Een vaccin tegen malaria, ontwikkeld door wetenschappers van het Jenner Institute van Oxford University, blijkt zeer effectief in proeven in Afrika. Elk jaar sterven aan de ziekte wereldwijd nog 400.000 mensen, voornamelijk kinderen. Tussen 300 en 600 miljoen mensen op onze planeet zijn besmet met het virus, en de geneesmiddelen tegen de ziekte werken steeds slechter. Het vaccin is dus een godsgeschenk. En het komt zowaar van de makers van het AstraZeneca-vaccin.

Elke 30 seconden sterf een kind jonger dan vijf jaar aan malaria – of 3.000 per dag. Vorig jaar werden meer dan 200 miljoen nieuwe gevallen van de ziekte genoteerd, die toeslaat in een gebied waar 40 procent van de wereldbevolking woont. Een vaccin dat werkt is dus bijzonder goed nieuws.

De Oxford-onderzoekers, die samenwerken met het Indiase Serum Institute en de Amerikaanse vaccinproducent Novavax, zijn al een fase 3-proef gestart om het vaccin bij een grotere populatie te testen. Ook de bestaande deelnemers hebben een booster shot gekregen.

Adrian Hill, directeur van het Jenner Institute in Oxford, dat hielp bij de ontwikkeling van het AstraZeneca Covid-19-vaccin, was coauteur van het conceptdocument met de R21-onderzoeksgegevens. Hij zei dat de resultaten de hoge verwachtingen van het vaccin ondersteunden.

Jacht op malariavaccin al eeuw bezig

De jacht op een malariavaccin is al bijna een eeuw bezig. Het Mosquirix-vaccin dat is ontwikkeld door GlaxoSmithKline, heeft langdurige klinische onderzoeken ondergaan, maar is slechts gedeeltelijk effectief en voorkomt 39 procent van de malariagevallen en slechts 29 procent van de ernstige malariagevallen bij kleine kinderen.

Het Oxford-vaccin, dat R21 heet, is het eerste vaccin dat voldoet aan de WHO-doelstelling van 75 procent werkzaamheid tegen de door muggen overgedragen parasietziekte. Het haalde een effectiviteit van 77 procent.

Het Jenner Institute zal waarschijnlijk de regelgevende instanties in Europa of het VK om een ​​wetenschappelijk advies over het vaccin vragen en vervolgens goedkeuring aanvragen bij de Wereldgezondheidsorganisatie voor gebruik in Afrika.

125 miljoen toeristen jaarlijks op reis in gebieden met malaria

Het vaccin zal op grote schaal en tegen lage kosten worden vervaardigd, zeggen de onderzoekers, die een deal hebben gesloten met het Serum Institute of India, dat betrokken is bij de productie van het AstraZeneca Covid-19-vaccin.

Het Serum Institute heeft de levering van het Covid-vaccin aan de rest van de wereld moeten uitstellen vanwege de enorme toename van het aantal gevallen in India, maar heeft beloofd om 200 miljoen doses per jaar van het malariavaccin af te leveren als het een vergunning krijgt.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie waren er vorig jaar meer dan 200 miljoen nieuwe gevallen. Meer dan 400.000 van die mensen stierven door de ziekte, en dat zijn voornamelijk kleine kinderen. En dat zijn conservatieve schattingen: er circuleren bij andere gezondheidsorganisaties schattingen van tussen 350 en 550 miljoen gevallen.

De cijfers van het WHO houden ook geen rekening met de sterfte van ongeboren baby’s bij moeders die besmet raken. Alleen al in tropisch Afrika zijn er dat jaarlijks meer dan 200.000. 20 procent van de kindersterfte in Afrika kan worden toegeschreven aan malaria.

Zelfs in Europa duiken er jaarlijks nog zo’n 10.000 gevallen op. Maar er is ook dit: elk jaar gaan 125 milljoen toeristen uit Westerse landen op reis in landen waar malaria heerst. Nu komen ongeveer 30.000 daarvan terug met de ziekte.

Bestaande medicijnen werken steeds slechter

Malaria of moeraskoorts is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door parasieten in malariamuggen. Als de ziekte niet direct behandeld wordt met effectieve medicijnen, heeft het vaak de dood tot gevolg.

Er zijn diverse geneesmiddelen voor malaria, en er komen geregeld nieuwe middelen bij. Dat is ook nodig, want de parasiet heeft een sterk vermogen tot het ontwikkelen van resistentie.

Lange tijd konden de parasieten bestreden worden met chloroquine, een van kinine afgeleid relatief goedkoop middel dat de parasieten in de rode bloedcellen doodt. In de loop der jaren zijn zijn verschillende vormen van malaria – de meest voorkomende – resistent geworden voor chloroquine.

Omdat chloroquine niet meer werkt, wordt tegenwoordig mefloquine (Lariam) voorgeschreven. Dat middel geeft echter bij nogal mensen ernstige bijwerkingen, onder meer van psychiatrische aard, die langdurig kunnen aanhouden.

Het dagelijks in te nemen atovaquon plus proguanil (Malarone), een andere optie, kan dan weer bijwerkingen geven als misselijkheid, diarree, buikpijn of hoofdpijn.

Het is overigens een misvatting dat als je die pillen inneemt je 100 procent tegen malaria bent beschermd. De pillen zijn ook geen vaccin: ze zijn gewoon het geneesmiddel tegen malaria dat je preventief inneemt.

Een nieuwer middel is een combinatie-therapie gebaseerd op artemisinine. Deze behandeling is duurder, maar ze werkte wel. Tot voor kort. Artemisinine is de werkzame stof van Artemisia annua of Qing Hao, een Chinese kruidenthee die in China al ruim twee millennia wordt gebruikt voor de genezing van malaria en aambeien.

Artemisinine is uitgegroeid tot de standaard behandeling daar waar malaria endemisch is. Artemether-lumefantrine heet het geneesmiddel dat ervan gemaakt werd. In 2005 werd echter voor het eerst resistentie geïdentificeerd in het westen van Cambodja. Sindsdien is de artemisinine-resistente malariaparasiet zich gaan verspreiden.

(NS)