De afgelopen nacht maakte president Trump bekend dat minister Jim Mattis van Defensie in februari aftreedt. Hij deed dat via de gebruikelijke tweet. Mattis is de zoveelste in een lange rij kabinetsleden en medewerkers van Trump die afgelopen twee jaar zijn opgestapt of door Trump werden buiten gegooid. Maar toch is het aftreden van de defensieminister een bijzonder signaal. Mattis was immers wellicht nog de laatste persoon in het Witte Huis die enige grip had op de chaotische en onberekenbare president.
Het vertrek van Jim Mattis als minister van Defensie in de Verenigde Staten heeft voor grote onrust gezorgd bij zowel Republikeinse als Democratische politici, maar ook in de rest van de wereld. Het was voor Westerse bondgenoten immers een geruststellende gedachte dat een ervaren en bedachtzame militair als Mattis de touwtjes in handen had bij het Pentagon.
Trump maakte gisterenavond bekend dat Mattis eind februari zijn taken als minister van Defensie zal neerleggen. Mattis stelde dat te doen omdat Trump “een minister verdient die dezelfde opvattingen heeft”.
Amerikaanse politici uit beide kampen vrezen voor de gevolgen nu de “kalmerende, stabiliserende” invloed die Mattis had op Trump en diens beleid nu wegvalt. Enkele Republikeinse politici, partijgenoten van Trump, spraken hun verwarring en zorgen uit over de reden van Mattis’ vertrek.
“Afstevenen op slechte beslissingen die nationale veiligheid in gevaar gaan brengen”
Marco Rubio, senator namens de staat Florida, schreef op Twitter dat hij hoopte dat het vertrek Mattis “slechts gemotiveerd was door de wens van een welverdiend pensioen te genieten”, maar kwam daar na het lezen van diens ontslagbrief op terug. Rubio, die het in 2016 opnam tegen Trump om de Republikeinse presidentskandidaat te worden, stelde dat de Verenigde Staten “afstevenen op enkele slechte beslissingen, die de nationale veiligheid in gevaar brengen”.
Senator Ben Sasse van Nebraska is van mening dat Mattis Trump “advies gaf dat de president moet horen”. De Republikein benadrukte dat de VS “China en Rusland als tegenstanders moet blijven zien, zoals generaal Mattis al vond” en dat IS nog lang niet verslagen is. Dat laatste had Trump eerder genoemd als reden om Amerikaanse troepen terug te trekken uit Syrië. (Lees: Trump heeft zopas Assad, Putin én IS een geweldig kerstcadeau gegeven).
De Democratische Nancy Pelosi, die naar alle waarschijnlijkheid de nieuwe voorzitter wordt van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, liet aan journalisten weten dat ze “verdrietig en geschokt” was door het vertrek van Mattis.
Mark Warner, de Democratische voorzitter van de Senaatscommissie van inlichtingen, noemde het vertrek van Mattis “beangstigend”. “Minister Mattis was een eiland van stabiliteit in de chaos van de Trump-regering”, aldus Warner. Zijn collega Richard Blumenthal noemde het ontslag van Mattis “zo ongeveer onze grootste nachtmerrie”.
Out of Afghanistan
Toch valt het vertrek van Mattis niet echt verrassend te noemen. Zijn invloed was al geruime tijd tanende. Hij lag steeds vaker overhoop met de president over de militaire missies van Amerika. De beslissingen van Trump om de VS terug te trekken uit Syrië en om de Amerikaanse militaire aanwezigheid in Afghanistan wil halveren, waren de laatste druppel voor Mattis.
Na zijn besluit om alle Amerikaanse troepen uit Syrië terug te trekken, heeft de Amerikaanse president Donald Trump immers opdracht gegeven om ook het aantal troepen in Afghanistan drastisch te verminderen.
In de komende weken zullen tot 7.000 Amerikaanse militairen terugkeren. In totaal heeft de VS momenteel zo’n 14.000 militairen in Afghanistan. Anders dan in Syrië maken de Amerikaanse troepen in Afghanistan deel uit van een NAVO-missie. De terugtrekking zal daarom naar verwachting grote gevolgen hebben voor Amerika’s bondgenoten. Critici zijn bang dat Amerika zich te vroeg terugtrekt, waardoor bijvoorbeeld de Taliban weer voet aan de grond zou kunnen krijgen.
Uitgelekte ontslagbrief
De uitgelekte ontslagbrief van Mattis laat zien dat hij het op tal van punten oneens was met de president. Hij benadrukt hij dat Amerika zijn bondgenoten moet koesteren, terwijl de president de afgelopen twee jaar de traditionele bondgenootschappen van de Verenigde Staten overhoop heeft gehaald. Ook spreekt Mattis de hoop uit dat zijn opvolger wél op een lijn zit met de opvattingen van de president. Het is opnieuw een teken dat de relatie tussen beide mannen onherstelbaar beschadigd was.
Met het vertrek van Mattis wordt een hoofdstuk afgesloten in het presidentschap van Trump. Het Witte Huis van eind 2018 is wezenlijk anders dan het Witte Huis van begin 2017. Toen Trump zijn regering samenstelde, zaten daar veel ongebruikelijk keuzes bij. Maar er zaten genoeg onafhankelijke geesten bij die de president durfden tegen te spreken als ze dat nodig vonden.
Er had zich zelfs een officieus clubje gevormd die de president moest weerhouden van al te onstuimige plannen. Deze adults in the room waren minister Tillerson van Buitenlandse Zaken, Trumps chef-staf John Kelly, de nationale veiligheidsadviseur McMaster en dus ook Jim Mattis. Ze zijn stuk voor stuk vertrokken of ontslagen door Trump. Wat Trump overhoudt is een regering van jaknikkers die precies doen wat de president wil.
