het wel kunnen dat ons Telenet- of Proximusabonnement duurder wordt”, meent Dejonghe. Al verwacht hij dat niet. “Ze kopen die voetbalrechten dan ook vooral om hele pakketten te kunnen verkopen.” Net als Sky, doen volgens Dejonghe Proximus en Telenet waarschijnlijk verlies op hun voetbalcontracten. “Maar als je door dat voetbalabonnement ook digitale tv, internet en telefonie bij hen neemt, dan halen ze er weer een hele hoop geld uit. In dat opzicht is het niet zo erg dat ze geld verliezen op hun sportabonnementen, dus het zou kunnen dat die prijs redelijk stabiel blijft in vergelijking met de televisiegelden.”

Toch klagen veel mensen over de hoge prijs van hun Telenet- of Proximusabonnement. Maar die verklaring moeten we ergens anders gaan zoeken, vindt Dejonghe. “België is eigenlijk een monopolie van twee spelers, een duopolie. Dat is een veel groter probleem dan die hoge televisiegelden. Telenet verdient zoveel geld dat ze het zelfs kunnen uitgeven aan mannen als Siegfried Bracke”, lacht hij, “dan heb je duidelijk geld genoeg.”