Koen Geens (CD&V) kan deze week aan de slag. Meteen komt de test om discretie en vertrouwen in de onderhandelingen te krijgen.

Wat gebeurt er precies? Geens heeft een eerste vergadering achter de rug als ‘koninklijk opdrachthouder’: hij ontving zondag de twee ex-informateurs Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V).

De details: De opdracht van Geens dient zich aan als een mijnenveld.

• Om te beginnen is er een serieus probleem van discretie. Dat ook al de meeting van zondag meteen lekt, toont aan dat er een niveau van loslippigheid in deze formatie is geslopen dat gevaarlijk is.
• Daarbij gaat men zelfs nonchalant om met informatie. Want de meeting zondag was er een tussen de huidige en de vorige opdrachthouders, een logische bijeenkomst om een overdracht te doen van het gedane werk tijdens de informatieronde van Bouchez en Geens. Maar de facto kwamen maar twee partijen bijeen. En Coens gaat in deze fase niet lekken, Geens al evenmin: wie belde dus naar Le Soir? Echt moeilijk is de whodunit niet in deze.
• Maar het draait niet alleen rond discretie, de volgende stap is vertrouwen. Onder de informateurs Coens en Bouchez was dat er niet. De MR-voorzitter duwde richting Vivaldi, Coens ging richting een Rode Duivel-coalitie. Dat maakte dat geen van de drie andere voorzitters die op het eind nog aan tafel zaten, Bart De Wever (N-VA), Conner Rousseau (sp.a) en zeker Paul Magnette (PS) niet, het achterste van hun tong lieten zien.
• Tenslotte was er de methodiek. Heel deze periode van regeringsvorming door lopen twee vragen door elkaar: “Welke formule wordt het?”, versus “Wat gaan we doen?”.
  • Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) werkten op dat tweede spoor, de inhoud, in de hoop zo PS en N-VA bijeen te krijgen rond een Bourgondische coalitie.
  • Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA) probeerden eerder op de formule te werken, en brachten eerst PS en N-VA intens samen.
  • Paul Magnette (PS) werkte heftig aan een nota, maar duwde op het eind toch vooral om paars-groen op de rails te krijgen. Dat mislukte, onder meer omdat de nota te links was voor MR.
  • Coens en Bouchez werkten eerst met een nota, maar toen die een rommelboel bleek, vertaald met Google Translate, werd ze in stilte begraven en ging het plots nog over ‘wie’, eerder dan ‘wat’. Zo strandde Vivaldi, maar raakte ook de Rode Duivel niet van de grond.
• Het laat zich raden dat na de chaos van Bouchez en Coens, nu een periode aanbreekt waarin de planning en opbouw helder en duidelijk verloopt. Voormalig zakenadvocaat en kabinetschef Geens staat bekend om z’n rigoureuze aanpak, een controlefreak zelfs. Hij moet en zal orde krijgen in het proces. Dat daarbij de terreur van meetings zetten op de allerlaatste minuut (een handigheidje waarmee Bouchez de andere voorzitters telkens opnieuw op de kast joeg) ophoudt, zal een opluchting zijn voor alle betrokkenen.

Tussen de regels: CD&V hield een stevig communicatie-offensief dit weekend.

• Joachim Coens (CD&V) kwam duidelijk bevrijd naar buiten: eindelijk kan hij ten volle de rol van voorzitter van z’n partij opnemen. Want pas intern verkozen, belandde hij meteen in de rol van informateur, en moest hij plots het massieve gewicht van de koninklijke opdracht torsen.
• Het einde van z’n opdracht, aan de poorten van het paleis, was niet helemaal gelukkig qua beeld. Coens dreigde beschadigd te raken, doordat hij zo met Bouchez en diens woelige houding geassocieerd werd, en de opdracht eindigde met een coup de théâtre: Geens kwam aan zet buiten het medeweten en de instemming van zowat alle voorzitters. De Wever had immers het akkoord van Coens, Magnette en Rousseau om te starten met een opdracht.
• Coens zette zondag stevig z’n boodschap, op maar liefst VRT, VTM, RTL én RTBF. De voorzitter communiceerde goed en helder: hij mag dan nieuw zijn in de Wetstraat, aan niets was te zien dat Coens nog maar weinig ervaring heeft. Zonder verpinken zette hij het beeld van een sterke voorzitter, die bovendien duidelijke lijnen trok.
• Hij counterde dat z’n opdracht geen succes werd: “We waren bijna aan een preformatie. Als je op basis van technische nota’s aan het discussiëren bent, dan is het meer dan een informatieronde. Er waren wel degelijk convergenties tussen PS en N-VA.” Die info is niet zonder belang: Geens pakt dus over waar al heel veel ligt. Onder meer in de werkgroepen, ging het echt wel al concreet, met PS, N-VA, MR, CD&V en sp.a: de kerngroep voor een Rode Duivel dus.
• Meteen zette hij fel z’n voet over Vivaldi. Want daarover was een vleugje twijfel gerezen, op moment dat Geens verklaarde “dat het een open opdracht” zou zijn. “Vivaldi? Wat is dat? Vier seizoenen, dat is van alles, allerlei partijen. Maar wel geen meerderheid in Vlaanderen.”
• Coens herhaalde nog eens explicieter: “Wij gaan voor de stabiliteit van het land: de uitdagingen zijn groot”. Dat is tegenwoordig codetaal voor Rode Duivel: de ‘stabiliteit van het land’, wil zeggen een regering mét PS en N-VA. Ook het Paleis hanteert dat jargon overigens.
• Coens sprak ook tegen dat CD&V haar wagonnetje aan de N-VA hangt. “We zijn de N-VA niet. Wij hebben een eigen programma. Wij hangen ons wagonnetje aan niemand.” Op de Franstalige zenders was hij daarover veel meer in het defensief, zo moest hij bij RTL uitleggen dat hij niet ‘scotché‘ was aan de N-VA. Het beeld in Franstalig België blijft overigens dat “de sleutel bij CD&V ligt”, met andere woorden: zij moeten Vivaldi dan maar slikken. De ‘sleutel, die bij CD&V ligt’ is de codetaal voor Vivaldi dus.
• Maar vandaag is er geen enkele weg meer terug voor CD&V, zo lijkt het. Ter hoogte van de voorzitter, maar ook elders in de partij, in de Vlaamse regering onder meer, staat het kompas op maar één richting: een regering mét N-VA.

Waarom dit gebeurt: Naast Coens had ook Bouchez een offensiefje gepland.

• Om te beginnen op sociale media. De Morgen telde het op: 24 tweets stuurde de jonge MR-voorzitter nadat hij uit z’n opdracht ontheven werd. Het legt meer bloot dan een drang om te communiceren: een generatiekloof ook wel, onder de onderhandelaars. Daarin staan mensen als Coens, Geens, De Wever en Magnette, die al veel langer in het vak zitten, maar ook ouder zijn, tegenover communicators zoals Bouchez en Rousseau, die rechtstreeks, via sociale media tot bij hun achterban en de media gaan.
• Het leidt tot een moeheid bij die eersten. “Ik voel me soms stokoud in de Wetstraat, alsof ik deel ben van een generatie die niet meer bestaat”, zo vertrouwde een onderhandelaar ons afgelopen weken toe.
• Bouchez was omnipresent. In allerlei interviews toonde hij z’n flamboyante zelf, al beperkte zich dat tot de Franstalige zenders: z’n Nederlands is en blijft beperkt. Nochtans oefent hij naar eigen zeggen twee uur per dag: ‘mediatraining’. De vrijgezelle voorzitter zou naar verluidt op zoek zijn naar een Nederlandstalige blonde vriendin, “om z’n taalkennis verder bij te schaven”, zo gaat het grapje de ronde.
• Hij verdedigde z’n aanpak ook fel. Hij had CD&V opnieuw aan tafel gebracht, het centrum versterkt. En z’n stijl van communiceren? “Ik ben voluntarist, dus ik zeg de dingen zoals ze zijn, ik spreek door, ik zeg wat ik denk, daardoor beweegt tenminste iets”, zo stelde hij fel.
• Het interessantst van al: toen het over het communautaire ging, schetste VRT-journalist Johny Vansevenant op RTL het duidelijke dilemma van de Rode Duivel-onderhandelingen. Een deal N-VA-PS kan wel, maar dan moet er een stevig communautair stuk bij. Daarop reageerde Bouchez door z’n prijs te noemen: “Goed, maar dan moeten de Vlaamse liberalen er ook bij. Wij moeten sowieso samen blijven met die liberalen.”
• Meteen legt Bouchez zo z’n kaarten over dat communautaire ook op tafel. Al is die ‘band’ met Open Vld nu ook weer niet zo sterk. Want Bouchez “wil niets blokkeren”.
• Verder ook de moeite om te noteren: hij onderstreepte nogmaals z’n band met CD&V-voorzitter Coens. Die toonde zich in de onderhandelingen als een betrouwbare partner voor Bouchez. Die hoopte via Coens ook ooit een Vivaldi te forceren. Maar die deur deed Coens op het zelfde moment dicht, in dezelfde televisiestudio’s.
• Die prijs, Open Vld erbij krijgen, lijkt bijzonder moeilijk binnen te halen. Maar opvallend: de MR-voorzitter werd ook aan de tand gevoeld over het premierschap. Het is een publiek geheim dat hij zeer graag Sophie Wilmès (MR) in de Zestien zou houden. Of zelf op een dag die post nemen? Hij zei niet ‘neen’ op die vraag op RTL.
• Zelf zou dat wel niet evident zijn: hij ligt niet goed bij de andere voorzitters. Voor Wilmès geldt dat minder: zij heeft aan tafel al meer respect gekregen, onder meer bij sp.a heeft ze veel krediet. Maar opnieuw een Franstalige premier, na Elio Di Rupo (PS) én Charles Michel (MR)? En van een partij van 14 zetels? Dat lijkt van het goede te veel.
• Nog opvallend: op de vraag, “Wie maakte op u het meeste indruk aan tafel?”, antwoordde Bouchez zonder verpinken: “Bart De Wever. Die blijft toch wel een indrukwekkende intellectuele kracht“.

In de wandelgangen: Staat daarmee de trein nu op de rails om richting Rode Duivel te gaan?

• De knoop zit dus bij de MR. Ondanks het respect voor de ‘intellectuele kracht’ van De Wever, zit Bouchez echt niet te wachten op een coalitie waarbij hij én Open Vld moet lossen én een staatshervorming moet slikken én een relatief links programma.
• Verschillende bronnen wijzen erop dat MR kijkt naar de PS om een tegenoffensief te doen, en Vivaldi of iets dat er op lijkt alsnog proberen tot leven te wekken. Want de opdracht van Geens was toch ‘open’?
• Om dergelijke zet te kunnen doen, zijn de groenen nodig aan tafel. Die waren zich al gretig aan het aanbieden, achter en voor de schermen. In een interview in Het Nieuwsblad kwam Kristof Calvo (Groen) afgelopen vrijdag uit de coulissen. “Het heeft geen zin om te zeggen wat er allemaal verkeerd is gegaan. Maar twee dingen zijn nu wel duidelijk: de tijd van de informateurs is voorbij én PS samen met N-VA kan niet werken. Het is tijd voor een formateur en een progressief project.”
• Zij zullen dus wel oren hebben naar een mogelijke poging van Magnette, op vraag ook van MR, om toch maar een tegenzet te doen. Alleen, het initiatief zit niet meer bij de PS natuurlijk.
• De groenen zijn uiteraard niet nodig in een Rode Duivel: zij kunnen enkel door de socialisten aan boord gehesen worden, zoals de MR ook Open Vld op een levenslijn houdt. Vraag is alleen of dat station al niet lang gepasseerd is? De vijf partijen vergaderden op het eind in werkgroepen: van de groenen was toen al lang geen spoor meer. Mogelijks houdt Geens nog even de schijn op, door de groenen eens uit te nodigen, in de beginfase van deze opdracht.

Om rekening mee te houden? Wat misschien wel het belangrijkste was dit weekend: PS en N-VA zwegen in alle talen.

• De PS gaf de afgelopen week maandag veel gas: een coalitie met N-VA kon echt niet.
• Maar was dat een rookgordijn, om te verhullen dat ze in technische werkgroepen gezeten hadden met de N-VA? Dat ze ook communautaire voorstellen als het regionaliseren van politie en justitie op tafel hadden gelegd? Dat ze op vlak van pensioenen wel degelijk een deal aan het maken waren met de N-VA?
• Hoe dan ook moeten PS én N-VA straks wel communicatief een bocht gaan maken die gigantisch is, als ze ooit straks samen in zee gaan. En ze zullen moeten een programma slikken dat nooit dicht kan staan bij wat ze zelf willen. Het zal een ‘centrumtekst‘ worden: helemaal zoals Koen Geens dat alleen maar kan.
• Bij de N-VA lossen ze niet veel, maar zijn ze alvast niet bepaald enthousiast over de “paars-gele afgrond“, die nu dreigt. Maar net zoals bij de PS leeft het besef: hier valt toch maar moeilijk aan te ontsnappen.
• Afwachten wat de partijbureaus van de grote partijen brengen. Maar het valt te verwachten dat de discretie daar wel even blijft duren, en men nu focust op de nieuwe fase.

The big picture? Als Geens orde en discretie krijgt in de onderhandelingen, kan het alvast niet meer aan de methode of aanpak liggen. Dan rest alleen nog het inhoudelijke, wat op zich ook al aartsmoeilijk is. Afwachten of de ‘koninklijke opdrachthouder’ lukt in z’n eerste objectief, om dan het tweede te kunnen vervullen.